پشت پرده افزایش قیمت حبوبات؛ امنیت غذایی مردم در معرض خطر

 گرانی دو برابری حبوبات؛ ضربه‌ای بر سفره خانوار

در حالی که بسیاری از خانوارها در پی گرانی گوشت و مرغ، حبوبات را به عنوان منبع پروتئین جایگزین در سبد غذایی خود قرار داده بودند، اکنون شاهد  افزایش قیمت حبوبات  در بازار تا بیش از دو برابر هستیم.

این گرانی بی‌سابقه که در مدت کوتاهی اتفاق افتاده، قدرت خرید مردم را به شدت کاهش داده و عملاً دسترسی به این منبع غذایی مهم را نیز برای بخش قابل توجهی از جامعه دشوار ساخته است؛ وضعیتی که امنیت غذایی مردم را نشانه گرفته است.

بررسی‌های میدانی نشان می‌دهد که تنها در فاصله اسفند ۱۴۰۳ تا اوایل سال جاری، قیمت اقلامی مانند نخود، لپه و عدس با رشد قابل توجهی روبرو شده است.

به عنوان مثال، قیمت هر کیلو نخود که در اسفند ۱۴۰۳ حدود ۹۴ هزار تومان بود، اکنون با افزایشی ۱۴۱ درصدی به حدود ۲۲۸ هزار تومان رسیده است. لپه نیز از ۱۰۵ هزار تومان به ۲۳۰ هزار تومان افزایش یافته و حتی عدس ریز هم با ۶۶ درصد افزایش، از ۱۰۸ هزار تومان به ۱۸۰ هزار تومان رسیده است.

پشت پرده گرانی: عوامل متعددی در کارند؟

این  افزایش قیمت حبوبات  در حالی رخ می‌دهد که نرخ ارز در بازار تغییر محسوسی نداشته و حتی نسبت به روزهای پایانی سال گذشته شاهد کاهش آن بوده‌ایم. این موضوع، پیچیدگی دلایل گرانی حبوبات را بیشتر نمایان می‌سازد. کارشناسان و دست‌اندرکاران بازار چندین فرضیه را به عنوان عوامل احتمالی این گرانی مطرح می‌کنند:

1.  کاهش عرضه ناشی از شرایط طبیعی:  برخی معتقدند شرایط نامساعد جوی در فصول کشت و کاهش سطح زیر کشت حبوبات، منجر به کمبود عرضه در بازار شده و این کمبود، قیمت‌ها را بالا برده است.

2. افزایش هزینه‌های تولید و لجستیک:  عده‌ای دیگر، افزایش هزینه‌های مرتبط با تولید (مانند قیمت کود، سم و دستمزد کارگران) و همچنین هزینه‌های حمل و نقل، بسته‌بندی و نگهداری را عامل اصلی گرانی می‌دانند.

3.  انتظارات تورمی و سوداگری:  این احتمال مطرح است که تولیدکنندگان، عمده‌فروشان و خرده‌فروشان با پیش‌بینی افزایش هزینه‌های بیشتر در آینده یا صرفاً با هدف کسب سود بالاتر، اقدام به افزایش قیمت کرده‌اند.

4. احتکار و دلالی:  برخی سودجویان با انبار کردن حجم زیادی از حبوبات در انتظار افزایش قیمت‌های بیشتر، به این آشفته بازار دامن می‌زنند.

5. تغییرات در سیاست‌های دولتی:  فرضیه دیگری مطرح است که تغییر در سیاست‌های مرتبط با تعرفه‌های واردات یا صادرات و یا حذف احتمالی یارانه‌های تولید، بر قیمت‌گذاری بازار حبوبات تأثیر گذاشته است.

حلقه مفقوده: نبود نظارت کارآمد

نکته مهمی که در بحث  افزایش قیمت حبوبات  و سایر کالاهای اساسی مطرح می‌شود، ضعف در نظارت و کنترل بازار است. به نظر می‌رسد در شرایط فعلی، هیچ نهاد مشخص و قدرتمندی به صورت مؤثر بر روند قیمت‌ها نظارت ندارد.

این خلاء نظارتی، بستر مناسبی برای سودجویی، احتکار و عدم شفافیت در بازار فراهم می‌آورد و اجازه می‌دهد تا عوامل مختلف بدون پاسخگویی، قیمت‌ها را افزایش دهند.

راهکار؛ رویکردی جامع و هماهنگ

برای کنترل  افزایش قیمت حبوبات  و سایر کالاهای اساسی و بازگرداندن ثبات به بازار، نیاز به یک رویکرد جامع و هماهنگ احساس می‌شود. این رویکرد باید شامل همکاری نزدیک دولت، تولیدکنندگان، توزیع‌کنندگان و نهادهای نظارتی باشد.

حمایت موثر از تولید داخلی برای افزایش عرضه، تنظیم بازار از طریق مدیریت واردات و صادرات (در صورت لزوم) و تقویت جدی نهادهای نظارتی برای جلوگیری از گران‌فروشی، احتکار و سوداگری، از جمله اقداماتی است که می‌تواند به مدیریت این بحران کمک کند و امنیت غذایی مردم را تضمین نماید.