بحران کمبود آب و برق در ایران: از ناترازی ۲۰ هزار مگاواتی تا فلج شدن تولید

در سالی که با عنوان «سال تولید و سرمایه‌گذاری» نام‌گذاری شده، متأسفانه شاهد استمرار بحران کمبود آب و برق در ایران هستیم؛ معضلی که نه تنها زندگی روزمره مردم را تحت‌الشعاع قرار داده، بلکه تهدیدی جدی برای تحقق شعار سال و پیشرفت اقتصادی کشور به شمار می‌رود.

اخبار سبز کشاورزی؛ این بحران دلایل متعددی دارد؛ از جمله آن‌ها می‌توان به عدم بارندگی کافی و ادامه خشکسالی اشاره کرد که تاثیرات منفی عمیقی بر ذخایر آبی کشور و به تبع آن، عملکرد نیروگاه‌های برق‌آبی گذاشته است. تا جایی که به گفته مسئولین وزارت نیرو، عملاً تمام نیروگاه‌های برق‌آبی از مدار تولید خارج شده‌اند.

ریشه‌های بحران کمبود آب و برق در ایران: از آسمان تشنه تا زیرساخت‌های فرسوده

نیروگاه‌های حرارتی نیز برای ادامه فعالیت خود به سوخت نیاز دارند، اما متأسفانه تأمین سوخت آن‌ها نیز با چالش‌ها و کمبودهایی روبروست. یکی دیگر از عوامل اصلی این بحران کمبود آب و برق در ایران، فرسودگی شدید زیرساخت‌های صنعت برق کشور است؛ وضعیتی که ضرورت سرمایه‌گذاری‌های عمده و جدی در این بخش را بیش از پیش آشکار می‌سازد.

عدم سرمایه‌گذاری کافی در سال‌های اخیر و ساخته نشدن نیروگاه‌های جدید، باعث شده ظرفیت تولید برق کشور متناسب با رشد مصرف افزایش پیدا نکند. علاوه بر این، بی‌توجهی به ظرفیت‌های عظیم انرژی‌های تجدیدپذیر و تکیه بیش از حد بر سوخت‌های فسیلی، پایداری تأمین برق در بلندمدت را به شدت تحت تأثیر قرار داده است.

ناترازی برق: آمارهای هشداردهنده و پیش‌بینی خاموشی‌ها

متاسفانه، روند فعلی ناترازی برق بسیار نگران‌کننده است. پیش‌بینی می‌شود این ناترازی در فصل اوج مصرف سال ۱۴۰۴ به بیش از ۲۰ هزار مگاوات افزایش یابد. برخی برآوردها حتی این عدد را تا ۲۵ هزار مگاوات نیز تخمین می‌زنند! بر اساس گزارش‌های مسئولین، اگر اوضاع به همین منوال پیش برود، در سال جاری شاهد خاموشی‌های گسترده‌ای هم در بخش خانگی و هم صنعتی خواهیم بود. این ناترازی‌ها به اوج خود رسیده و پیامدهای منفی گسترده‌ای در بخش‌های اقتصادی و اجتماعی کشور به دنبال خواهد داشت.

برای درک بزرگی این مشکل، کافی است بدانیم کشور در سال ۱۴۰۳ با ناترازی ۱۸ هزار مگاواتی برق روبرو بود و تقاضا سالانه بین ۶ تا ۷ درصد رشد می‌کند.

پیامدهای بحران کمبود آب و برق: ضربه مهلک بر پیکر تولید و معیشت

این بحران کمبود آب و برق در ایران فقط به چند ساعت خاموشی در خانه‌ها محدود نمی‌شود؛ بلکه ضرر و زیان‌های گسترده‌ای، به‌خصوص در بخش صنعتی، به بار آورده و نمود بیشتری دارد.

کمبود انرژی تا حدی کار تولید را فلج و متوقف کرده است. وضعیت آنقدر وخیم است که یکی از فعالان بخش صنعت تعریف می‌کرد برای اینکه بتواند تولید خود را ادامه دهد، مجبور شده با هزینه‌های سرسام‌آور روبرو شود؛ مثلاً خرید موتور دیزل با ۵ برابر قیمت معمول و خرید سوخت گازوئیل با ۵۰ برابر قیمت دولتی! واضح است که با این شرایط، ادامه فعالیت و رقابت در بخش تولید عملاً غیرممکن می‌شود و این بحران پیامدهای مخربی بر اقتصاد و زندگی مردم خواهد داشت.

راهکار برون‌رفت از بحران: سرمایه‌گذاری، انرژی‌های نو و مدیریت هوشمند

با این حال، راهکارهایی برای برون‌رفت از این بحران وجود دارد که نباید نادیده گرفته شوند. پتانسیل عظیم انرژی‌های تجدیدپذیر در ایران یکی از این راهکارهاست. توجه جدی به انرژی خورشیدی، به خصوص در کشوری که تقریباً ۳۰۰ روز آفتابی در سال دارد، یا بهره‌برداری از انرژی باد در مناطق بادخیز، می‌تواند بخشی از نیاز انرژی را تأمین کند.

در بخش آب نیز، مدیریت هوشمندانه منابع آبی، از جمله هدایت روان‌آب‌ها و مهار سیلاب‌ها که سالانه در فصول مختلف رخ می‌دهد، می‌تواند راهگشا باشد. این‌ها همه نیازمند یک تغییر رویکرد و سیاست‌گذاری جدی از سوی دولت و انجام سرمایه‌گذاری‌های لازم در زیرساخت‌های صنعت برق و آب است تا این بحران پشت سر گذاشته شود.

آینده در خطر: اگر برای بحران آب و برق دیر اقدام کنیم...

همانطور که اشاره شد، سرعت توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر کند است و فرسودگی نیروگاه‌ها مشهود. دولت باید با جدیت و فوریت، سیاست‌ها و رویکردهای خود را در حوزه انرژی و آب تغییر دهد و سرمایه‌گذاری لازم را برای توسعه زیرساخت‌ها انجام دهد؛ چرا که اگر در اقدام برای حل این بحران کمبود آب و برق در ایران تأخیر شود، آینده‌ای نه چندان دور در انتظار ماست که در آن کشور ناچار به تبدیل شدن به واردکننده صرف در بخش‌های حیاتی مانند کشاورزی، دامداری و صنعت غذایی خواهد شد؛ سرنوشتی که قطعاً برای کشوری با پتانسیل‌های ایران شایسته نیست.

حل این بحران، پیش‌شرط حیاتی برای موفقیت «سال تولید و سرمایه‌گذاری» و تضمین امنیت غذایی و صنعتی کشور در آینده است.