ارزش غذایی یونجه و پلت آن

مزرعه سبز : یونجه، محصولی شناخته شده در ایران است که در اقلیم‌های مختلف کشور 3 الی 14 چین(بار) محصول می‌دهد. انواع بذور ایرانی یونجه، بمی، نیک‌شهری، اصفهانی، همدانی و … است. همچنین، واردات یونجه خشک از اسپانیا، گرجستان، ایتالیا و … انجام می‌شود.

اقبال به یونجه به اندازه‌ای است که کشت فراسرزمینی در گرجستان حدود 2 هزار هکتار از اراضی را به زیرکشت یونجه برده است.

مطلب زیر نگاهی دارد به ارزش غذایی یونجه و پلت آن در تغذیه دام(سنگین و سبک) و طیور.

یونجه گیاهی چندساله و یک منبع علوفه‌ای بسیار با ارزش است که به علت دارا بودن ریشه‌های طویل، قادر به تحمل خشکسالی به میزان زیادی است. در برخی مناطق که خاک سطحی وجود دارد یا در مناطق کم‌بارانی که علوفه گندمی کمتری تولید می‎شود، در صورت فراهم بودن شرایط، می‌توان اقدام به کشت یونجه کرد.

به‌طور معمول یونجه دارای 90درصد ماده‌خشک است و میزان پروتئین آن حدود 16 تا 19درصد از کل ماده‌خشک بوده که نسبت به بسیاری از علوفه‌های دیگر برتری دارد.

کشاورزان به دلایل مختلفی اقدام به خشک‌کردن یونجه می‌نمایند. در موقع خشک‌کردن یونجه احتمال از دست دادن برگ‌ها وجود دارد و چون ساقه‎ها دارای ارزش غذایی کمتری می‎باشند، در نتیجه ارزش غذایی یونجه کاهش می یابد.

یکی از روش‌های نگهداری و استفاده از یونجه برای تغذیه دام ها آسیاب و پلت‌کردن یونجه خشک است. قابلیت هضم یونجة پلت شده عموما تا 4درصد افزایش می‌یابد.

یونجه خشک‌شده یک منبع خوب پروتئین، الیاف قابل هضم و ویتامین برای نشخوارکنندگان محسوب می‌شود.

کیفیت آن مشابه یا بالاتر از علوفه تازه است. ترکیب آن بسته به شرایط عمل‌آوری و مرحله برداشت متغیر است.

میزان پروتئین غیرقابل تجزیه، الیاف قابل هضم، برخی از ویتامین‌ها و کلسیم در آن بالا است. میزان مصرف تقریبی در جیره گاوهای شیری و گوشتی و میش‎ها 30درصد و در جیره گوساله‌ها و بره‌ها حدود 20درصد است.

در جیره طیور تخمگذار نیز از پودر یونجه تا 5/ 2درصد استفاده می‌شود. از دیگر مزایای پلت یونجه می‌توان در بهبود ضریب تبدیل و افزایش راندمان تولید در زمان کمتر و یکنواختی رشد در گله(تعادل بهتر انرژی و پروتئین در جیره) و کاهش گردوغبار و جلوگیری از بروز بیماری‌های تنفسی مانند CRD را برشمرد.

یک روش مطلوب اما گران‌قیمت برای ذخیره علوفه‌ها خشک‌کردن مصنوعی آنها است.

این روش به‌دلیل گرانی باید به یونجه و علوفه‌های با ارزشی که دارای برگ‌های تازه و جوان هستند، محدود شود. در این روش میزان کاهش و دور ریزی برگ‌ها بسیار کم و کیفیت علوفه ثابت باقی می‌ماند.

علوفه‌ای که بدین روش خشک شده دارای مقدار قابل ملاحظه‌ای کاروتن است و می‌تواند به مقدار محدود در جیره تک‌معده‌ای‌ها استفاده شود.

پروتئین موجود در یونجه پلت‌شده نسبت به پروتئین موجود در یونجه خشک، سیلوی یونجه یا کنجاله سویا در سطح کمتری تجزیه می‌گردد و به همین دلیل یک منبع پروتئین عبوری محسوب می‌شود.
زهرا محبوبی * دانشجوی دکترای تغذیه دام

ماهنامه دام و کشت و صنعت- شماره ۲۶۰ - بهمن ۱۴۰۰