سلامت روان و شهر سالم: معماری منظر، پلی به سوی آرامش+جدول
سلامت روان و شهر سالم چه ارتباطی دارند؟ معماری منظر چگونه می‌تواند با طراحی فضاهای شهری آرامش‌بخش، به بهبود سلامت روان شهروندان کمک کند؟
در دنیای پرهیاهوی امروز، سلامت روان و داشتن شهری سالم بیش از هر زمان دیگری اهمیت یافته است. بر اساس تعریف سازمان بهداشت جهانی، سلامت ابعادی فراتر از سلامت جسمی دارد و شامل سلامت روحی، روانی و اجتماعی نیز می‌شود.
اخبار سبز کشاورزی؛ یک شهر سالم، شهری است که در راستای تحقق اهداف کیفی گام برمی‌دارد و معیارهای کمی آن را می‌توان در عوامل محیطی و شهری جستجو کرد. در سال‌های 1970 تا 1980، معماران و طراحان شهری به نقش معماری منظر در ایجاد پیوند بین سلامت جسم و روان توجه ویژه‌ای نشان داده‌اند.
معماری منظر و دیاتز استرس: رویکردی نوین به سلامت شهری
دیاتز استرس، با تکیه بر تعاملات مکرر بین محیط طبیعی و عوامل وراثتی، معماری منظر را به عنوان یک چارچوب فضایی ارتقاءدهنده در حوزه‌های جسمی، روحی و اجتماعی معرفی می‌کند. این دیدگاه، محیط‌های شهری را به عنوان فضاهایی احیاگر و ترمیم‌کننده می‌داند که می‌توانند با احیای تمرکز، کاهش استرس، تحریک احساسات مثبت، و ایجاد فرصت‌هایی برای فعالیت‌های فیزیکی و ادغام اجتماعی، به بهبود کیفیت زندگی شهروندان کمک کنند.
معیارهای کیفی شهر سالم: فراتر از کمیت
پژوهش‌های متعددی نشان داده‌اند که دانش معماری منظر با نحوه ساخت و شکل‌گیری فضاهای شهری و توجه به مؤلفه‌های مختلف، می‌تواند بر ذهنیت کاربران تأثیر بگذارد و واکنش‌های آن‌ها را در محیط تحریک کند. کنترل عوامل محیطی، طبق نظریه دیاتز استرس، می‌تواند از میزان علائم افسردگی بکاهد.
جالب است بدانید که بخش مهمی از اهداف شفابخشی معماری منظر، یعنی کاهش استرس، اضطراب و علائم افسردگی، نه تنها با فعالیت در فضاهای طراحی‌شده، بلکه صرفاً با مشاهده آن‌ها نیز امکان‌پذیر است.
چگونه معماری منظر می‌تواند سلامت روان را بهبود بخشد؟
- کاهش استرس و خستگی ذهنی: دیدن مناظر طبیعی می‌تواند به کاهش استرس، خستگی ذهنی و بهبود عملکرد شناختی کمک کند.
- بهبود واکنش‌های رفتاری و افزایش تمرکز: فضاهای سبز و آرامش‌بخش می‌توانند به بهبود واکنش‌های رفتاری و افزایش قدرت تمرکز در افراد کمک کنند.
- ایجاد فضاهای باز و آرامش‌بخش: گیاهان طبیعی، آب، نور، رنگ، مصالح مناسب و صداهای ملایم می‌توانند به ایجاد فضاهایی آرامش‌بخش و کاهش استرس و افسردگی کمک کنند.
مؤلفه‌های اثرگذار معماری منظر بر سلامت روان:
در جدول زیر، به برخی از مؤلفه‌های کلیدی معماری منظر و تأثیرات آن‌ها بر سلامت روان اشاره می‌کنیم:
|
مؤلفه های محیطی معماری منظر اثرگذار |
جلوگیری از علائم بیماری در واکنش‌های زیستی |
ویژگی‌هایی که باید در محیط وجود داشته باشد |
||
|
ویژگی‌های هندسی |
کنترل بازسازی ذهنی خوانایی، سازمان‌دهی سازمان یافتن دریافت‌های حسی کاهش استرس |
عناصر گرد و خطوط منحنی شادیآور تنظیمات مورب، زاویه‌ای می‌تواند تهدید باشد کلیت در اجزا فرم‌های هندسی و خوانایی طرح الگوهای فضایی ساده اشیاء متقارن ایجاد آکس ها، کشش برای حرکت |
||
|
مصالح |
علوم اعصاب |
نداشتن خیرگی داشتن مصالح ارگانیک در محل مناسب (این موضوع در بیمارستان‌ها موردبررسی قرارگرفته است.) |
||
|
بو |
راحت کردن ماهیچه‌ها افزایش تمرکز تولید اندورفین کاهش ضربان قلب |
گل‌گاوزبان، زعفران، اسطوخودوس، درخت گل‌ابریشم، محبوبه شب، پیچ امین‌الدوله، بنفشه، اطلسی، گیاه بید مجنون و درختان کاج محیط ترمیمی جنگل ها، بوی چوب |
||
|
صدا |
تغییر رفتارهای اجتماعی اختلالات فیزیولوژیکی استرس، فشارخون و ضربان قلب و تنفس ایجاد اضطراب، سردرد، اختلالات عملکرد ذهن |
استاندارد محیط‌زیست ایران 55 دسی‌بل صدای پرنده، ادراک صداهای آب کاهش درک منفی صدا با حضور گیاهان |
||
|
رنگ |
نتیجه مثبت رنگ‌های گرم‌تر با طول‌موج بلندتر بیشتر از رنگ‌های سرد، تشخیص فضایی و احساس آشنایی در محیط، رنگ زرد. رنگ مناسب برای افراد افسرده |
|||
|
آب |
تحریک‌کننده مناسب بهبود افسردگی دوچندان کردن تأثیر فضای سبز |
سلسله وار بودن حضور آب در مجموعه
|
||
|
نور طبیعی |
بهبوددهنده علائم افسردگی کاهش استرس تولید ملاتونین ریتم زیستی روزانه بدن انسان‌ها |
درمان نور آفتابی و اثرات ضدافسردگی تأثیر حداقلی سه هفته درمان نور آفتابی صبح تأثیر دوبرابری بر افسردگی |
||
|
تراکم پوشش گیاهی |
کاهش علائم افسردگی، اضطراب بیماری‌های روان ترمیم‌کنندگی احیای تمرکز کاهش پرخاش افراد درمان بیماری‌های روانی افزایش فعالیت و بهبود سلامت روان تأثیرات ترمیمی مستقیمی پارک‌ها با گونه‌های گیاهی |
حال خوب درزمینه هایی بیش از 33 درصد فضای سبز نقش مثبت نگاه به مناظر طبیعی تراکم پوشش گیاهی 1.7 تا 24 درصد: کاهش استرس بالاتر از 24 درصد از بین بردن کامل استرس تأثیر تراکم متوسط گیاهان، بر کاهش استرس تأثیر تراکم بالای گیاهان، بر تمرکز حساسیت بیشتر مغز انسان به درختان خزان پذیر مقبولیت بیشتر درختان از درختچه‌ها ارتفاع قابل‌قبول درختان 10 الی 30 متری گونه‌های ساده‌تر درختان بلند |
||
