آسیب‌های ایران از روابط تجاری یکسویه با چین
چین برنده تحریم‌ها علیه ایران
تحریم‌های اقتصادی علیه ایران تاثیرات قابل توجهی بر روابط تجاری این کشور با سایر کشورها، به ویژه چین، داشته است.
اخبار سبز کشاورزی؛ این تحریم‌ها باعث شده‌اند که ایران به دلیل محدودیت های دسترسی به بازارهای جهانی و مشکلات مالی، محصولات و فرآورده‌های نفتی خود را با قیمت های پایین به چین بفروشد.
از سوی دیگر، چین به عنوان یکی از بزرگترین خریداران نفت و فرآورده های نفتی ایران از این وضعیت بهره برداری کرده و محصولات ایرانی را با قیمت‌های کمتر از قیمت جهانی خریداری می‌کند. این شرایط منجر به عدم تعادل در روابط تجاری ایران و چین شده، زیرا ایران ناچار است به دلیل تحریم‌ها و کاهش تقاضا از سوی سایر کشورها، قیمت محصولات خود را کاهش دهد تا بتواند صادرات خود را حفظ کند.
کارشناسان معتقدند؛ این وضعیت نه تنها درآمدهای نفتی ایران را کاهش داده بلکه باعث شده است تا چین در مذاکرات تجاری با ایران دست بالاتری داشته باشد. در مجموع، تحریم‌های اقتصادی فشار زیادی بر اقتصاد ایران وارد کرده و کشور را به سمت وابستگی بیشتر به بازار چین سوق داده است، که به نوبه خود باعث کاهش توان چانه‌زنی ایران در معاملات تجاری و افزایش عدم تعادل در این روابط شده است.
تبعات رابطه نابرابر ایران و چین
سعید انصاری، کارشناس اقتصادی در این باره گفت: رابطه تجاری بین ایران و چین در سال‌های اخیر به دلیل تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران دستخوش تغییرات قابل توجهی شده است. این تحریم‌ها باعث شده‌اند که ایران برای فروش نفت و دیگر منابع خود به چین متکی شود و این وابستگی نابرابری‌های زیادی را در روابط تجاری دو کشور ایجاد کرده است. چین از این وضعیت بهره‌برداری کرده و توانسته نفت ایران را با تخفیف خریداری کند.
این کارشناس عدم توازن تجاری در همه حوزه ها را از پیامدهای اِعمال تحریم ها دانست و گفت: تجارت بین دو کشور نه تنها در بخش نفت، بلکه در دیگر بخش‌ها نیز نابرابر است. ایران برای تأمین نیازهای خود به واردات کالاهای چینی از جمله محصولات الکترونیکی، ماشین‌آلات، و کالاهای مصرفی وابسته است. این در حالی است که صادرات ایران به چین عمدتاً به نفت و مواد خام محدود می‌شود. این عدم توازن تجاری باعث شده که چین بیشترین سود را از این رابطه ببرد. الزامات ناشی از تحریم برای ایران باعث شده برای سرمایه گذاری نیز به چین روی آورد و برای سرمایه گذاری در پروژه های زیرساختی و صنعتی ایران، مذاکراتی با این کشور انجام می دهد، با این حال، بسیاری از این پروژه‌ها در حوزه های ساخت نیروگاه ها، راه آهن، توسعه میادین نفتی و گازی و... با شرایطی انجام می‌شوند که به نفع چین است.
راهکار رهایی از رابطه یکسویه
انصاری توضیح داد: با توجه به تحریم‌های مداوم و افزایش فشارهای اقتصادی، ایران برای تغییر این وضعیت نابرابر نیاز به اتخاذ راهبردهای جدید و جست وجوی بازارهای جایگزین دارد. بهبود روابط با دیگر کشورها و کاهش وابستگی به چین می‌تواند به تقویت اقتصاد ایران و ایجاد تعادل بیشتر در تجارت بین‌المللی کمک کند. در نهایت، رابطه تجاری بین ایران و چین نمونه‌ای از تأثیرات تحریم‌های بین‌المللی بر اقتصاد یک کشور و بهره‌برداری از وضعیت‌های نابرابر توسط قدرت‌های اقتصادی است. ایران برای بهبود وضعیت اقتصادی خود نیاز به تعاملات دیپلماتیک فعال‌تر و راهبردهای اقتصادی هوشمندانه‌تری دارد.
این کارشناس ادامه داد: تحریم ها باعث شده تا امکان صادرات رسمی به کشورهای دیگر را از دست بدهد. این امر به ویژه درباره نفت و اکثر فرآورده های نفتی صادق است. اما کشور چین به عنوان اصلی ترین مشتری ایران، از این موقعیت ایران سوءاستفاده کرده و با اِعمال فشار علیه ایران در صدد خرید محصولات ایرانی با قیمت های ارزان است. این وضعیت نه تنها درآمد ایران به ویژه درآمد حاصل از فروش نفت کشور را کاهش داده بلکه باعث شده است تا چین در مذاکرات تجاری با ایران دست بالاتری داشته باشد. در مجموع، تحریم‌های اقتصادی فشار زیادی بر اقتصاد ایران وارد کرده و این کشور را به سمت وابستگی بیشتر به بازار چین سوق داده است، که به نوبه خود باعث کاهش توان چانه‌زنی ایران در معاملات تجاری و افزایش عدم تعادل در این روابط شده است.
برنده تحریم‌ها علیه ایران، چین است
حسین راغفر، استاد اقتصاد دانشگاه الزهرا تهران با بیان اینکه امسال بیش از 90 درصد فروش نفت ایران به چین بوده است، تصریح کرد برنده تحریم‌ها علیه ایران، کشور چین است. در شرایط تحریمی هزینه واردات نفت برای چین از کشورهای ایران، روسیه و ونزوئلا به شدت کاهش پیدا کرد و براساس گزارش‌ها در 9 ماه 2023 چین روزانه بیش از 2.7 میلیون بشکه نفت از این کشورها وارد کرده که یک چهارم واردات این کشور بوده‌است و در سال جاری با کاهش فشار آمریکا صادرات نفت ایران افزایش یافته و واردات چین از نفت ایران 60 درصد افزایش پیدا کرد. چین توانست 4 میلیارد و 340 میلیون دلار در واردات نفت از روسیه، 4 میلیارد و 200 میلیون دلار در واردات نفت از ایران و یک میلیارد و 170 میلیون دلار در واردات نفت از ونزوئلا سود ببرد.
وی ادامه داد: امسال بیش از 90 درصد فروش نفت ایران به چین بوده اما این پیش‌بینی برای سال آینده خوشبینانه است. طبق شبیه سازی یک شرکت مشاوره‌ای آمریکایی، آمریکا درصدد عملیاتی کردن تحریم‌هاست تا به چینی‌ها فشار وارد کند تا میزان خرید را تا 300 هزار بشکه کاهش دهد که این عدد 3 دهم درصد از تقاضای جهانی است. همین باعث افزایش 4 الی 5 دلاری نرخ جهانی نفت می‌شود که البته کشور عربستان در مدت کوتاهی امکان تامین و جبران این میزان تقاضا را خواهد داشت. در نهایت این یکی از تبعات جنگ غزه است که بر روی بازار جهانی و درآمدهای نفتی ایران اثر می‌گذارد و این تحرکات کنگره و کاخ سفید برای فشار بیشتر بر روی ایران است.
این کارشناس اقتصادی همچنین گفت: از سوی دیگر به دلیل کمبود گاز با کمبود تولید بنزین مواجه هستیم و گفته می‌شود برای تامین کسری بنزین تا پایان امسال به 3 میلیارد دلار نیاز داریم. از انجایی که به دلیل تحریم‌ها کشوری فناوری روز انرژی را در اختیار نمی‌گذارد، نتوانستیم میزان تولید گاز را ثابت نگه داریم و در حال کاهش است و همچنین مصرف خانگی هم تا 15 درصد افزایش یافته و همین ناترازی باعث شده میزان صادرات به عراق، پاکستان و ترکیه کاهش پیدا کند. این کشورها جذب بازار کشور دیگری می‌شوند و همین روند وضعیت ارزی کشور را سخت تر می‌کند.
