دست‌های پنهان نام دیگر بی‌کفایتی مسئولان

مزرعه سبز : مجدداً دست‌های پشت‌پرده در بازار مواد غذایی نقش آفرینی کرده و سبب گران شدن قیمت گوشت قرمز شده است، تا همین چند هفته پیش این دست‌های پشت پرده به سوی بازار برنج ایرانی دراز شده و برنج ایرانی را گران کرده بود؛ اما حالا افشین صدردادرس، مدیرعامل اتحادیه دام سبک، اعلام کرده که دست‌های پشت پرده و مافیا باعث افزایش قیمت گوشت قرمز شده است.

جالب است که این مقام صنفی اذعان کرده که قیمت نهایی گوشت را در بازار مافیا تعیین می‌کند و در حالی که قیمت دام زنده هر کیلو گرم 4 تا 5 هزار تومان افزایش پیدا کرده، قیمت گوشت در بازار حدود 30 تا 40 هزار تومان در هر کیلوگرم افزایش یافته است.

پیش از این، وزیر جهاد کشاورزی نیز در مورد افزایش قیمت برنج تصریح کرده بود که دست‌های پشت پرده و پنهان سبب افزایش قیمت برنج شده و برنج را گران کرده است. در آن هنگام برنج ایرانی به کیلویی حدود 95 هزار تومان رسیده بود و وزیر ضمن این که کاهش تولید به دلیل خشکسالی را یکی از عوامل مهم در گران شدن برنج دانسته بود، به نقش دست‌های پشت پرده در این موضوع اشاره و بر تاثیر آن تاکید کرده بود.

پیش از این نیز در برخی موارد چه در سطح وزیر و چه بالاتر و حتی در سطح رئیس جمهور، مقامات ایرانی عناصر پشت پرده و دست‌های پنهان را به عنوان عناصر تاثیرگذار در به هم زدن بازار معرفی کرده و گفته بودند که این عناصر ناشناخته باعث گرانی قیمت کالاها و بی‌نظمی در بازار شده‌اند. اما این عناصر ناشناخته و دست‌های پنهان چه کسانی هستند و چرا با ایشان برخورد نمی‌شود.

این پرسش مهم همچنان وجود دارد که چگونه ده‌ها دستگاه نظارتی، قضایی، انتظامی و امنیتی با هزاران مامور آشکار و پنهان و در اختیار داشتن ابزارها، امکانات و قدرت نمی‌تواند با چند یا چندین دست پنهان مقابله و برخورد کنند؟

آیا آشکارسازی و مقابله با این چهره‌های پنهان که درون کشور سکنی دارد و در همین بازاری که همه از آن خرید می‌کنیم نقش ایفا می‌کنند؛ آن قدر سخت و دشوار است که انجام این کار از عهده جامعه اطلاعاتی ایران برنمی‌آید؟ اگر جامعه اطلاعاتی ایران از شناسایی و مقابله با چند یا چندین فعال اقتصادی که به دست‌های پنهان موسوم شده‌اند عاجز و ناتوان هستند، پس چگونه می‌تواند امنیت غذایی را تامین و ماموران و جاسوسان سرویس‌های امنیتی بیگانه را شناسایی و با آن مقابله کنند؟

روشن است که وقتی یک سرویس امنیتی می‌تواند با جاسوسان خارجی مقابله کند و آنان را در رسیدن به اهدافشان ناکام گذارد، برخورد با چند فعال اقتصادی آن هم در درون بازار کشور نباید کاری دشوار باشد.

این پرسش هم وجود دارد که چرا در کشورهای دیگر این دست‌های پنهان وجود ندارد و مثلاً وقتی در کشورهای اروپایی قیمت یک یا چند کالا گران می‌شود، چرا آن‌ها از نقش دست‌های پنهان در گران شدن کالاها صحبت نمی‌کنند؟

به نظر می‌رسد آنچه در ادبیات مقامات جمهوری اسلامی ایران به دست‌های پنهان موسوم شده، ارتباط مستقیمی با دست نامرئی بازار که اقتصاددان مشهور، دام اسمیت، نظریه آن را مطرح کرده، داشته است. در واقع دست‌های پنهان همان شهروندان معمولی و فروسندگان میانی هستند که با گران شدن یک کالا به سوی خرید و ذخیره‌سازی کالا هجوم می‌برند تا از محل افزایش قیمت سود کسب کنند.

در واقع، اگر مدیران و تصمیم‌گیران افت و خیزهای بازار را شناسایی و پیش‌بینی کنند و برای هدایت و راهبری بازار برنامه‌های دقیق طراحی کنند، دیگر اثری از دست‌های پنهان و مافیا وجود نخواهد داشت؛ اما چون مقامات ایرانی توانایی اندکی در مدیریت اقتصاد و انجام وظایف خود دارند، تمام ناکامی‌ها، ضعف‌ها و ندانم‌کاری‌های خود را در زیر مفاهیمی مانند مافیا و دست‌های پنهان دفن کرده و می‌پوشانند.

در واقع، این عبارت‌های ترسناک و ناشناس به مقامات ایرانی امکان می‌دهد تا بی‌کفایتی خود را مخفی سازند و مسئولیت ناکارآمدی خویش را به گردن عناصر موهوم و غیرقابل شناسایی بیندازند.

نادر کریمی جونی ـ کارشناس اقتصاد کشاورزی