در میانه جنگ تعرفه‌ها، طرح بزرگ چین برای خودکفایی غذایی

اخبار سبز کشاورزی؛ در دنیایی که امنیت غذایی جهانی به نگرانی فزاینده‌ای تبدیل می‌شود، استراتژی‌های چین برای دستیابی به خودکفایی کشاورزی تا سال 2025 هم برای ثبات داخلی و هم برای چشم‌انداز وسیع‌تر غذای جهانی بسیار مهم است‌. این در حالی است که چین همچنان بزرگترین تولید کننده و صادرکننده مواد غذایی در جهان با بزرگترین سیستم ذخیره غذایی است و همواره مراقب ثبات طولانی مدت عرضه مواد غذایی خود میباشد.

لذا، برای اطمینان از خوداتکایی در تولید کشاورزی، پکن همچنان به اولویت بندی اقداماتی با هدف کاهش وابستگی به منابع خارجی و همچنین تقویت تولید محلی و تضمین سرمایه گذاری های کشاورزی در خارج از کشور ادامه می دهد‌. اما کشاورزی، به مثابه ستون فقرات اقتصاد چین، دستخوش تحولی اساسی است‌.

این کشور در حال تغییر از یک "کشور بزرگ با کشاورزان کوچک" به یک "کشور بزرگ و کشاورزی یکپارچه" با بیش از 1.4 میلیارد نفر برای تغذیه، میباشد‌. رویکرد چین به این چالش - در میان تنش‌های ژئوپلیتیکی فزاینده، تغییر روابط تجاری و فشارهای زیست‌محیطی - در تعیین توانایی این کشور برای حفظ عرضه ایمن غذا و حفظ موقعیت استراتژیک خود در صحنه جهانی تعیین‌کننده خواهد بود‌.

در سال‌های اخیر، چین تلاش‌های خود را برای اطمینان از تامین مواد غذایی قابل‌اعتماد و پایدار تشدید کرده است و ضرورت حفاظت از آینده کشاورزی این کشور در شرایط "ژئوپلیتیک شکننده جهان"را تشخیص داده است‌. همانطور که رئیس جمهور چین، شی جین پینگ اعلام کرد ، "غذای مردم چین باید توسط چینی ها تهیه شود و در دستان آنها باقی بماند." شی و سیاست گذاران چین به طور مداوم امنیت غذایی را در خط مقدم قرار داده اند و آن را به عنوان یک "اولویت ملی" (国之大者) در میان یک محیط جهانی پیچیده تر به رسمیت می شناسند‌.

تنش های ژئوپلیتیک و ژئواکونومیک، تغییرات آب و هوایی، اختلالات تجاری، تنش های سیستماتیک با ایالات متحده (ایالات متحده) و بازار بی ثبات بین المللی مواد غذایی ، انعطاف پذیری در عرضه مواد غذایی را بیش از هر زمان دیگری حیاتی کرده است‌. در پاسخ، چین امنیت غذایی و انعطاف پذیری تامین غذا را از نظر اولویت های سیاسی در سال های اخیر به بالاترین سطح رسانده است.

ریشه‌های سیاست خودکفایی چین

سیاست خودکفایی غلات چین نتیجه تداخل پیچیده الزامات تاریخی، باورهای فرهنگی، درک بازار جهانی غذا و ملاحظات ژئوپلیتیکی است‌. خودکفایی غلات از دیرباز موضوع مشروعیت سیاسی رهبران چین بوده است‌. برای هزاران سال، حاکمان چین، تولید غلات را به عنوان موضوعی برای امنیت رژیم در اولویت قرار می دادند‌. در ایدئولوژی سیاسی چین، اگر امپراتور نتواند از شهروندان خود در برابر قحطی محافظت کند، می‌توان «حکم بهشت» را لغو کرد.

این باور، تأثیری ماندگار داشته است، زیرا چین سابقه طولانی قحطی دارد که منجر به تحولات سیاسی در ادوار مختلف تاریخی شده است‌. لذا، تاکید شدید چین بر خودکفایی غلات نیز از یک طرف، تحت تأثیر بدبینی این کشور نسبت به سیستم تجارت جهانی غذا قرار گرفته است‌. چون در حالی که چین از قحطی 1959-1961 خود در حال فروپاشی بود، تحریم تجاری همزمان ایالات متحده (از جمله مواد غذایی) علیه چین باعث ایجاد حس شدید بی اعتمادی پکن نسبت به بازارهای بین المللی شد.

تا به امروز، چین نگران این است که منابع غذایی ممکن است توسط کشورهای دیگر مورد استفاده قرار گیرد و بر امنیت ملی آن تأثیر بگذارد‌. چنین شک و تردیدی با ظرفیت محدود بازار جهانی برای پاسخگویی به تقاضای انبوه چین به عنوان بزرگترین مصرف‌کننده مواد غذایی در جهان تقویت می‌شود و باعث ایجاد تردید در بین سیاست‌گذاران در مورد اعتماد یا خردمندی اتکا به بازارهای بین‌المللی برای مواد غذایی می‌شود‌.

بنابراین، در موارد متعدد، رئیس جمهور چین، شی جین پینگ اظهار داشت: "تجربه تاریخی به ما آموخته است که پول در صورت قحطی بی فایده است.

برای حل مشکل تغذیه 1.3 میلیارد نفر، باید به تولید مواد غذایی داخلی تکیه کنیم"‌‌. از طرفی، سیاست خودکفایی غلات چین برای مقابله با یک روایت خارجی مبنی بر «تهدید چین» برای عرضه جهانی غذا بخوبی عمل کرده است‌. در اواسط دهه 1990، لستر براون، تحلیلگر محیط زیست، در کتاب معروف خود، Who Will Feed China?: Wake-up Call for a Small Planet ، به این ترس دامن زد که کمبود منابع چین باعث کمبود غذا در جهان شود.‌‌

در پاسخ به نگرانی‌های بین‌المللی و داخلی در مورد توانایی چین برای تغذیه پس از مقاله براون، چین در سال 1996 اولین برگه سند امنیت غذایی این کشور را منتشر کرد که در آن چین بر اصل اساسی برای حل امنیت غذایی کشور با تکیه بر منابع داخلی و دستیابی به خودکفایی در تامین غلات را به مثابه اولویت اول عنوان کرد‌. متعاقباً، هدف خودکفایی غلات تا مرز 95 درصد به خط پایانی استراتژی امنیت غذایی چین تبدیل شد.

تغییر جهت استراتژی در سال 2013

چین با 95 درصد خودکفایی به عنوان هدف اصلی سیاست کشاورزی و استراتژی امنیت غذایی خود، منابع عظیمی را برای تقویت تولید غلات خود اختصاص داد‌. با این وجود، در حالی که این کشور طی سال‌ها توانسته بود به افزایش بهره وری تولید غلات دست یابد، مصرف داخلی آن، که به‌دلیل رشد انفجاری تقاضا برای خوراک دام انجام می‌شد، با سرعت بسیار بیشتری در حال رشد است‌. در نتیجه، شکاف تقاضا و عرضه برای غلات افزایش یافته و کشور مجبور شد غلات خوراکی بیشتری را - به ویژه سویا - از بازارهای بین المللی وارد کند‌.

علاوه بر این، سیاست خودکفایی چین به این معنی بود که تولید غلات بیشتر بر کمیت متمرکز بود تا کیفیت‌. با این حال، تغییرات رژیم غذایی و تقاضای فزاینده برای کیفیت غذا منجر به افزایش عدم تعادل ساختاری بین تولید مواد غذایی داخلی و تقاضای مصرف‌کننده شد‌.

شیوه های کشاورزی فشرده با هدف تقویت تولید غلات داخلی نیز پایدار نبود‌. چین تلاش کرده است تا حدود 20 درصد از جمعیت جهان را از 9 درصد از زمین های قابل کشت این سیاره تغذیه کند‌. با چنین خاک ورزی محدود، تولید انبوه غلات چین از طریق وابستگی شدید به کودهای شیمیایی و آفت کش ها حفظ شده است‌. چین با انتقال تولید غلات به مناطق کمتر توسعه‌یافته در داخل کشور، عمدتاً مناطق داخلی و شمالی، تولید غلات را افزایش داد، زیرا استان‌های شمالی کشور منابع آبی بسیار محدودی دارند و برای آبیاری به شدت به آب‌های زیرزمینی متکی هستند‌. علاوه بر این، تضاد منافع جدی بر سر تولید غلات در چین وجود داشته است‌.

دولت‌های محلی علاقه بسیار کمی به تولید غلات دارند، زیرا کشت غلات در مقایسه با سایر محصولات بازده اقتصادی بسیار کمی را ارائه می‌کند، بدون اینکه به هزینه فرصت تبدیل زمین به توسعه تجاری اشاره کنیم‌. حتی در دولت مرکزی نیز در برابر سیاست خودکفایی مقاومت آشکاری وجود داشت‌‌.

به عنوان مثال، لو جیوی، وزیر دارایی وقت، یک بار آشکارا منطق سیاست خودکفایی را زیر سوال برد در مقابل این پس‌زمینه، در اواخر سال 2013 و اوایل سال 2014، چین استراتژی امنیت غذایی جدیدی را معرفی کرد که بیان می‌کرد امنیت غذایی چین مبتنی بر «عرضه داخلی و واردات متوسط، تضمین ظرفیت تولید و تسریع توسعه علم و فناوری کشاورزی» است‌. در این تغییر استراتژی دو تغییر عمده وجود داشت:

اولاً، اگرچه خودکفایی همچنان در مرکز استراتژی امنیت غذایی چین قرار دارد، اما این زبان عمداً مبهم نگه داشته شد: «خودکفایی اساسی در تأمین غلات و «امنیت مطلق» در تأمین کالاهای اساسی‌. هیچ استاندارد صریحی برای اندازه‌گیری «خودکفایی اساسی و خودکفایی مطلق » وجود ندارد‌. از سویی، زمین‌های کشاورزی آلوده به فلزات سنگین در سراسر چین از طریق سیستم‌های تناوب زراعی و آیش از چرخه تولید غلات خارج شدند‌.

ثانیاً، در این تغییر راهبرد، «واردات » رسماً بخشی از استراتژی امنیت غذایی ملی را تشکیل می‌دهد که خواستار «استفاده فعال‌تر از بازار بین‌المللی غذا و منابع کشاورزی برای هماهنگی مؤثر و تکمیل عرضه غلات داخلی» بود‌. مطمئناً واردات خارجی از دیرباز برای تکمیل تولید داخلی ضروری تلقی می شد، اما چنین وارداتی به تضمین عرضه منظم فقط در زمان تولید نامنظم داخلی، متعادل کردن تولید منطقه ای و جبران کمبود عرضه محدود می شد‌. بر اساس استراتژی جدید، یک سیاست کشاورزی جهانی به دنبال استفاده موثرتر از بازارهای بین المللی مواد غذایی و منابع کشاورزی بود‌.

از این روی؛ به عنوان بخشی از ابتکار یک کمربند و یک جاده، چین هدف صنفی "جاده ابریشم غذا" را داشت که از طریق آن چین تلاش کرده است زنجیره های عرضه جهانی غذا را از طریق سرمایه گذاری کشاورزی خارج از کشور، انتقال فناوری کشاورزی، سرمایه گذاری در زیرساخت ها، کشت فرا سرزمینی و هماهنگی سیاست تسریع و انتقال یافته ها با بیش از 100 قرارداد همکاری کشاورزی با شرکای خارجی کمربند و جاده بازسازی کند.

امنیت غذایی اولویت نخست وزارت کشاورزی و امور روستایی (MARA)

 انتشار سند مرکزی 2025 چین ؛ در 23 فوریه بر این تعهد برای تضمین امنیت غذایی ملی تأکید می کند‌‌. این سند، یک بیانیه مهم سیاستی از سوی دولت مرکزی، اهداف کلیدی ملی را ترسیم نموده است‌.

چین؛ برای سال 2025، بر احیای روستایی، نوسازی کشاورزی، و تامین مواد غذایی کشور در میان چالش های داخلی و بین المللی تمرکز دارد‌. طرح 2025 شش محور اصلی را برجسته می کند: تضمین عرضه پایدار غلات و محصولات کشاورزی ضروری، تثبیت دستاوردهای فقرزدایی، توسعه صنایع محلی، پیشرفت ساخت و ساز روستایی، بهبود حکمرانی روستایی، و بهینه سازی تخصیص منابع در مناطق روستایی‌. طرفه اینکه این سند بر اهمیت خودکفایی و ثبات در تامین مواد غذایی چین تاکید می کند و این کشور را برای عبور از ابهامات جهانی مهیا میسازد‌. دو اولویت کلیدی برای استراتژی امنیت غذایی کشور برای سال 2025 عبارتند از:

اطمینان از عرضه غلات

چین به‌عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده و واردکننده محصولات کشاورزی در جهان، با واردات بیش از 157 میلیون تن غلات و دانه سویا در سال گذشته، نقشی محوری در بازارهای جهانی غلات ایفا می‌کند‌. امنیت غلات در سیاست غذایی چین نقش اساسی دارد و نقش حیاتی آن را در حفاظت از عرضه بلندمدت غذایی این کشور منعکس می کند‌. لذا با وجود رکورد بالای تولید غلات در سال‌های اخیر، نیاز چین به افزایش تولید به دلیل رشد جمعیت و تغییرات رژیم غذایی ناشی از افزایش مصرف گوشت، تخم‌مرغ و محصولات لبنی همچنان در میان جمعیت رو به رشد چین به رشد خود ادامه می‌دهد.

با عادات غذایی در حال تکامل، در بین طبقه متوسط شهری، حفظ منبع پایدار غلات و قابل اعتماد حتی ضروری‌تر شده است‌. تولید غلات سنگ بنای استراتژی امنیت غذایی چین است‌. "سند شماره 1" 2025 یک استراتژی چند جانبه را ترسیم می کند : الف) تثبیت مناطق کاشت غلات، ب) افزایش عملکرد، وج) بهبود کیفیت محصول.

راهبرد "سند شماره 1" 2025 و کنفرانس مرکزی کار روستایی 2024

در این سند، کشورچین توسعه تولید سویا و دانه های روغنی (مانند کلزا و بادام زمینی) را در اولویت قرار می دهد و در عین حال از بیوتکنولوژی و یارانه های هدفمند استفاده می کند‌. به عنوان مثال، برنامه های آزمایشی وام با هدف ایجاد انگیزه برای تولید غلات و دانه های روغنی در مناطق کلیدی، در کنار هماهنگی بین استانی برای بهینه سازی توزیع است‌. از این روی، در کنفرانس مطبوعاتی شورای دولتی در 24 فوریه، مقامات تکرار کردند که امنیت غذایی همچنان اولویت اصلی است‌. هان ونشیو، مدیر دفتر مرکزی امور روستایی، نسبت به موضوع غلات هشدار داد و اظهار داشت: «تولید غلات باید تقویت شود، نه آرامش، نه نوسانات موقت قیمت نباید ما را از این واقعیت بپوشاند که امنیت غذایی همچنان شکننده است".

همچنین برای حفظ روحیه کشاورزان، دولت مرکزی قصد دارد یک بسته سیاستی را معرفی کند که شامل حداقل نرخ خرید برنج و گندم، با خریدهای حمایتی از بازار در استان‌های مختلف (مانند هنان، جیانگ سو، هیلونگ‌جیانگ و آنهویی)، همراه با گسترش ذخیره‌سازی غلات در استان‌های کلیدی است.

این تلاش ها بر اساس کنفرانس مرکزی کار روستایی 2024 است که بر تعهد دولت به تثبیت عرضه غلات داخلی، با تمرکز بر ثبات "مطلق" در تولید گندم و برنج - ستون های کلیدی امنیت غذایی چین - تاکید دارد‌. از سال 2003 تا 2013، تولید غلات داخلی از 430 میلیون تن به بیش از 600 میلیون تن به ویژه در مناطق کلیدی مانند رودخانه یانگ تسه، شمال شرقی چین و دشت های شمال چین افزایش یافت‌‌. علاوه بر این، چین مناطق کلیدی را برای تولید محصولات اصلی مانند برنج دوبار کشت و گندم با کیفیت بالا در کمربند اقتصادی رودخانه یانگ تسه تعیین کرده است‌. دستاوردهای اخیر بر این شتاب تاکید دارد.

در سال 2024، تولید غلات چین به رکورد 706.5 میلیون تن رسید که 1.6 درصد نسبت به سال قبل افزایش داشت‌. در همان زمان، متوسط عملکرد ملی در هر مو (0.0067 هکتار) به 394.7 کیلوگرم (کیلوگرم) افزایش یافت که افزایش 5.1 کیلوگرمی نسبت به سال 2022 است‌. این مسئله تا حد زیادی به دلیل بهبود عملکرد است که به بیش از 80 درصد از افزایش کلی تولید غلات کمک می کند‌.

برای حفظ این مسیر، MARA در ژانویه بیانیه‌ای منتشر کرد که در آن اهداف بلندپروازانه را ترسیم کرد: افزایش تولید سالانه غلات به میزان 50 میلیون تن تا سال 2030 (7 درصد افزایش) و حفظ بیش از 1.75 میلیارد مو (117 میلیون هکتار) زمین کشاورزی اختصاص داده شده به کشت غلات‌. در راستای این اهداف، برنامه پنج ساله کشاورزی فعلی چین، تولید سالانه غلات بیش از 770 میلیون تن را هدف قرار داده است، در کنار تلاش برای افزایش تولید داخلی سویا به 23 میلیون تن تا سال 2025‌. با انجام این کار، دولت مرکزی قصد دارد وابستگی به واردات از کشورهای غربی را در بحبوحه عدم قطعیت تجارت جهانی کاهش دهد.

نوآوری و فناوری کشاورزی

در میان افزایش عدم قطعیت های زنجیره تامین و چالش های آب و هوایی، چین امنیت کشاورزی و خودکفایی در فناوری ها را در اولویت قرار داده است‌. "سند شماره 1" فعلی چین بر فناوری کشاورزی به عنوان مولفه محوری در استراتژی امنیت غذایی آن تاکید دارد.لذا، دولت مرکزی قصد دارد تحقیقات و کاربرد ماشین‌آلات کشاورزی پیشرفته تولید داخل و سیستم‌های کشاورزی هوشمند، از جمله هوش مصنوعی (AI)، 5G، داده‌های بزرگ و سیستم‌های ارتفاع پایین را سرعت بخشد تا کارایی را در سراسر بخش افزایش دهد.

برای حمایت از این امر، چین قصد دارد تا سال 2025 بیش از 500 کنسرسیوم صنعتی سازی کشاورزی در سطح ملی ایجاد کند‌. این کنسرسیوم ها همکاری بین مؤسسات تحقیقاتی، مشاغل کشاورزی و کشاورزان را با تمرکز بر محصولات مقاوم در برابر خشکسالی، ماشین آلات هوشمند و شیوه های پایدار تقویت خواهند کرد‌.

انتظار می‌رود چین به تلاش‌های خود در زمینه نوآوری کشاورزی، به ویژه در مورد بهره‌وری غلات و دانه‌های روغنی کلیدی (مانند برنج، گندم، ذرت، سویا و کلزا) برای دستیابی به تولید ملی غذا و اهداف امنیت غذایی مرتبط ادامه دهد‌. برای این منظور، پکن به طور مداوم بر نیاز به افزایش تولید محلی تاکید کرده است که در اقدامات سیاستی، اهداف و برنامه های پنج ساله مشهود است‌‌. چین به طور گسترده تر، برای حمایت از این تحول فناوری و کمک به حفاظت از آینده غذایی کشور، قبلاً سرمایه گذاری زیادی در بیوتکنولوژی و فناوری های دیجیتال انجام داده است‌. این شامل حمایت از توسعه محصولات اصلاح شده ژنتیکی (تراریخته) مانند سویا و ذرت، علیرغم برخی مخالفت های عمومی است.

تجاری‌سازی محصولات تراریخته

در حالی که گنجاندن تجاری‌سازی محصولات تراریخته در برنامه‌های امنیت غذایی کشور به صورت ضمنی باقی مانده است، چندین حرکت نشان می‌دهد که چین به ناگزیر به این سمت می‌رود‌. قابل ذکر است، در اواخر سال 2024، وزارت کشاورزی و امور روستایی (MARA) گواهینامه های ایمنی را برای 12 گونه محصول تراریخته را تایید کرد که نشان دهنده یک استراتژی بلند مدت برای ادغام بیوتکنولوژی در چارچوب امنیت غذایی چین است‌. اخیراً، در فوریه 2025، MARA حوزه های کلیدی نوآوری ملی فناوری کشاورزی (2024-2028) را منتشر کرد که 10 حوزه اولویت اصلی را مشخص می کند: کشت انواع جدید کشاورزی، بهبود کیفیت خاک، کشاورزی‌.

توسعه تجهیزات ماشین آلات، پیشگیری از آفات و بیماری ها در محصولات کشاورزی، کنترل بیماری های دام و آبزیان، کاشت و پرورش کارآمد، کشاورزی سبز و کم کربن، فرآوری محصولات کشاورزی و تولید مواد غذایی، کیفیت و ایمنی محصولات کشاورزی و توسعه روستایی‌. این سند همچنین بر اهمیت نوآوری های فناوری در پیگیری چین برای رهبری جهانی (کشاورزی)، به ویژه در هوش مصنوعی و بیوتکنولوژی تاکید می کند‌‌.

تاسیس واحدهای صنعت مستقل بذر، دهکده‌های دیجیتال و پارک‌های کشاورزی

اخیرا، دولت مرکزی چین در حال تلاش برای ایجاد انواع بذور جدید است‌‌. در سال‌های اخیر، رئیس‌جمهور چین خواستار یک صنعت مستقل بذر شده است‌‌‌. این با اهداف رهبری قبلی برای دستیابی به پیشرفت های تکنولوژیکی در توسعه بذر هماهنگ است‌‌. تحقیقات فعلی همچنین فناوری‌های بذر هیبریدی پرمحصول را برای محصولات کلیدی هدف قرار می‌دهد و هدف آن کاهش اتکا به دانه‌های خارجی است‌‌. این تلاش‌ها به طور گسترده‌تری با پنج‌ساله ملی (مانند برنامه ملی میان‌مدت و بلندمدت توسعه علم و فناوری (2021-2035) و چهاردهمین برنامه پنج ساله کشاورزی (2021-2025) مرتبط هستند که بر ایجاد منابع غذایی جدید برای دستیابی به استراتژی گسترده‌تر خودکفایی کشاورزی چین تأکید می‌کنند‌‌.

به طور همزمان، کشور دیجیتالی شدن را برای نوسازی کشاورزی پذیرفته است، که نمونه آن با بسیاری از برنامه های ملی مانند برنامه ملی اجرای کشاورزی هوشمند (2024-2028) و چهاردهمین برنامه پنج ساله نوسازی کشاورزی (2021-2025) هماهنگ است‌‌. مورد اول شامل ساخت «دهکده‌های دیجیتال» و پارک‌های کشاورزی مدرن با هدف افزایش بهره‌وری از طریق نوآوری‌های فناوری است‌‌. این ابتکارات برای چشم انداز چین برای تغییر کشاورزی از طریق فناوری های دیجیتال و بهبود کارایی بسیار مهم هستند.

چالش های غذایی چین

تحولات کشاورزی چین و تلاش‌های گسترده‌تر برای حفظ امنیت غذایی با چالش‌های بزرگ داخلی و بین‌المللی مواجه شده است‌‌. علاوه بر نگرانی‌ها در مورد اتکای فزاینده واردات به محصولات کلیدی کشاورزی ( مانند روغن خوراکی )، که الگوی مصرف غذای کشور را تغییر می‌دهد و رویدادهای شدید آب و هوایی که بخش‌هایی از تولیدات محلی را از بین می‌برد، عوامل دیگری نیز باید در نظر گرفته شود‌‌. با وجود این موفقیت ها، چالش ها همچنان باقی است‌‌. افزایش تولید غلات برای دستیابی به اهداف جدید به دلیل فشارهای جمعیتی و محیطی پیچیده است و به سرمایه گذاری اساسی و تغییرات ساختاری در فناوری و زیرساخت نیاز دارد‌‌. اینکه چین بتواند به این اهداف بلندپروازانه دست یابد یا نه به غلبه بر این موانع مهم بستگی دارد‌‌. مدل کشاورزی چین، که اساساً مبتنی بر مزارع خانوادگی کوچک پراکنده در سراسر کشور است، با چالش‌های مهمی برای مدرن‌سازی، به‌ویژه در پذیرش فناوری‌های کشاورزی و استانداردسازی شیوه‌ها، مواجه است‌‌. برخی از ابتکارات، مانند پلتفرم ابری ملی فناوری کشاورزی و آموزش، با هدف رفع این شکاف ها از طریق آموزش آنلاین انجام می شود‌‌. با این حال، تلاش های قوی تری برای دستیابی به نوآوری های کشاورزی گسترده تر برای اطمینان از امنیت غذایی بلند مدت مورد نیاز است‌‌.

علاوه بر این، رشد برخی محصولات کشاورزی در چین می‌تواند بسیار گران‌تر از سایر کشورها مانند ایالات متحده باشد و ممکن است عملکرد نیز بسیار پایین‌تر باشد‌‌. داده‌های سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد نشان می‌دهد که عملکرد ذرت و سویا در چین تقریباً نصف بسیاری از کشورهای صادرکننده در قاره آمریکا است که عملکرد نسبتاً بالایی در هکتار دارند‌‌. به عنوان مثال، وقتی صحبت از سویا می شود، متوسط عملکرد دانه سویا در ایالات متحده حدود 3.5 تن در هکتار در مقایسه با چین 1.6 تن در هکتار است‌‌.

به طور مشابه، برای ذرت، متوسط عملکرد ذرت در مزرعه 11-12 تن در هکتار در ایالات متحده است، در حالی که میانگین عملکرد ذرت در چین 6.2 تن در هکتار است‌‌. با توجه به محدودیت‌های عمده آب، خاک و زمین‌های زراعی چین، رسیدگی به شکاف‌های عملکردی برای پکن برای دستیابی به اهداف تولید مواد غذایی مهم است‌‌. علاوه بر این، افزایش درآمد کشاورزان منجر به تغییر ترجیحات و ذائقه‌های غذایی می‌شود، همانطور که در تغییر ساختار مصرف مواد غذایی در کشور منعکس می‌شود که مصرف‌کنندگان خواهان مقادیر بیشتری از پروتئین حیوانی و لبنیات گران‌تر و همچنین شکر، روغن‌های خوراکی و غذاهای فرآوری‌شده هستند‌‌.

انتظار می رود تا سال 2025، چین 31 درصد از کل افزایش جهانی مصرف پروتئین را به خود اختصاص دهد‌‌‌. رشد مستمر طبقه متوسط این کشور به این معنی است که پیش‌بینی می‌شود کل تقاضای غذایی چین تا سال 2050 بین 16 تا 30 درصد افزایش یابد ، در حالی که انتظار می‌رود تقاضا برای گوشت ها مانند گوشت گاو و محصولات لبنی تقریباً دو برابر شود‌‌.

برای برآوردن این تقاضا، برخی از محققان استدلال می کنند که آماده سازی تا 12000 کیلومتر مربع زمین کشاورزی اضافی در چین ضروری است‌‌. البته موانع مالی چالش ها را تشدید می کند‌‌. کشاورزان خرده پا، که بیش از 70 درصد از زمین های کشاورزی چین را مدیریت می کنند، به ویژه تحت فشار این محدودیت های مالی هستند‌‌. بسیاری نیز با دسترسی محدود به اعتبار دست و پنجه نرم می کنند‌‌‌. بررسی‌ها نشان می‌دهد که 18.87 درصد از مزارع خانوادگی در چین با شکاف در بودجه عملیاتی مواجه هستند که حدود 26.20 درصد حتی پس از تضمین زمین‌ها قادر به پر کردن کامل شکاف‌های بودجه نیستند و این امر سرمایه‌گذاری در فناوری‌های کشاورزی را بیشتر سخت می کند‌‌. در عین حال، دولت های محلی در یک چرخه معیوب از بدهی های بالا و درآمدهای رو به کاهش گرفتار شده اند‌‌‌.

این بدان معناست که آنها ممکن است برای تامین مالی پروژه های روستایی مشکل داشته باشند یا تاکید کمتری بر چنین پروژه هایی داشته باشند‌‌. در حالی که دولت اقداماتی مانند یارانه 10 میلیارد یوان (1.38 میلیارد دلار آمریکا) را در سال 2023 برای افزایش درآمد کشاورزان ارائه کرده است، این تلاش ها در مقابله با موانع مالی و ساختاری ناموفق هستند‌‌.

بسته کاهش بدهی 2024 به مبلغ 10 تریلیون یوان (1.4 تریلیون دلار) نیز مهلت محدودی را ارائه می دهد، زیرا شهرداری ها بدلیل بحران جاری املاک و مستغلات با کاهش شدید درآمد حاصل از فروش زمین دست و پنجه نرم می کنند‌‌. لذا با توجه به اینکه انتظار می‌رود کل بدهی دولت تا سال 2030 به 150 درصد تولید ناخالص داخلی برسد، دولت‌های محلی با فشار مالی بیشتری مواجه خواهند شد‌‌.

در نتیجه، این امر می‌تواند سرمایه‌گذاری در کشاورزی - مانند زیرساخت‌های روستایی و نوآوری‌های فناوری - را در معرض خطر قرار دهد‌‌. همزمان، چین با چالش های جمعیتی، از جمله کاهش نرخ باروری و کاهش نیروی کار دست و پنجه نرم می کند‌‌. در سال 2022، تقریباً 176.6 میلیون نفر - یا 24.1 درصد از نیروی کار - در کشاورزی، ماهیگیری و صنایع مرتبط مشغول به کار بودند‌‌.

اکثریت قریب به اتفاق این نیروی کار (90٪) کشاورزان خرده پا هستند‌‌‌. با این وجود، میانگین سنی کارگران کشاورزی 53 سال است که بیش از یک چهارم آنها 60 سال یا بیشتر دارند‌‌. این جمعیت سالخورده مانع قابل توجهی برای بهره وری کشاورزی و رشد دستمزد ایجاد می کند‌‌‌. پیش بینی ها نیز تلخ هستند‌‌. تا سال 2050، نسبت نیروی کار کشاورزی کشور در چین به حدود 3 درصد کاهش می یابد، در حالی که کل نیروی کار کشاورزی ممکن است به کمتر از 31 میلیون نفر برسد.

این چالش های نیروی کار فراتر از کشاورزی است و بر بخش هایی مانند حمل و نقل و لجستیک که برای زنجیره تامین کشاورزی حیاتی هستند، تأثیر می گذارد‌‌. تا پایان سال 2021، چین با کمبود 4 میلیون راننده کامیون مواجه بود، مشکلی که احتمالاً با کاهش جمعیت در سن کار بدتر می شود و جوانان به دنبال فرصت های بهتر در شهرها هستند‌‌. در سال 2021، تعداد کارگران مهاجر روستایی به 292.51 میلیون نفر رسید که 2.4 درصد (6.91 میلیون) سال به سال افزایش یافته است‌‌.

این تغییر جمعیتی به این معنی است که چین به زودی نه تنها با کاهش نیروی کار کشاورزی، بلکه با کارگران روستایی کمتری که برای بخش‌های حیاتی مانند حمل‌ونقل و تدارکات که برای حفظ زنجیره تامین مواد غذایی ضروری هستند، مواجه خواهد شد‌‌. البته چین گام های مهمی در جهت تضمین امنیت غذایی خود برداشته است‌‌. اما مسیر خودکفایی کشاورزی تا سال 2025 مملو از چالش هایی است‌‌. توانایی این کشور برای غلبه بر این موانع - از محدودیت های تکنولوژیکی گرفته تا تغییرات جمعیتی - در نهایت موفقیت آن را در تامین یک منبع غذایی پایدار و انعطاف پذیر برای جمعیت رو به رشد خود تعیین خواهد کرد.

چین در مسیر بازگشت به راهبرد خودکفایی

با این حال، اصلاحات استراتژی امنیت غذایی چین به سرعت با چالش های جدیدی روبرو شد‌‌. اینها شامل جنگ تجاری با ایالات متحده، همه گیری کووید-19، بدتر شدن محیط ژئوپلیتیکی، و احتمال رو به رشد درگیری نظامی در تنگه تایوان و دریای چین جنوبی است‌‌. چنانکه در سخنرانی رئیس جمهور شی جین پینگ در کنگره حزب کمونیست سال گذشته، او تاکید کرد که چین مطمئن خواهد شد که عرضه مواد غذایی این کشور به طور محکم در دستان خود باقی می ماند‌‌. او قول داد "حفاظت دقیق از زمین های کشاورزی، حمایت قوی در تحقیق و توسعه کشاورزی، به ویژه فناوری بذر"، علاوه بر سایر اقدامات انجام خواهد شد‌‌.

علاوه بر این، شی امنیت غذایی را "guozhi dazhe" به معنای اولویت اصلی ملی نامید و دولت چین به سرعت سیاست‌های جدیدی را ارائه کرد که بر نیاز چین به رشد بیشتر محصولات خود تاکید کرد‌‌. در فوریه 2023، چین از "سند مرکزی شماره 1" خود برای سال، مانیفست سالانه خود در مورد سیاست کشاورزی دولتی، رونمایی کرد‌‌. برای اولین بار، یک هدف جدید بزرگ - تلاش برای تبدیل شدن به یک قدرت کشاورزی - در سند تعیین شد‌‌. مقامات چینی و محققین می گویند که ایده اصلی تسریع در ساخت "قدرت کشاورزی" در مورد افزایش مجدد خودکفایی غلات است‌‌. به طور گسترده در سراسر کشور گزارش شد که افزایش تولید غلات به معنای تغییر سیاست "بازگشت زمین کشاورزی به جنگل" است‌‌. طبق گزارش فایننشال تایمز، مقامات چینی از سال 2021 بیش از 170000 هکتار زمین را برای تولید غلات پس گرفته اند‌‌‌.

تاثیر سیاستهای چین بر تجارت جهانی

با خروج روسیه از طرح غلات دریای سیاه، که به دنبال تضمین عبور ایمن محموله های غلات از اوکراین جنگ زده بود، و پس از ممنوعیت اخیر هند بر صادرات برنج، پیش بینی می شود که بحران جهانی غذا بدتر شود‌‌‌. تعداد افرادی که با ناامنی غذایی حاد مواجه هستند یا در معرض خطر ناامنی غذایی حاد قرار دارند از 135 میلیون نفر در سال 2019 به 345 میلیون نفر در 79 کشور در سال 2023 افزایش یافته است‌‌.

مطمئناً افزایش خودکفایی به این معنا نیست که چین واردات مواد غذایی از بازارهای بین المللی را متوقف خواهد کرد‌‌. بلکه با درک محدودیت منابع و رژیم غذایی متنوع مردم، چین همچنان واردکننده اصلی مواد غذایی باقی خواهد ماند‌‌. با این حال، تا آنجا که به جهت گیری آینده سیاست تجارت کشاورزی و غذا مربوط می شود، نگرانی های سیاسی و استراتژیک بر ملاحظات اقتصادی اولویت خواهد داشت‌‌. به ویژه، تفکر نهایی آماده شدن برای بدترین سناریویی است که در آن چین ممکن است قادر به خرید مواد غذایی از خارج، به ویژه صادرکنندگان غربی نباشد‌‌. لذا، این اصل راهنما برای انعطاف پذیری عرضه مواد غذایی چین خواهد بود سیاست"خرید از کارآمدترین تامین کننده" به معنای آن این است که در حالی که چین به اتخاذ رویکردی عمل‌گرایانه در قبال واردات مواد غذایی از ایالات متحده و سایر صادرکنندگان غربی ادامه می‌دهد، اولویت راهبردی را به ایجاد روابط نزدیک‌تر کشاورزی با متحدان خود، به‌ویژه برزیل و کشورهای BRI خواهد داد‌‌.

در داخل کشور، تثبیت تولید غلات از طریق تمام ابزارهای لازم، نه تنها از نظر اقتصادی، بلکه از نظر زیست محیطی نیز ناپایدار خواهد بود‌‌. وزیر کشاورزی و امور روستایی چین، هان جون، در مصاحبه ای پس از دومین نشست عمومی سومین جلسه چهاردهمین کنگره ملی خلق (NPC) گفت: عرضه و تقاضای غلات چین در یک موازنه محدود باقی می ماند و امنیت غذایی باید با وجود رکوردشکنی تولید در اولویت اصلی باقی بماند‌‌.

اگرچه این کشور در سال گذشته با چالش های آب و هوایی شدید از جمله گرمای شدید، خشکسالی و طوفان مواجه شد، اما تولید غلات آن به رکورد 700 میلیون تن رسید که 11 میلیون تن نسبت به سال قبل افزایش یافته است.سرانه در دسترس بودن غلات از میانگین جهانی فراتر رفته است و محصولات اصلی مانند برنج و گندم به نرخ خودکفایی بالای 95 درصد رسیده اند.با این حال، هان به شکاف ساختاری در غلات خوراک دام اشاره کرد که برای متعادل کردن تقاضای داخلی نیاز به واردات دارد.

نبرد تعرفه ها چین بر علیه مریکا

در 10 مارس 2025 تعرفه های چینی بر روی تعدادی از محصولات کشاورزی آمریکایی به طور رسمی به اجرا درآمد، که آخرین اقدام تلافی جویانه در جنگ تجاری بین دو اقتصاد برتر جهان است‌‌. تمایل چین به استفاده از غذا به عنوان یک اقدام متقابل علیه ایالات متحده، که از لحاظ تاریخی یکی از بزرگترین تامین کنندگان این کشور است، هم بر موفقیت دولت در تقویت خودکفایی کشاورزی و هم بر تأثیر کند شدن اقتصاد بر تقاضا تأکید می کند‌‌.

تعرفه های کشاورزی که از 10 تا 15 درصد در فهرست گسترده ای از اقلام شامل غلات، پروتئین ها، پنبه و محصولات تازه اعمال می شود، به دنبال اقدامات اولیه متمرکز بر انرژی و فلزات حیاتی است‌‌. واردات دانه سویا از سه شرکت آمریکایی و همچنین خرید چوب از آمریکا نیز متوقف شده است‌‌. در اقدامی جداگانه در 8 مارس، پکن تعرفه های تلافی جویانه ای را بر طیفی از کالاهای کشاورزی کانادا اعمال کرد که از 20 مارس اجرایی می شود‌‌. حصول اطمینان از اینکه 1.4 میلیارد شهروند به اندازه کافی تغذیه می شوند همچنان در راس برنامه سیاست دولت قرار دارد‌‌.

در حالی که چین بازار صادراتی کلیدی برای ایالت‌های عمدتا جمهوری‌خواه در کمربند کشاورزی غرب میانه را تحت فشار قرار داده است، تلاش‌های پکن برای پیکربندی مجدد زنجیره‌های تامین پس از جنگ تجاری در اولین دوره ریاست‌جمهوری ترامپ، اهرم واشنگتن را تضعیف کرده است‌‌. از سوی دیگر، بهبود ناامیدکننده اقتصاد چین پس از همه گیری یک نقطه روشن یعنی تولید مقدار زیادی غذا را به همراه داشته است‌‌. لذا، مقابله با تأثیر مازاد عرضه داخلی فوریت بیشتری پیدا کرده است.

قیمت گندم محلی در حدود پایین‌ترین حد در پنج سال گذشته است و واردات ذرت کاهش یافته است‌‌. آخرین داده‌ها در 9 مارس نشان می‌دهد که کاهش شدید تورم قیمت‌های مصرف‌کننده را تحت تأثیر قرار داده است که ناشی از کاهش شدید مواد غذایی است‌‌. دولت با تلاش برای محافظت از کشاورزان خود به این مسئله پاسخ داده است‌‌.

از تاجران خواسته شده است که خرید غلات خارج از کشور از جمله جو و سورگوم را محدود کنند، در حالی که محموله های سویا با تاخیر مواجه شده است‌‌. اشتیاق پکن برای بررسی‌ها و عوارض تجاری در ماه‌های اخیر، با هدف قرار دادن اقلامی از کلزا و حبوبات گرفته تا غذاهای دریایی، گوشت و لبنیات، نشان می‌دهد که سیاست‌گذاران با ایجاد موانعی برای واردات، به‌ویژه در مورد اقلام ممتاز که بار سنگینی از سوی خانوارها را متحمل شده‌اند، بیش از حد نگران نباشند‌‌.

پشت سر گذاشتن همه این تلاش‌ها، رکورد تولید غلات و عزم راسخ برای استفاده از این دوره برای ایجاد ذخایر فراوان است‌‌. در نشست سالانه قانونگذاری خود که این هفته به پایان می رسد، دولت هم هدف تولید خود را برای سال و هم بودجه خود را برای ذخیره سازی افزایش داد.

اقدامات فنی بیشتری مانند کاهش کنجاله سویا در جیره های حیوانی نیز در حال ترویج است که نشانه ای از اضطراب مداوم در مورد آسیب پذیری گله های دام در برابر منابع سویای خارجی است‌‌. دانه های سویا بزرگترین صادرات کشاورزی آمریکا به چین به ارزش نزدیک به 13 میلیارد دلار آمریکا (17.31 میلیارد دلار سنگاپور) در سال 2024 است و تمرکز تلاش های شدید در سال های اخیر برای تغییر وابستگی این کشور به سایر تامین کنندگان کمتر متخاصم مانند برزیل بوده است‌‌.

فصلی بودن تولید جهانی باعث خواهد شد که کشورهای آمریکای جنوبی سهم عمده واردات چین را حداقل تا سه ماهه چهارم به خود اختصاص دهند.اما در این بین، پکن با هدف قرار دادن کالاهای کشاورزی آمریکایی، یکی از سلاح‌های کم‌هزینه و تاثیرگذارتر را در زرادخانه تجاری خود به کار گرفته است.