نجیب‌زاده اشکانی در پناه سنگر شنی: نبرد برای حفظ میراث ملی

در روزهای پرآشوب جنگ، موزه‌داران و کارکنان میراث فرهنگی با سرعت و دقت، آثار تاریخی ایران را در پناه سنگرهای شنی و مخازن امن محافظت کردند.

اخبار سبز کشاورزی؛ این گزارش به بررسی اقدامات حفاظتی موزه‌های ایران و تجربیات جهانی در حفظ میراث فرهنگی در زمان جنگ می‌پردازد.

تهران در آتش، میراث در امان

نیمه‌شب بود که انفجارهای پی‌درپی تهران را لرزاند. مردم به دنبال پناهگاه بودند، اما گروهی دیگر مسیر متفاوتی را انتخاب کردند: موزه‌داران و حافظان میراث فرهنگی. در حالی که آسمان شهر ناآرام بود، آنها به سرعت خود را به موزه‌ها رساندند تا آثار تاریخی را از گزند جنگ در امان نگه دارند.

تصاویر منتشرشده از موزه ملی ایران نشان می‌دهد چگونه کتیبه بارعام، پلکان کاخ شورا، و مجسمه داریوش پشت دیوارهای شنی پنهان شده‌اند. اما آیا این اقدامات کافی بود؟

کنوانسیون ۱۹۵۴ لاهه: سپر دفاعی میراث فرهنگی

سید محمد بهشتی، عضو شورای عالی میراث فرهنگی، در گفت‌وگو با «پیام ما» تأکید می‌کند که کنوانسیون ۱۹۵۴ لاهه مهم‌ترین سند بین‌المللی برای حفاظت از میراث فرهنگی در جنگ است. بر اساس این کنوانسیون:

- حمله به آثار تاریخی ممنوع است.

- کشورها موظفند در زمان صلح مخازن امن برای آثار ایجاد کنند.

- استقرار نیروهای نظامی در نزدیکی آثار تاریخی ممنوع است.

بهشتی می‌گوید: «در جنگ ۱۲روزه، وزارت میراث فرهنگی رفتار سنجیده‌ای داشت. آثار قابل‌انتقال به مخزن امن منتقل شدند و برای آثار بزرگ‌تر، سنگرهای شنی ساخته شد.»

تجربه جهانی: درس‌هایی از جنگ‌های جهانی

در جنگ جهانی دوم، موزه‌های اروپا نیز با چالش مشابهی روبه‌رو بودند. موزه بریتانیا آثار خود را به چهار دسته تقسیم کرد:

1. آثار حیاتی که فوراً به مکان‌های امن منتقل شدند.

2. آثار باارزش که به تونل‌های زیرزمینی انتقال یافتند.

3. اشیای بزرگ و شکننده که به روستاهای دورافتاده فرستاده شدند.

4. آثار غیرقابل‌جابه‌جایی که با کیسه‌های شن محافظت شدند.

هرمان براونهولتز، سرپرست موزه بریتانیا، در خاطرات خود نوشت: «مثل یک عقب‌نشینی نظامی عمل کردیم. هدف ما نجات گنجینه‌هایی بود که نابودی‌شان ضربه‌ای به تمدن بشری می‌زد.»