هشدار روز جهانی غذا در اندیشه شکم‌های گرسنه
دو روز جهانی مرتبط با غذا دیده می‌شود؛ هفتم مهر 29 سپتامبر که به نام روز جهانی «آگاهی از اتلاف مواد غذایی» و همچنین 24 مهر 16 اکتبر که «روز جهانی غذا» است.
در تقویم مهر، دو روز جهانی مرتبط با موضوع غذا دیده می‌شود؛ هفتم مهر مصادف با 29 سپتامبر که به نام روز جهانی «آگاهی از اتلاف مواد غذایی» نامگذاری شده و همچنین 24 مهر برابر با 16 اکتبر که «روز جهانی غذا» است.
اهمیت این دو روز اساسا به منظور آگاهی دادن به اهمیت غذا و نقش آن در سلامتی افراد جامعه به مسئولان و چگونگی تولید و مصرف آن است.
در حالی که حدود یک میلیارد انسان از گرسنگی و سوء تغذیه رنج می‌برند، اما نزدیک به یک‌سوم از موادغذایی تولید شده به صورت دور ریز از چرخه مصرف خارج می‌شود. این دو ریز مواد غذایی در وهله نخست موجب تداوم رنج گرسنگی یک میلیارد انسان و در مرحله دوم باعث آلوده کردن محیط‌‌زیست و تولید گازهای گلخانه‌ای می‌شود.
مواد مفید چگونه زباله می‌شوند؟
زباله شدن موادغذایی از مزارع شروع می‌شود که با روش‌های غلط، ناقص و اکثرا سنتی، بخشی از یک محصول را که باید مبدل به غذا گردد به هدر می‌دهند. در این روند و حتی با ماشین‌ها و ادوات مکانیزه گاه تا 30درصد از محصول قابل برداشت به ضایعات مبدل می‌گردد.
این حجم از ضایعات و تولید زباله‌های غذایی اکثرا در کشورهای در حال توسعه و در پروسه عرضه به بازار مصرف، رساندن به دست خرده‌فروشان، مغازه‌داران و مصرف‌کننده نهایی، به وجود می‌آیند و گاه با باقی ماندن برخی از موادغذایی نظیر آبزیان یا سبزی‌ها و میوه‌ها تا پایان روز از چرخه مصرف خارج و به زباله تبدیل می‌شوند.
چنین نقصی به دلیل وجود نداشتن وسایل نگهدارنده نظیر یخچال و سردخانه است که البته تهیه کردن آنها از توان مالی فروشندگان خُرد در بسیاری از کشورهای در حال توسعه خارج است.
چند عامل زنجیره‌ای که موجب ضایع شدن مواد غذایی می‌گردند عبارتنداز:
• نقطه آغاز ضایع شدن موادغذایی از محل کشت و در زمان برداشت آنها رخ می‌دهد. نکته مهم در این عرصه در واقع تولید موادغذایی به میزان کافی اما تباه شدن آنها از مرحله نخست است. ماشین‌های برداشت نظیر انواع کمباین‌ها در صورت تنظیم نبودن یا فرسودگی خود عاملی در هدر روی مواد تولید شده هستند.
• بازارها و مراکز توزیع موادغذایی خود عامل مهمی در ضایع کردن آنها در سرتاسر جهان هستند و روزانه صدها هزار تن از موادغذایی به اشکال مختلف در آنها مبدل به زباله می‌شود.
نقص در چگونگی حمل و نقل، نگهداری، مدت زمان فروش مواد متناسب با عمر بهره‌برداری از آنها و روش‌های تحویل مواد به خرده‌فروش‌ها در ضایع شدن مواد نقش دارند.
• بخش قابل‌توجهی از موادغذایی ضایع شده در خانه‌ها به وجود می‌آیند، 25درصد در رستوران‌ها و مراکز تهیه غذاهای آماده و 15درصد در فروشگاه‌های عرضه‌کننده میوه وسبزی‌فروشی‌ها که در این روند نقش زیادی دارند.
چندین دهه است که چگونگی غذا خوردن تغییر و بسیاری از افرادی که کار روزانه طولانی داشته یامحل کار آنها از محل زندگی‌شان فاصله زیادی دارد، در غذاخوری‌ها و رستوران‌های نزدیک به محل کار خود غذا می‌خورند و اکثرا بخشی از غذای سفارش داده شده را در بشقاب به جا می‌گذارند که همین امر به زباله شدن مقدار زیادی غذا می‌انجامد.
کشورهای غربی(اروپا و آمریکا) را می‌توان بزرگ‌ترین ضایع‌کنندگان موادغذایی دانست و این در حالی است که آن سوی دریای مدیترانه(آفریقا)، میلیون‌ها انسان با گرسنگی دست‌وپنجه نرم می‌کنند.
• سالیانی است که دستورالعمل‌هایی به نام تاریخ ماندگاری موادغذایی، روی بسته‌های غذایی آماده یا فرآوری شده درج می‌گردد و به مصرف‌کننده پیام می‌دهد که پس از آن تاریخ این مواد را باید دور انداخت در حالی که اگر این مواد در مکان‌های مناسب نظیر یخچال‌ها وسردخانه‌ها نگهداری شوند، طول عمر آنها افزایش یافته و قابل استفاده باقی می‌مانند.
• در برداشت محصولات کشاورزی اعم‌از زراعی و باغی، معمولا محصولات شکل یکسانی نداشته و در درجات یک، دو و سه جای می‌گیرند. در این روند، همان محصولات درجه 2 و 3 در صورت وجود صنایع‌تبدیلی و تکمیلی به کالایی درجه‌یک تبدیل و قابلیت مصرف پیدا می‌کنند.
نکته پایانی آن که شرایط اقلیمی جهان که نقشی تعیین‌کننده در تولید غذا دارد دچار دگرگونی و نابسامانی گردیده و خود عاملی در تخریب محیط‌‌زیست و طبیعت شده است که نتیجه آن خشکسالی‌های طولانی، کم‌بارانی در برخی نقاط و وقوع طوفان، باران‌های سیل‌آسا و خسارت‌زا در مناطقی دیگر، زیاد شدن دوره‌های گرمایی و بیابانی شدن اراضی زراعی شده است. بنابراین تولید غذا با مشکلات جدید روبرو خواهد شد و گرسنگان افزایش خواهند یافت.
سالگرد روز غذا می‌تواند کمتر مصرف کردن و هدر ندادن موادغذایی را یادآوری نماید و به اغنیا گوشزد کند که در همسایگی آنها افراد گرسنه‌ای به مازاد غذای آنها نیازمندند.
ماهنامه دام و کشت و صنعت- شماره ۲۵۶
