آتش که مهلت نمی‌دهد؛ مدیریت بحران باید سریع باشد
تاخیر مرگبار در بسیج منابع و سکوت ارتباط عمومی؛ جنگل‌های هیرکانی در آستانه فاجعه
آتش‌سوزی گسترده جنگل‌های الیت هیرکانی در مرزن‌آباد چالوس، ضعف در ارتباط عمومی و تاخیر در بسیج منابع را آشکار کرد. بحران مدیریت منابع طبیعی و ضرورت فرماندهی واحد در مواقع اضطرار.
وقتی شعله‌های آتش از ۲۴ آبان بر شاخ‌وبرگ کهنسال جنگل‌های هیرکانی در منطقه «الیت» مرزن‌آباد زبانه کشید، هشدار بزرگ دوباره به گوش رسید: در مقابل بحران‌های زیست‌محیطی، زمان طلا است. تاخیر در بسیج منابع و ضعف در ارتباط عمومی باعث شد این آتش‌سوزی، فراتر از یک حادثه محلی، به تهدیدی ملی تبدیل شود.
عملیات اطفای حریق: تلاش همزمان زمین و هوا
اخبار سبز کشاورزی؛ با شروع بحران، بیش از ۳۵ تیم زمینی شامل یگان حفاظت منابع طبیعی، محیط‌زیست، کوهنوردان و مردم محلی وارد عمل شدند. دو تا سه بالگرد امدادی و یک هواپیمای ایلیوشن وزارت دفاع نیز برای آب‌پاشی به منطقه اعزام شد. نیروهای کمکی از سایر استان‌ها به کمک آمدند، اما وزش باد و صعب‌العبور بودن منطقه، کنترل آتش را دشوار کرد.
نقدهای جدی؛ از تعلل اولیه تا ضعف تجهیزات
کارشناسان و فعالان محیط‌زیست از همان ابتدا نسبت به تاخیر در واکنش اولیه هشدار دادند. کمبود هواگردهای اطفایی، ضعف تجهیزات و تصمیم‌گیری‌های کند سبب شد فرصت‌های طلایی مهار آتش از دست برود. این نقدها در فضای مجازی پررنگ‌تر شد و به ضعف در ارتباط عمومی و اطلاع‌رسانی شفاف اشاره کرد.
فرماندهی واحد؛ راه‌حل عملی برای بحران
بحران‌هایی با این گستردگی، فقط با همکاری تمام ارکان اجرایی، نظامی و امدادی کشور قابل کنترل است. ایجاد یک «قرارگاه مدیریت بحران واحد» در محل حادثه، تحت فرمان وزیر کشور یا رئیس ستاد بحران، می‌تواند هماهنگی فوری بین نهادهای مختلف از منابع طبیعی تا وزارت دفاع و هلال‌احمر ایجاد کند و از دوباره‌کاری و اتلاف زمان جلوگیری نماید.
ضرورت کمک بین‌المللی
در شرایطی که آتش‌سوزی به این شدت ادامه دارد، درخواست کمک از کشورهای همسایه، استفاده از تیم‌های متخصص خارجی و تجهیزات پیشرفته یک ضرورت است، نه انتخاب. هر بالگرد اضافی یا دستگاه مدرن اطفای حریق می‌تواند ساعت‌ها از سوختن جنگل جلوگیری کند.
مهار آتش زیرسطحی؛ چالش دیرپا
جنگل‌های الیت با پدیده خطرناک «آتش زیرسطحی» روبه‌رو هستند؛ آتشی که در لاش‌برگ‌ها و زیر خاک نهفته است و هر لحظه می‌تواند دوباره شعله‌ور شود. اجرای عملیات عمقی، حفر خطوط آتش‌بر و استفاده از پایش ماهواره‌ای برای تصمیم‌گیری دقیق، حیاتی است.
پیامدهای طولانی‌مدت بی‌عملی
اگر این آتش کنترل نشود، خطر نابودی پوشش گیاهی، فرسایش خاک، از بین رفتن زیستگاه گونه‌های بومی و کاهش توان اکوسیستم در برابر خشکسالی پیش‌رو است. جنگل‌های هیرکانی میراث جهانی یونسکو هستند و نابودی بخشی از آنها جبران‌ناپذیر خواهد بود.
تقویت مشارکت عمومی و ارتباط شفاف
آموزش و سازماندهی مردم محلی، کوهنوردان و علاقه‌مندان به طبیعت باید بخشی از برنامه مدیریت بحران باشد. اطلاع‌رسانی شفاف و مستمر نه‌تنها اعتماد عمومی را بالا می‌برد، بلکه فشار اجتماعی برای تأمین تجهیزات و منابع حیاتی را تقویت می‌کند.
جمع‌بندی
آتش‌سوزی جنگل‌های الیت نشان داد که بدون فرماندهی واحد، هماهنگی بین نهادها و ارتباط موثر با مردم، هیچ بحران زیست‌محیطی بزرگ به‌طور کامل مهار نخواهد شد. مدیریت بحران باید علمی، سریع و بی‌درنگ باشد؛ چون آتش، منتظر هیچ‌کس نمی‌ماند.
