کاهش چشمگیر دانش‌آموزان افغانستانی در مدارس ایران: از مدارک اقامتی تا بازگشت به وطن
ثبت‌نام دانش‌آموزان اتباع در مدارس ایران با چالش‌های جدیدی روبروست. بررسی کاهش بی‌سابقه دانش‌آموزان افغانستانی و دلایل این پدیده
سال‌های گذشته، حضور پررنگ دانش‌آموزان افغانستانی در مدارس ایران، امری رایج بود؛ تا جایی که در برخی مناطق حاشیه‌نشین، تعداد آن‌ها از دانش‌آموزان ایرانی پیشی گرفته بود.
اخبار سبز کشاورزی؛ اما امسال شاهد یک چرخش ۱۸۰ درجه‌ای هستیم: کاهش بی‌سابقه دانش‌آموزان افغانستانی در مدارس ایران. این تغییر، که از نیمه مردادماه با آغاز ثبت‌نام‌ها مشهود شده، نشانه‌هایی از افت ۵۰ درصدی در برخی مدارس را نمایان می‌سازد.
دلایل کاهش ثبت‌نام: از مدارک اقامتی تا بازگشت به وطن
۱. الزامات ثبت‌نام و پیچیدگی مدارک:
آموزش و پرورش تهران، ثبت‌نام اتباع را منوط به تکمیل مدارک و وجود ظرفیت اعلام کرده است. نوآموزان نیازمند شناسه یکتای ۱۰ رقمی و طی کردن مراحل سنجش و سلامت جسمانی، مشابه دانش‌آموزان ایرانی هستند. همچنین، مدارس بر لزوم ارائه معرفی‌نامه هولوگرام‌دار از مرکز امور اتباع وزارت کشور و یا مدارک اقامت معتبر والدین تأکید دارند.
۲. بازگشت به افغانستان:
پس از بازگشت طالبان در مرداد ۱۴۰۰ و ورود موج جدیدی از مهاجران افغانستانی به ایران، اکنون پس از گذشت ۴ سال، بسیاری از خانواده‌ها شرایط بازگشت به کشورشان را مهیا می‌بینند. این عامل، در کنار مشکلات اقتصادی و اجتماعی، به مهاجرت معکوس دامن زده و طبیعتاً بر آمار دانش‌آموزان اتباع در ایران تأثیر گذاشته است.
۳. وضعیت مدارک اقامتی و بلاتکلیفی خانواده‌ها:
عدم تمدید برخی مدارک اقامتی از اسفند ماه، وضعیت خانواده‌های افغانستانی را با چالش مواجه کرده است. ثبت اموال به نام دوستان ایرانی و فرآیند طولانی تسویه‌حساب، باعث سردرگمی اولیا در خصوص ثبت‌نام فرزندانشان شده است. برخی خانواده‌ها با دریافت کارنامه‌ها و پرونده‌های تحصیلی فرزندانشان، در حال سنجیدن شرایط تحصیل در افغانستان هستند.
مدارس بین‌المللی اتباع: فرصت‌ها و چالش‌ها
مدارس بین‌المللی اتباع، که پیشتر با نام مدارس خودگردان شناخته می‌شدند، اکنون با نام جدید خود فعالیت می‌کنند. این مدارس، که در محله‌هایی مانند زمزم به کودکان اتباع تا مقطع نهم خدمات آموزشی ارائه می‌دهند، با چالش کاهش تعداد دانش‌آموزان مواجه هستند.
۴. ریزش دانش‌آموز در مدارس اجاره‌ای:
بسیاری از این مدارس در ساختمان‌های استیجاری فعالیت می‌کنند و مدیران آن‌ها برای حفظ دانش‌آموزان و کلاس‌های بیشتر تلاش می‌کنند. مدیر یکی از این مدارس در پیشوا، از کاهش ۴۰ تا ۶۰ درصدی دانش‌آموز در برخی مناطق حاشیه پایتخت و شهرهای اطراف خبر می‌دهد.
۵. نگرانی برای آینده تحصیلی دختران:
یکی از دغدغه‌های اصلی خانواده‌های افغانستانی، ادامه تحصیل دخترانشان در افغانستان است. حتی در شهرهای بزرگی مانند مزارشریف، کلاس‌های دختران پس از پایه ششم محدود است. این موضوع، در کنار انواع مدارک اقامتی که در دست مهاجران است (از گذرنامه عادی و خانوادگی گرفته تا کارت آمایش ۱۸)، بر اطمینان والدین از آینده تحصیلی فرزندانشان سایه افکنده است.
آینده‌ای نامعلوم برای تحصیل دانش‌آموزان افغانستانی
کاهش چشمگیر دانش‌آموزان افغانستانی در مدارس ایران، پدیده‌ای چندوجهی است که ریشه در مسائل سیاسی، اجتماعی و اقتصادی دارد. نیازمند بررسی دقیق‌تر و ارائه راهکارهای حمایتی برای تضمین حق تحصیل این کودکان هستیم تا آینده‌ای روشن‌تر برای آن‌ها رقم بخورد.
