شرایط مطلوب برای تولید غلات بیشتر در گلستان
بررسی وضع اقلیمی 4 ماهه اول سال زراعی گلستان بر رشد و نمو گندم
استان گلستان از مناطق مهم تولید گندم و دانه‌های روغنی کشور محسوب می‌شود در سال زراعی 1403-1402 قریب 145هزار هکتار گندم آبی و 235 هزار هکتار گندم دیم مجموعاً 380 هزار هکتار گندم کشت گزارش شده است.
اخبار سبز کشاورزی؛ همه ساله به‌دلیل شرایط اقلیمی مناسب و سبز زراعت گندم، جو و کلزا با استفاده از نزولات جوی یا آب سبز انجام می‌پذیرد و آب آبیاری برای سبز نمودن این محصولات مصرف نمی‌گردد؛ بعضا در سال‌های با پاییز خشک و کم باران کمتر از دو درصد کشت در آبان با ارقام متوسط رس برای سبز شدن و استقرار اولیه گیاه مزارع آبیاری می‌شود و در برخی از سال‌ها رقمی حدود 15 تا 25 درصد از کشت مزارع گندم آبی در دوره پرشدن دانه آن هم فقط یکبار مزراع آبیاری تکمیلی انجام می‌شود؛ در واقع می‌توان این را بیان داشت که 40 تا 50 میلیون مترمکعب آب برای بیش از یک میلیون تن تولید گندم در گلستان آب آبیاری به‌عمل می‌آید.
به لحاظ تغییرات شرایط اقلیمی سالجاری استان و افزایش درجه حرارت از مهر لغایت دیماه 1402 بررسی اجمالی از وضعیت تغییرات درجه حرارت و بارندگی در چهار ماهه شروع سال زراعی 403-1402 در مقایسه باسال گذشته و دوره بلند مدت با استفاده از داده های هواشناسی سه ایستگاه سینوپتیک هاشم آباد گرگان نماینده اقلیم دامنه نسبتا پر باران، ایستگاه گنبد منطقه دشت در برگیرنده غالب اراضی دیم و ایستگاه چناران نماینده اقلیم پهنه شمال و شرق مورد مقایسه و بررسی اجمالی قرار گرفت.
متفاوت بودن شرایط آب و هوایی پائیز سالجاری از حیث بالا بودن درجه حرارت و همچنین بارندگی برای تعدادی از مزارع زود کاشت که کشت در نیمه دوم مهر و از ارقام گروه بهاره انجام گرفت این مزارع خیلی جلوتر از موعد مورد انتظار در مقایسه با سال های گذشته بعضا در نیمه دوم دی ماه به مرحله ساقه دهی و شکم خوش رسیدند.
مطابق گزارش سازمان جهادکشاورزی در جلسه 27 دی ماه سالجاری در تبیین دوره های تاریخ کاشت حدود 20 درصد کشت در آبان ماه انجام گرفت و علت آن مناسب بودن میزان بارندگی و پائیز خوب سالجاری و رغبت کشاورزان به استفاده از شرایط برای سبز و استقرار مناسب گیاه بوده است و نگرانی آنان از کم بارشی و خشکسالی سال گذشته در اتخاذ تصمیم به کشت زودتر گندم و جلوگیری از تاخیر تاریخ کاشت نیز موثر بوده است.
از سویی بارندگی سه ماهه پائیز نیز برای سبز و استقرار اولیه توام با افزایش درجه حرارت موجب رشد نامتعارف و زیاد مزارع گردید که شرح و بررسی آن در زیر آمده است.
وضعیت بارندگی استان گلستان در چهار ماهه اول سال زراعی 1403-1402
|
ماه/ ایستگاه |
نیمه اول مهر |
نیمه دوم مهر |
جمع مهرماه |
نیمه اول آبان |
نیمه دوم آبان |
جمع آبان ماه |
نیمه اول آذر |
نیمه دوم آذر |
جمع آذرماه |
نیمه اول دی |
نیمه دوم دی |
جمع دیماه |
جمع چهارماهه |
|
گرگان |
42.4 |
34.8 |
77.2 |
0 |
49.8 |
49.8 |
32.6 |
15.7 |
48.3 |
3.1 |
40.7 |
43.8 |
219.1 |
|
گنبد |
22.3 |
27.9 |
50.2 |
0 |
32.6 |
32.6 |
17.7 |
24.7 |
42.4 |
1.9 |
34.7 |
36.6 |
161.8 |
|
مراوه تپه |
10.7 |
35 |
45.7 |
0 |
37.7 |
37.7 |
10.8 |
22.6 |
33.4 |
7.8 |
28.2 |
36 |
152.8 |
داده های جدول بالا نشان می دهد که بارندگی های موثر نیمه دوم مهر ماه در ایستگاه های سینوپتیک گرگان، گنبد و مراوه تپه بتریب 35 – 28 و 35 میلیمتر، شرایط سبز مطلوب مزارع در حوزه سه ایستگاه بخوبی فراهم گردید با ادامه بارندگی در نیمه دوم آبان در حوزه ایستگاه گرگان 49.8 گنبد 32.6 و مراوه 37.7 میلیمتر استقرار خوب گیاه و همچنین برای سبز و رشد و نمو مطلوب گیاه در آبان ماه کاملا فراهم بوده است و و نیاز پائین گیاه به آب در مراحل اولیه رشد با فراهمی رطوبت ذخیره شده در خاک، سپس با تداوم بارندگی در نیمه دوم دی ماه استمرار شرایط مطلوب رشد نمو وجود داشته است
در جدول زیر وضعیت درجه حرارت روز رشد در سه ایستگاه مهم هواشناسی استان که داده های آن قابل تعمیم و منطبق با شرایط زراعت استان است در مقایسه سال جاری سال گذشته بلند مدت مفصل آمده است.
نکته قابل توجه: این است علاوه بر تغییرات صعودی درجه حرارت در سه دوره، شدت گرم شدن اقلیم منطقه بعبارتی تغییر اقلیم با دوره بلند مدت در سه ایستگاه با اندکی دقت و توجه ملاحظه می شود.
جدول محاسبه حرارت روز رشد گندم براساس صفر فیزیولوژی صفر درجه سه ایستگاه سینوپتیک هاشم آباد گرگان، گنبد و چناران مراوه تپه در چهار ماهه شروع سال زراعی سال 1402 در مقایسه با سال 1401 و دوره بلندمدت
|
نام ایستگاه |
نیمه اول |
نیمه دوم |
نیمه اول |
نیمه دوم |
نیمه اول |
نیمه دوم |
نیمه اول |
نیمه دوم |
جمع GDD (ازاول مهرلغایت پایان دیماه) |
جمع GDD (از اول آبان لغایت پایان دیماه) |
|
مهر |
مهر |
آبان |
ابان |
اذر |
اذر |
دی |
دی |
|||
|
گرگان 1401 |
390 |
351 |
271 |
215 |
187 |
150 |
136 |
86 |
1786 |
1045 |
|
گرگان 1402 |
348 |
282 |
309 |
267 |
216 |
147 |
183 |
158 |
1910 |
1280 |
|
گرگان(بلندمدت) |
343 |
298 |
261 |
208 |
169 |
143 |
129 |
118 |
1669 |
1028 |
|
گرگان تفاضل(سال جاری با گذشته) |
-42 |
-69 |
38 |
52 |
29 |
-3 |
47 |
72 |
124 |
235 |
|
گرگان تفاضل(سال جاری با نرمال) |
5 |
-16 |
48 |
59 |
47 |
4 |
54 |
40 |
241 |
252 |
|
گنبد 1401 |
391 |
351 |
274 |
211 |
198 |
149 |
134 |
88 |
1796 |
1054 |
|
گنبد 1402 |
345 |
293 |
312 |
290 |
238 |
161 |
201 |
175 |
2016 |
1378 |
|
گنبد(بلندمدت) |
352 |
306 |
266 |
209 |
171 |
150 |
137 |
124 |
1715 |
1057 |
|
گنبد تفاضل(سال جاری با گذشته) |
-46 |
-58 |
38 |
79 |
40 |
12 |
67 |
87 |
220 |
324 |
|
گنبد تفاضل(سال جاری با نرمال) |
-7 |
-13 |
46 |
81 |
67 |
11 |
64 |
51 |
301 |
321 |
|
مراوه 1401 |
393 |
355 |
256 |
205 |
194 |
150 |
132 |
76 |
1761 |
1013 |
|
مراوه 1402 |
329 |
291 |
322 |
304 |
243 |
148 |
204 |
173 |
2013 |
1393 |
|
مراوه (بلندمدت) |
344 |
299 |
256 |
199 |
161 |
142 |
136 |
116 |
1653 |
1010 |
|
مراوه تفاضل(سال جاری با گذشته) |
-64 |
-64 |
66 |
99 |
49 |
-2 |
72 |
97 |
252 |
380 |
|
مراوه تفاضل(سال جاری با نرمال) |
-15 |
-8 |
66 |
105 |
82 |
6 |
68 |
57 |
360 |
383 |
مقایسه فنولوژی زراعت جو 25 دی در سال زراعی قبل با سال زراعی 1403-1402
|
سال زراعی 402-1401 |
سال زراعی 403-1402 |
||
|
مراحل رشدی جو |
درصد |
مراحل رشدی جو |
درصد |
|
کاشت تا خروج گیاهچه |
34 |
کاشت تا خروج گیاهچه |
6 |
|
1تا 2برگی |
35 |
1تا 2برگی |
12 |
|
3تا 4 برگی |
17 |
3تا 4 برگی |
25 |
|
شروع پنجه |
8 |
شروع پنجه |
32 |
|
پنجه کامل |
5 |
پنجه کامل |
20 |
|
ساقه دهی |
1 |
ساقه دهی |
5 |
تقویم زراعی کاشت زراعت جو(درصد کشت در بازه های زمانی 15 روزه)
|
سال زراعی |
1402-1401 |
1403-1402 |
||
|
تاریخ کاشت |
سطح کاشت |
درصد |
سطح کاشت |
درصد |
|
نیمه اول مهر |
100 |
- |
3455 |
7.3% |
|
نیمه دوم مهر |
1094 |
4% |
15961 |
33.6% |
|
نیمه اول آبان |
11175 |
37% |
10222 |
21.5% |
|
نیمه دوم آبان |
10200 |
33% |
7693 |
16.2% |
|
نیمه اول آذر |
4967 |
16% |
7855 |
16.5% |
|
نیمه دوم آذر |
3000 |
10% |
1787 |
3.7% |
|
نیمه اول دی ماه |
- |
- |
478 |
1% |
|
جمع |
30536 |
47451 |
||
همین امر باعث شد تعدادی از مزارع تاریخ کاشت مهرماه به مرحله خوشه دهی رسیده و چون گیاه جو نسبت به گندم زود رس تر بود مراحل فنولوژی را سریعتر سپری کرده و در صورت بروز برودت هوا که بسیار محتمل است در ادامه فصل زمستان محصول جو با خطر سرمازدگی و خسارت بیشتر نسبت به گندم مواجه گردد.
جدول تقویم زراعی کشت گندم سال زراعی جاری با سال 1401
|
تقویم زراعی کشت گندم استان در سال زراعی 402- 1401 |
تقویم زراعی کشت گندم استان در سال زراعی 1403- 1402 |
|||||||
|
مقطع زمانی |
سطح کشت شده (هکتار) |
درصد کشت (%) |
سطح کشت شده (هکتار) |
درصد کشت (%) |
||||
|
گندم آبی |
گندم دیم |
جمع |
گندم آبی |
گندم دیم |
جمع |
|||
|
نیمه اول آبان |
1708 |
1300 |
3008 |
21.85 |
4604 |
4903 |
9507 |
19.5 |
|
نیمه دوم آبان |
17420 |
61446 |
78866 |
24687 |
37534 |
62221 |
||
|
نیمه اول آذر |
62167 |
43148 |
105315 |
66.3 |
91258 |
104766 |
196024 |
79.13 |
|
نیمه دوم آذر |
49651 |
93394 |
143045 |
17451 |
76924 |
94375 |
||
|
نیمه اول دی |
14669 |
29738 |
44407 |
11.85 |
0 |
4873 |
4873 |
1.32 |
|
جمع |
145615 |
229026 |
374641 |
100 |
138000 |
229000 |
367000 |
100.0 |
در ارزیابی درجه حرارت دریافتی گیاه گندم با مبنای قرار دادن داده های ایستگاه هواشناسی گرگان از اول آبان لغایت 30 دی ماه سال 1402 (90 روز)در مقایسه با دوره بلند مدت 252 درجه روز رشد (روزانه8/2) درجه حرارت در سال جاری بیشتر بوده است. این میزان در ایستگاه هواشناسی گنبد 324 واحد(روزانه56/3) و در ایستگاه هواشناسی چناران مراوه تپه نیز 380 واحد (روزانه 2/4 ) درجه حرارت روز رشد نیز بیشتر بوده و یا گیاه بیشتر دریافت داشته است.
حال چنانچه مبنای تاریخ کاشت مطابق جدول گزارش بالا از ابتدای آبان در نظر گرفته شود سطح کاشت 9507 هکتار نیمه اول آبان ماه و 62221 هکتار در نیمه دوم آبان مجموعا 71728 هکتار (19.5 درصد کل کشت گندم گلستان) در آبان ماه کشت گردید با افزایش درجه حرارت مازاد دریافتی گیاه سطح کشت 9507 هکتار تاریخ کاشت نیمه اول آبان خطر سرما زدگی و اختلال و یا عدم تلقیح سنبله های گندم بسیار محتمل بنظر می رسد و برای باقیمانده سطح کشت نیمه دوم آبان ماه(62221 هکتار) بسته به شرایط اقلیمی پیش رو نوع رقم تهدید اختلال در تلقیح بالقوه وجود دارد ادامه فصل تا اسفند و فروردین اختلال در تلقیح مشخص خواهد شد.
علاوه بر آن لزوم توجه دادن مستمر به کشاورزان مبنی بر جلو بودن فصل زراعی در مقایسه با سنوات قبل برای انجام عملیات زراعی و مبارزه با علفهای هرز علی الخصوص مزارع تکثیر بذر گندم و جو برای جلو گیری از هر گونه تاخیر در سمپاشی و خسارت از ناحیه علف هرز و همچنین شیوع و اپیدمی شدن بیماری زنگ زرد و انواع بیماری های رایج و خسارت زای گندم مثل سفیدک و سپتوریوز و فوزاریوم تحت شرایط اقلیمی بسیار حائز اهمیت خواهد بود که اهمیت اطلاع رسانی به کشاورزان در آمادگی و اجرای اقدامات ضروری را صد چندان می نماید تا از شرایط مطلوب سال جاری برای تولید بیشتر و جبران بخشی از خسارت خشکسالی سال گذشته در نواحی دشت بهره برداری لازم حاصل گردد.
