پشت پرده نوسانات قیمت برنج در بازار

اخبار سبز کشاورزی؛ براساس گزارش‌ها از سطح شهر، قیمت برنج خارجی در بازار طی یک ماه اخیر از 35 به 55 هزار تومان افزایش یافته و بعد از قطعیت بیشتر خبر ممنوعیت واردات برنج این رقم حتی به قیمت 75 هزار تومان برای هر کیلو نیز افزایش یافت.

به گفته برخی از کارشناسان و مسئولان، عدم تعادل بین تقاضا و عرضه در این زمینه دلیل اصلی افزایش قیمت برنج است و عدم همخوانی عرضه و تقاضا در نهایت به نوسان قیمت در بازار منتهی شده است. برخی از واحدهای عرضه کننده برنج این افزایش قیمت را مصنوعی و ساختگی می‌دانند که از سوی برخی واردکنندگان برنج ایجاد شده تا با داشتن اهرم فشار بر دولت همچنان انحصار در واردات برنج را در دست داشته باشند.

رضا کنگری رئیس اتحادیه بنکداران مواد غذایی طی اظهاراتی با اطمینان از ساختگی نبودن شرایط بازار در توضیح دلیل افزایش قیمت برنج خارجی گفت: اگر عرضه با تقاضا در حوزه برنج هم تراز نباشد، این چالش‌ها ادامه دارد، کما اینکه قیمت هرکیلو برنج پاکستانی طی 20 روز اخیر از 37 به 55 هزارتومان و برنج هندی از 45 به 70 هزارتومان افزایش یافته است. رئیس اتحادیه بنکداران مواد غذایی معتقد است محدودیت واردات و عدم ترخیص برنج منجر به کمبود و التهاب قیمت این محصول در بازار شده است.

او توضیح داد: در نهایت استمرار روند کنونی بازار برنج خارجی، باعث هجوم افراد برای خرید برنج ایرانی شده و با برهم‌خوردن تعادل بازار مشکلات در این حوزه بیشتر می‌شود. بدیهی است مدیریت بازار عرضه و به عبارتی همخوان کردن عرضه و تقاضا تنها راه‌حل تنظیم بازار است، کما اینکه در شرایط کنونی زمزمه تغییر قیمت روغن هم شنیده می‌شود، اما اگر نرخ ارز واردات روغن تغییر کند، این اتفاق می‌افتد.

برنج و توان قشر آسیب‌پذیر

اما کامران اسکندری کارشناس اقتصادی در این باره گفت: با توجه به اینکه ایران از تولیدکنندگان اصلی برنج نیست و نیاز داخلی به این محصول بیشتر از تولیدات داخلی است، در کنار تولید برنج در داخل کشور، واردات آن همیشه ضرورت داشته است. از طرف دیگر کاهش یا توقف واردات برنج به دلایل مختلف، از قبیل تحریم‌ها و یا محدودیت‌های اختصاص ارز باعث شده که نوساناتی در قیمت برنج وجود داشته باشد.

وی افزود: یکی از مشکلات اصلی در عدم تولید، افزایش انحصار در قیمت‌گذاری برنج توسط برخی بنگاه‌ها و واردکنندگان است. کسانی که بسیاری از بازارها را در اختیار دارند، در کاهش عرضه از طریق واردات، به‌راحتی قیمت‌ها را کنترل کرده یا افزایش می‌دهند. در چنین شرایطی مصرف‌کنندگان دچار فشارهای قیمتی شدید می‌شوند.

اسکندری ادامه داد: اما به دنبال برخی از سیاست‌های دولت مبنی بر ممنوعیت واردات برنج، برخی از واسطه‌ها و دلالان با سوءاستفاده از فرصت‌ ممنوعیت واردات و کمبود برنج در بازار، به‌طور غیرقانونی با ایجاد بازار سیاه قیمت‌ها را بالا می‌برند و شرایط اقتصادی کشور را سخت می‌کنند. این موضوع به‌ویژه در مناطق کم‌برخوردار و فقیرنشین بیشتر احساس می‌شود، زیرا توان خرید برنج با قیمت‌های گران را ندارند.

خروج از انحصار در قیمت‌گذاری

اسکندری اضافه کرد: از سوی دیگر، کیفیت برنج خارجی نیز نسبت به برنج‌های تولید داخل در برخی موارد پایین‌تر است و قیمت کمتری دارد و امکان خرید برای گروه‌های کمتر برخوردار بیشتر وجود دارد، اما در عین حال به دلیل ممنوعیت واردات برنج و افزایش قیمت واقعی یا غیرواقعی، دسترسی اقشار آسیب‌پذیر به این ماده غذایی اکثر خانواده‌های ایرانی کاهش می‌یابد. در این شرایط به نظر می‌رسد برای کنترل قیمت برنج و جلوگیری از افزایش بی‌رویه آن، لازم است سیاست‌های نظارتی و کنترلی بر قیمت‌گذاری برنج داخلی با ‌شدت بیشتری اعمال شود تا از قیمت‌گذاری انحصاری برای برنج داخلی در غیاب برنج خارجی ممانعت شود.

این کارشناس درباره راهکار متعادل ساختن بازار برنج و رسیدن به قیمت معقول برای همگان گفت: یک راهکار اساسی برای رصد واقعی نیازهای داخلی به این محصول و تصمیم‌گیری برای حمایت از تولیدکنندگان داخلی ضمن توجه به مصرف کنندگان برنج در کشور است که این مهم با کنترل قیمت‌ها و حضور بازرسان در سطح بازار ممکن می‌شود و به این ترتیب مانع از سوءاستفاده واسطه‌ها خواهد شد.

پشت پرده نوسانات قیمت برنج

اما نسیم زمانی کارشناس اقتصادی درباره چگونگی ایجاد نوسانات شدید قیمت برنج در بازار و گمانه‌زنی‌های مختلف در این خصوص می‌گوید: جریان ازاین‌ قرار است که امسال، پیش از مردادماه که آغاز دوره ممنوعیت فصلی واردات برنج است حدود صد هزار تن از این محصول به مبادی ورودی کشور رسیده بود، اما به دلیل تأخیر در تخلیه کشتی‌ها و انجام تشریفات گمرکی این برنج‌ها تا اول مردادماه ترخیص نشد. با شروع دوره ممنوعیت به‌رغم مصوبه ستاد تنظیم بازار، ترخیص آن‌ها متوقف و از این رو باوجود ثابت ماندن نرخ ارز ترجیحی و همچنین قیمت جهانی برنج وارداتی نسبت به سال گذشته، شاهد افزایش حدود ۵۰ درصدی قیمت برنج خارجی در سطح بازار بودیم.

در همین راستا با توجه به مصرف برنج خارجی توسط قشر بالایی از کشور، اخیراً انجمن تولیدکنندگان و تأمین‌کنندگان برنج ایران در نامه‌ای خطاب به محمدرضا عارف معاون اول رئیس‌جمهور به رسوب ۱۰۰ هزار تن برنج در مبادی ورودی کشور اشاره و یادآور شده است که باوجود این میزان برنج در گمرکات کشور، کاهش عرضه برنج‌ وارداتی در بازار به افزایش قیمت‌ها منتهی شده‌ است.

از طرفی هم خبرهایی حکایت از آن دارد که وزارت جهادکشاورزی بیم آن دارد اگر اکنون‌که فصل برداشت برنج است این محموله خارجی از گمرکات ترخیص شود، امکان مخلوط کردن آن با برنج‌های ایرانی و فروش با قیمت بالا وجود خواهد داشت. به این دلیل، اعلام کرده است تا آبان ماه و اتمام فصل برداشت هیچ محموله‌ای اجازه واردات ندارد. با این اوصاف، در این ایام ممنوعیت، به‌رغم تولید داخل، بازهم به دلیل رسوب برنج‌های خارجی در گمرکات، با کمبود و گرانی این کالا مواجه هستیم.

بی‌نیازی به واردات تا گرانی برنج

بر طبق گزارش مرکز آمار، سرانه مصرف برنج وارداتی در نقاط شهری ۵۸‌درصد و در نقاط روستایی ۷۰‌درصد است. با این اوصاف مشخص می‌شود که بخش بزرگی از مصرف‌کنندگان، برنج وارداتی‌ را به دلایلی چون خوش پخت بودن، نوع ذایقه و غالبا هم به علت ارزانی آن نسبت به محصول داخل ترجیح می‌دهند، اگرچه تعدادی از مردم با هر شرایط و قیمتی مصرف‌کننده برنج ایرانی هستند.

در هر حال، موضوع قابل‌ بحث آنکه چرا با وجود ادعای تأمین کامل برنج از طریق کشت داخل و وارداتی که از قبل انجام‌گرفته، قیمت انواع برنج ایرانی و خارجی تا ۵۰ درصد در این چند ماه اخیر گران شده است؟

مسأله‌ای که وزارت صمت اعلام کرده و حتی نسبت به وقوع بحران در این حوزه و احتمال افزایش قیمت‌ها در ماه‌های آتی هشدار داده است. به نظر می‌رسد ریشه این نوع از مشکلات، به بی‌برنامگی و ضعف مدیرانی بازمی‌گردد که خالق چنین چالش‌هایی هستند.

بدون شک، در صورت صحت آمار ارائه شده، در شرایط فعلی نباید با کمبود برنج روبه‌رو باشیم در حالی که خود از تولیدکنندگان آن به‌شمار می‌آییم./آرمان ملی