وقتی میوه، لوکس‌ترین کالای سفره می‌شود! خرج میوه، دخل مردم را درآورده است
چرا قیمت میوه سر به فلک کشیده؟ ریشه‌یابی گرانی میوه از باغ تا سفره، نقش دلالان، ناکارآمدی نظارت و راه‌حل‌های اقتصادی برای تعادل بازار.
تصور کنید کشاورزی یک سال تمام با عشق و زحمت، محصولی را پرورش می‌دهد، اما سود اصلی سفرش به جیب دلالان می‌رود. از سوی دیگر، مصرف‌کننده‌ای که توان خرید یک کیلو میوه سالم را به سختی دارد.
اخبار سبز کشاورزی؛ این واقعیتی تلخ در بازار محصولات کشاورزی ایران است؛ بازاری که در آن، «خرج میوه، دخل مردم را درآورده» و شکاف عجیبی بین تولیدکننده و مصرف‌کننده ایجاد شده است.
ماجرای گرانی میوه: از باغ تا سفره؛ یک سفر پرهزینه!
داستان از جایی شروع می‌شود که کشاورزان عزیز ما، با وجود تمام مشکلات نقدینگی و نداشتن مهارت کافی در فروش مستقیم، ناخواسته پذیرای حضور «دلالان و واسطه‌ها» در مزارع و باغات خود هستند.
کشاورزی که با سود ۱۰ تا ۲۰ درصدی در طول یک سال زحمت می‌کشد، ناظر است که واسطه‌ای که تنها چند ساعت برای جابه‌جایی کالا وقت می‌گذارد، سودهای ۱۵۰ درصدی به جیب می‌زند!
این چرخه معیوب، سال‌هاست که ادامه دارد. وعده‌های حذف واسطه‌ها از سوی دولت‌ها، تا کنون راه به جایی نبرده و حتی طرح‌هایی مانند راه‌اندازی ۳۰۰۰ «روستابازار» نیز نتوانسته جلوی این سودجویی سازمان‌یافته را بگیرد.
معاون وزیر جهاد کشاورزی خود اذعان دارد که میوه‌ای که کیلویی ۵۰ هزار تومان از باغدار خریداری می‌شود، با افزایش ۳۰۰ درصدی به دست مصرف‌کننده می‌رسد! این یعنی یک فاجعه اقتصادی برای سفره خانوار.
چرا نظارت‌ها بی‌اثرند؟ پاسکاری مسئولیت‌ها!
یکی از معضلات اساسی، «پاسکاری مسئولیت نظارت بر خرده‌فروشی‌ها» است. وزارت جهاد کشاورزی، وزارت صمت و اتاق اصناف، هر کدام دیگری را مقصر جلوه می‌دهند.
طبق آخرین توافقات، نظارت بر عرضه تا عمده‌فروشی با وزارت جهاد کشاورزی و خرده‌فروشی با اصناف است، اما به نظر می‌رسد این زنجیره نظارتی، حلقه‌های گمشده بسیاری دارد.
سال‌هاست که دلالان، نبض بازار میوه و سبزیجات را در دست گرفته‌اند. آن‌ها محصول را ارزان از کشاورز می‌خرند و چندین برابر قیمت به مغازه‌دار می‌فروشند.
حضور پررنگ آن‌ها در میدان‌های میوه و تره‌بار، باعث شده کشاورزان چاره‌ای جز فروش با قیمت پایین نداشته باشند. این چرخه معیوب، که بیش از پنج دهه ادامه یافته، سودهای کلان بدون مالیات را نصیب دلالان می‌کند و سفره مردم را خالی می‌گذارد.
راه‌حل‌ها چه هستند؟ از روستابازار تا شفافیت قیمتی
اما راه حل چیست؟ گزارش‌ها و صحبت‌های مسئولان، چند مسیر را پیش روی ما قرار می‌دهد:
- عرضه مستقیم: همانطور که معاون وزیر جهاد کشاورزی تاکید کرده، ایجاد غرفه‌های عرضه مستقیم توسط تولیدکنندگان در میادین میوه و تره‌بار می‌تواند فاصله قیمتی را کاهش دهد.
- تقویت روستابازارها: سازمان تعاون روستایی با راه‌اندازی ۳۰۰۰ روستابازار، سعی در حذف واسطه‌ها و عرضه کالا با سود متعارف (۱۰ تا ۱۵ درصد) دارد. این بازارها نه تنها محصولات کشاورزی، بلکه کالاهای اساسی را نیز عرضه می‌کنند.
- اجرای قوانین حمایتی: طرح‌هایی مانند «تأمین مالی زنجیره» و تکلیف قانونی شهرداری‌ها در اختصاص غرفه‌های مناسب به تعاونی‌های روستایی، می‌تواند گام‌های مؤثری باشد.
- شفافیت و نظارت: ایجاد یک نظام ارزش‌گذاری جامع و نظارت قوی‌تر بر کل زنجیره توزیع، از مزرعه تا سفره، امری حیاتی است.
آینده بازار میوه: بازگشت به تعادل با همکاری همگانی
کشورهایی مانند ترکیه با فروش خارجی محصولات رسانه‌ای خود، نشان داده‌اند که برنامه‌ریزی دقیق و استفاده از الگوهای موفق جهانی، می‌تواند بازارهای پرسود ایجاد کند.
ما نیز می‌توانیم با همکاری همگانی، از کشاورزان و تولیدکنندگان گرفته تا نهادهای دولتی و اصناف، جلوی سودجویی دلالان را بگیریم و اطمینان حاصل کنیم که میوه‌ها، به جای آنکه «دخل مردم را دربیاورند»، زینت‌بخش سفره‌هایشان باشند.
زمان آن رسیده که دست دلالان و سودجویان از سفره مردم کوتاه شود و بازار محصولات کشاورزی، به مسیری منطقی و عادلانه بازگردد.
