فرآوری جلبک، اقدامی اشتغالزا و ارزآور

اخبار سبز کشاورزی: نام جلبک، در ذهن بیشتر ما ماده‌ای به رنگ سبز لجنی و بی ارزش در کناره رودخانه‌ها یا حتی مزاحم در حوض خانه، آکواریوم و استخر را تداعی می‌کند. اما شاید تعجب کنید اگر بشنوید جلبک‌ها فقط سبز نیستند و به رنگ‌های قرمز، قهوه‌ای سبز، آبی و سبزآبی نیز دیده می‌شوند و بیشتر تعجب کنید اگر بدانید آن‌ها ارزش زیادی دارند و در صنایع غذایی، دارویی، آرایشی- بهداشتی، شیمیایی، صنعتی و دامی مصرف می‌شوند.

پرورش جلبک در جهان سابقه زیادی دارد اما در کشور ما کاری نوپاست که اگر جان بگیرد از واردات آن بی نیاز می‌شویم.

بر اساس آمار، سالیانه ۵۸ میلیـون دلار معادل ۲۴۴ میلیــارد تومـان برای واردات جلبک از کشور خارج می‌شود و سـهم تولیدکننده داخلی از بازار جلبک فقط ۶ میلیون و ۳۰۰ هزار دلار معادل ۱۵ میلیـارد و ۲۰۰ میلیون تومـان اسـت.

دانش بنیان‌های تولیدکننده جلبک معتقدند قادر به تامین نیاز داخلی هستند، اگر موانع از پیش پایشان برداشته شود.

پرورش جلبک، حتی در آب خشن، شور و تلخ

میثم شریعتی، ۶ سالی هست که به پرورش جلبک اسپرولینا روی آورده؛ دو سال در خانه و چهار سال به شکل صنعتی این جلبک‌ها را تولید کرده است.

او در گفتگو با خبرنگار ما گفت: برای پرورش این جلبک، نیاز است که دو بار در سال، آب استخر تعویض شود و در مجموع جلبک اسپیرولینا نسبت به دیگر محصولات، نیاز کمتری به آب دارد.

او می‌گوید: جلبک اسپرولینا را می‌توان در آب‌های خشن، شور و تلخ که غیر قابل استفاده هستند هم پرورش داد و چنین آب‌هایی در اصفهان به خوبی یافت می‌شود.

این پرورش دهنده جلبک، میزان تولید سالیانه استخرهایش را یک ونیم تا ۲ تن اعلام می‌کند و می‌گوید: هر کیلوگرم جلبک۲۰۰ هزار تا ۴ میلیون تومان در بازار به فروش می‌رسد.

شریعتی از نبود طرح‌های حمایتی از پرورش دهندگان جلبک می‌گوید: برای تمدید پروانه چاه باید روی آن کنتور دیجیتال نصب شود که ۴۰ تا ۵۰ میلیون تومان هزینه دارد و برداشت آب را محدود می‌کند.

او معتقد است اگر از پرورش دهندگان جلبک حمایت شود می‌توانند کل نیاز کشور را تامین و از خروج ارز جلوگیری کنند.

فراز و فرود‌های کاری یک تولیدکننده جلبک اسپیرولینا

علی مظفری کارشناس ارشد مهندسی صنایع و پرورش دهنده جلبک اسپرولینا در گفتگو با خبرنگار ما گفت: در سال ۹۴ اولین بار در استان اصفهان بذر اولیه جلبک را از فرانسه وارد و در قالب طرحی دانشجویی شروع به کار کردیم؛ یکی دو سال بعد از مرحله تولید خانگی و آزمایشگاهی، وارد فضای صنعتی شدیم.

او که واحدی هزار مترمربعی را در آغاز کار به پرورش جلبک اختصاص داده بود می‌گوید: در ادامه فضایی سه هزار متر مربعی فراهم کردیم و با گسترش کار توانستیم یک کارخانه راه اندازی کنیم.

این پرورش دهنده جلبک اسپرولینا که ابتدا خوراک ماهی و پس از آن محصولات آرایشی و بهداشتی تولید کرده می‌گوید: یک نوع مکمل غذایی تولید شده از اسپیرولینا را ثبت برند کردیم و توانستیم اولین بار در کشور ماسک جلبک پودری هم تولید کنیم.

مظفری به دلیل نوسان قیمت ها، مشکل تامین مواد اولیه و نبود نیروی انسانی در مقطعی حتی مجبور به تعطیلی واحد تولیدی خود و واردات هم شده؛ اما حالا می‌گوید: اکنون ۲۰ نوع محصول آرایشی-بهداشتی از جلبک اسپیرولینا تولید می‌کنیم و فقط دو رقیب خارجی داریم.

او در خصوص تولید پودر خوراکی مکمل از جلبک اسپرولینا هم می‌گوید: توانستیم این محصول را صادر کنیم، اما چون در بحث صادرات با مشکل مواجه شدیم، به بازار داخلی بسنده کردیم؛ در حالی که صادرات جلبک اسپرولینا بسیار ارزآور است.

سد‌های قانونی در برابر شکوفایی ایده‌های فناورانه

شرکت زیست پژوه پریان اصفهان از شرکت‌های دانش بنیان است که توانسته چهار محصول فناورانه مرتبط با جلبک، شامل سیلاژ ماهی (ماده غذایی جدید برای خوراک دام، طیور و آبزیان)، کشت اقتصادی جلبک کلرولا (جلبک سبز تک سلولی که در آب شیرین پرورش داده می‌شود) و فرآوری آن برای محصولات آرایشی- بهداشتی و صنایع غذایی، تولید اکوسیستم خودگردان و تصفیه پساب صنعتی را به تایید داوران شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان برساند.

الهام حقیقی مدیرعامل این شرکت می‌گوید: با اینکه تولید نیمه صنعتی جلبک‌ها و بعد، تجاری سازی محصولات مرتبط با آن، در کاهش خروج ارز از کشور و افزایش فرصت‌های شغلی موثر است، اما شرایط سخت دریافت مجوز و نبود سرمایه برای خرید تجهیزات مورد نیاز موانعی مهم در این راه است.

به گفته او گروه فناور شرکتش، چهار سال برای تولید دانش فنی و اجرایی کردن طرح هزینه و وقت صرف کرده، اما هنوز موفق به دریافت مجوز نشده است.

آنطور که مدیرعامل شرکت دانش بنیان تولید جلبک می‌گوید: یکی از قوانینی که کار دریافت مجوز را سخت می‌کند این است که باید زمین، مکان و آب به نام مالک باشد.

حقیقی که برای رساندن طرح‌های فناورانه تولید جلبک در شرکتش تاکنون ۷۰۰ میلیون تومان هزینه کرده می‌گوید: برای راه اندازی طرح سه میلیارد تومان نیاز است و اگر مجوز‌ها را به موقع نگیریم ورشکست می‌شویم و باید توان خود را صرف بازپرداخت بدهی‌ها کنیم.

مالکیت آب، شرط اصلی صدور مجوز مزارع پرورشی بزرگ

بر اساس دستور العملی که سازمان شیلات کشور و وزارت جهاد کشاورزی به سازمان نظام مهندسی ابلاغ کرده سرمایه گذاری که می‌خواهد وارد کار تولیدی شود، باید امکاناتی مثل زمین و آب در اختیار داشته باشد. این را محمدرضا عباسی مدیر شیلات و امور آبزیان سازمان جهاد کشاورزی استان اصفهان به خبرنگار ما می‌گوید.

به گفته او، همه افرادی که می‌خواهند مجوز تولید دام، طیور، آبزیان و کشاورزی بگیرند براساس قانون جامع دامپروری باید امکانات اولیه و مدارک لازم را تهیه و پس از تایید جهاد کشاورزی و شیلات، مجوز را از سازمان نظام مهندسی دریافت کنند.

مدیر شیلات و امور آبزیان سازمان جهاد کشاورزی استان اصفهان می‌گوید: درحوزه آبزی پروری بحث اول آب است، در این زمینه مجوز مزارع کوچک و خانگی بدون مشکل صادر می‌شود، اما در مورد مزارع بزرگ، سرمایه گذار باید مالک آب باشد.

عباسی می‌گوید: در دو سه سالی که موضوع پرورش جلبک داغ شده افرادی که به تولید خانگی اشتغال داشتند برای کسب مجوز به ما مراجعه کردند، اما چون اعطای مجوز پرورش جلبک طبق قانون نیازمند مالکیت آب و تایید شرکت آب منطقه‌ای است نتوانستیم به هیچ یک مجوز فعالیت بدهیم.

به گفته او از آنجا که تولید جلبک نیاز به آب دائم ندارد، به نظر می‌رسد دستورالعمل ابلاغی باید اصلاح شود تا این واحد‌ها با آب قابل انتقال و اجاره‌ای بتوانند به تولید نیمه صنعتی و صنعتی بپردازند.

حمایت دولت از تولید محصولات فناورانه

مدیر شیلات و امور آبزیان سازمان جهاد کشاورزی استان اصفهان می‌گوید: پیشنهاد ما به شهرستان‌های گرفتار معضل کم آبی، مثل شهرستان‌های شرق اصفهان این است که مکان‌هایی را برای پرورش جلبک، زالو و ماهیان زینتی اختصاص دهند تا با همکاری وزارت نیرو و سازمان منابع طبیعی و جلب همکاری شرکت‌های دانش بنیان بتوان به تولید در این منطق رونق داد.

عباسی که معتقد است جلبک اگر استاندارد تولید و به خوبی فرآوری شود، بازار خود را خواهد داشت می‌گوید: تلاش کرده ایم با برگزاری دوره‌های آموزشی به متقاضیان پرورش جلبک خدمات مشاوره ارائه کنیم تا دست کم بتوانند در گلخانه‌های غیرفعال و مکان‌های سرپوشیده بدون استفاده مشغول کار شوند.

پرورش جلبک کاری ثروت آفرین و اشتغالزاست؛ تولید محصولات متنوع از جلبک نشان می‌دهد شرکت‌های دانش بنیان و دانش آموختگان زیادی به فعالیت در این زمینه علاقه‌مند هستند. در این بین لازم است با بازنگری در برخی قوانین راه را برای فعالیت این افراد باز کرد تا نیاز کشور هم تامین و از خروج ارز جلوگیری شود.