خسارت ۵۹ هزار میلیارد تومانی گردوغبار در سایه غفلت از آبخیزداری

بررسی‌ها نشان می‌دهد بیش از نیمی از ۵۹ هزار میلیارد تومان خسارت گردوغبار، به تنهایی مربوط به زیربخش‌های مختلف کشاورزی بوده است.

به گزارش مزرعه سبز به نقل از تسنیم، پدیده گرد و غبار یکی از مشکلات و بحران‌های محیط زیستی کشور است که طی سال های اخیر بسیاری از استان های کشور را درگیر کرده است. گردوغبار علاوه بر پیامدهای بهداشتی و سلامت، خسارت اقتصادی فراوانی به دنبال داشته است. طبق مطالعات انجام شده از سوی ستاد ملی سیاست‌گذاری و هماهنگی ‌مدیریت‌ مقابله با‌پدیده گرد و غبار وسعتی در حدود 35 میلیون هکتار مناطق غبارخیز در کشور وجود دارد که پراکندگی آن‌ها در 23 استان کشور است. نکته در خور تامل در دهه اخیر افزایش تعداد وقوع روزهای گردوغباری و شدت این طوفان هاست که در 20 سال اخیر بشدت افزایش یافته به نحوی که فراوانی آنها در کشور ایران تنها در سال های گذشته 10 برابر شده است.

خسارت 59 هزار میلیاردی تومانی گردوغبار برای دوره 3 ساله

طهماسبی دبیر ستاد ملی ‌سیاست‌گذاری و هماهنگی ‌مدیریت‌ مقابله با‌پدیده گرد و غبار درباره وسعت مناطق مستعد گردوغبار در ایران تصریح می کند مقدار غبار گسیل شده از وسعت 35 میلیون هکتاری مناطق مستعد گردوغبار، 4 میلیون و 230 هزار تن در سال برآورد شده است که به طور میانگین (غبار ویژه) معادل 122 کیلوگرم در هکتار ذرات کمتر از یک صد میکرون است. از این وسعت حدود یک میلیون و 463 هزار هکتار در محدوده تالاب‌ها و حدود 2.5 تا 3 میلیون هکتار هم در زیستگاه‌های تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست قرار دارند. سایر مناطق در اراضی زراعی و مناطق بیابانی مرتعی و سایر کاربری‌ها قرار گرفته که تحت مدیریت سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور است.

دبیر ستاد ملی ‌سیاستگذاری و هماهنگی ‌مدیریت‌ مقابله با‌پدیده گرد و غبار با اشاره به خسارت های زیستی و اقتصادی پدیده گرد و غبار، می افزاید: برای برآورد خسارت پدیده گرد و غبار به منابع زیستی و اقتصادی، مطالعه ای برای 6 استان شاخص خوزستان، ایلام، کرمانشاه، سیستان و بلوچستان، خراسان جنوبی و هرمزگان انجام دادیم که بر اساس قیمت های پایه سال 1397، این پدیده در حدود 590 هزار میلیارد ریال خسارت در دوره 3 ساله به منابع زیستی و اقتصادی این 6 استان وارد کرده است.

طهماسبی با بیان اینکه بررسی ها نشان می دهد که حدود 54 درصد کل این خسارت ها به تنهایی مربوط به زیربخش های مختلف کشاورزی بوده است معتقد است: این خسارت ها حدود 1.02 تولید ناخالص این 6 استان را در بر می گیرد که عدد قابل توجهی است و با اجرای یک برنامه درست می توان جلوی این خسارت را گرفت.

دبیر ستاد ملی ‌سیاستگذاری و هماهنگی ‌مدیریت‌ مقابله با‌پدیده گرد و غبار درباره اعتبارات تخصیص یافته به بحث کنترل گرد و غبار نیز گفت: عمده اعتبارات تخصیص یافته به بحث گرد و غبار از محل صندوق توسعه ملی بوده و از سال 1396 تا 1399 ادامه پیدا کرده است. کل مبلغ اختصاص یافته به این امر برابر با 370 میلیون یورو و دلار (بعضی سال ها به یورو و بعضی سال ها به دلار) بوده است که بین 10 سازمان و 27 استان غبارخیز و غبارناک تخصیص یافته است.

این مقام مسئول با اشاره به اختصاص بیش از 2500 میلیارد تومان اعتبار گرد و غبار از صندوق توسعه ملی برای مقابله با پدیده گردوغبار گفت: حدود 53 درصد از این اعتبارات به سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری، 15 درصد به وزارت جهاد کشاورزی، بیش از 9 درصد به سازمان حفاظت محیط زیست و حدود 20 درصد هم به وزارت نیرو اختصاص پیدا کرده است. سهم دیگر دستگاه ها هم با توجه به وظایف و ماموریت هایی که داشتند کمتر از یک درصد بوده است.

آبخیزداری؛ موثرین راهکار مدیریت مخاطرات زیست محیطی

بررسی ها نشان می دهد یکی از مهمترین عوامل بروز پدیده گردوغبار در کشور، عدم مدیریت صحیح منابع آب است که این مساله علاوه بر تشدید پدیده گردوغبار، چالش های مختلفی مثل خشکسالی، بیابانزایی، فرونشست زمین، تخلیه آبخوان ها و غیره را به دنبال داشته است و بهترین راهکار مدیریت این مخاطرات، آبخیزداری است. به اذعان بسیاری از کارشناسان، بها دادن به فعالیت های آبخیزداری و آبخوانداری در اقلیم کشور که با بی نظمی بارندگی، سیل خیزی، خشکسالی و تبخیر زیاد روبروست، مدیریت و بهره برداری بهینه از بارش ها، حفظ آب از طریق نفوذ باران و سیلاب به درون زمین و ذخیره آن در زیرزمین بصورت آب سبز و آب آبی با متدهای آبخیزداری و آبخوانداری از مهمترین راهکارهای حل مسئله آب و جلوگیری از پدیده گردوغبار است.

نکته پایانی آنکه طبق نظر کارشناسان، پیشگیری از پدیده گردوغبار و سایر چالش های زیست محیطی مثل فرسایش، فرونشست، تخلیه آبخوان ها، خشکسالی و غیره با آبخیزداری و آبخوانداری می‌بایست به عنوان یک اولویت در دستور کار برنامه‌ریزی‌های ملی و استانی قرار بگیرد و مدیریت پایدار سرزمین با بهره‌گیری از الگوهای مدیریت یکپارچه، مشارکت واقعی جوامع محلی و همکاری موثر دستگاه‌های اجرایی انجام شود.