کشت فراسرزمینی؛ طرحی که نمی‌توان به آن دل بست

به گزارش اخبار سبز کشاورزی؛ وی در سخنرانی افتتاحیه این نشست، یکی از زمینه‌های همکاری ایران با قاره آفریقا را همکاری در زمینه کشت فراسرزمینی دانست و از متخصصان خواست که این زمینه را پیگیری کنند.

بلافاصله پس از این سخنرانی، خبرگزاری صدا و سیما در گزارشی با بیان اینکه قاره آفریقا حدود 900میلیون هکتار زمین مناسب و بکر برای کشاورزی دارد، از قول برخی کارشناسان این محور پیشنهادی رئیس جمهور را مناسب و شایسته توجه ارزیابی و به سرمایه‌گذاران پیشنهاد کرد که حوزه کشاورزی و کشت فراسرزمینی را در مورد همکاری‌های اقتصادی با قاره آفریقا جدی بگیرند و مورد توجه قرار دهند.

البته چند سال است که به خاطر کمبود آب و کمبود مزارع و خاک حاصلخیر و افزایش نیاز کشور به محصولات غذایی، توجه مقامات ایرانی به کشت فرا سرزمینی جلب شده و کشاورزان و سرمایه‌گذاران حوزه کشاورزی چشم به زمین‌های کشاورزی کشورهای دیگر دوخته‌اند.

در واقع، کشت در سرزمین‌های دیگر، نه فقط به معنای افزودن میزان و وسعت قابل توجهی از خاک حاصلخیر است، بلکه حجم زیادی از آب را در قالب محصولات کشاورزی وارد ایران می‌کند که به این نوع آب وارداتی، آب مجازی گفته می‌شود.

تردیدی نیست که کشورمان در منطقه خشک قرار دارد و میزان بارش در آن از متوسط جهانی کمتر است. در عین حال، میلیاردها مترمکعب آب شیرین به صورت باران‌های موسمی و فصلی در سرزمین‌مان می‌بارد، به دلیل پرحجم بودن بارش در زمان کوتاه، نه فقط سبب تقویت و افزایش سطح آب‌های زیرزمینی نمی‌شود، بلکه موجب بروز سیلاب و آب گرفتگی، تخریب اماکن و زمین‌های کشاورزی، نابودی و فرسایش خاک و... می‌گردد که تمامی آن آسیب و زیان برای اقتصاد ملی و شهروندان ایرانی است.

در چنین شرایطی روشن است که مدیران کشور یکی از دو راه را باید انتخاب کنند یا چشم به برداشت از ذخایر آب زیر زمینی بدوزند یا راه را برای کشت فراسرزمینی هموار کنند.

البته مدیران جمهوری اسلامی، همیشه علاقه دارند که راه‌های آسان‌تر– ونه لزوما عاقلانه‌تر- را انتخاب کنند و به همین جهت برداشت از آب‌های زیرزمینی به‌عنوان اولویت در تامین مصارف کشاورزی در دستورکار قرار گرفت؛ اما این برداشت باعث پوک شدن زمین و در نتیجه فرونشست زمین می‌شود.

امری که در گذشته کاملا به آن بی‌توجهی شد و اکنون مشکلات زیادی را چه در شهرهای کویری ایران مانند اصفهان و یزد و چه در شهرهای حاشیه کویر در ایران مانند تهران، پدید آورده است.

دلیل این فرونشست هم فقط برداشت برداشت آب از سفره‌های زیرزمینی است؛ چراکه چنین مواردی یا موارد مشابه در سرزمین‌های پر آب مانند لرستان دیده نمی‌شود.

با این حال مقامات جمهوری اسلامی ایران به این فکر افتادند که چرا امکانات و آب کشورهای دیگر برای انجام امور زراعی و تامین غذای مورد نیازمان استفاده نکنیم، به ویژه آنکه زمین‌های حاصلخیز در برخی کشورها و از جمله کشورهای آفریقای به دلیل نبود امکانات یا سرمایه، ناتوانی فنی و تخصصی و موارد دیگر بلااستفاده شده است.

از این بابت توجه زیادی به بهره‌گیری از زمین‌های زراعی کشورهای دیگر معطوف شده است که تذکر رئیس جمهور در اجلاس همکاری‌های ایران و آفریقا یکی ازجمله موارد همین توجه‌ها به شمار می‌رود.

هم اکنون موارد متعددی از افرادی که به کشت فر سرزمینی روی آورده و مزارعی در کشورهای آفریقایی مانند کنیا، یا در کشورهای اورآسیا مانند گرجستان و ارمنستان تجهیز کرده و تحت کشت برده‌اند مشاهده می‌شود. البته همه این تلاش‌ها به صورت فردی و توسط فعالان و سرمایه‌گذاران بخش خصوصی ایران انجام شده است.

گزارش‌هایی در دست نیست که نشان دهد دولت به‌عنوان حامی تولیدکننده دقیقا چه کمک یا حمایتی از صنعت نموده است.

فعالان و سرمایه‌گذارانی که ترجیح داده‌اند پول خود را به کشورهای دیگر منتقل کنند و در آن کشورها به کشاورزی بپردازند میزان کمک‌های مفیدی که از دولت در این زمینه دریافت کرده‌اند را هیچ یا تقریبا هیچ می‌دانند و در این باره توضیح می‌دهند که هنوز مشکل‌شان با گمرک که می‌خواد از واردات محصولات شان به کشور، سود بازرگانی، حق گمرکی کسب کند، حل و فصل نشده است.

آنان می‌افزایند که مورد تامین یا انتقال ارز چه از ایران به مقصد کشورهای دیگر و چه از کشورهای دیگر به مقصد ایران هنوز هم مشکلات ادامه دارد و حل و فصل نشده است.

برخی نمایندگان مجلس هم در این باره اعتراض می‌کنند که اگرچه در تماما دوره‌های پیشین دولت یک فرد به عنوان متولی این کار در دولت حضور داشته، اما این حضور باعث نشده تا جایگاه قانونی و اداری برایشان دعوت به کار گمارده شود.

در واقع عنوان سمت و جایگاه فردی که قرار است در وزارت جهاد کشاورزی به امور کشت فراسرزمینی بپردازد، مسئول طرح کشت فراسرزمینی است و دقیقا معلوم نیست که این مسئول در ساختار اداری وزارتخانه چه جایگاهی دارد.

این جایگاه از آن رو مهم است که تعیین جایگاه اداری معلوم می‌شود که این امر از نظر وزارتخانه تا چه حد اهمیت دارد؛ علاوه بر این جایگاه اداری به مقام تعیین شده امکان ملاقات مستقیم، نامه‌نگاری و حتی دادن فرمان‌های اجرایی به دیگر کارمندان و مدیران مجموعه وزارت جهاد کشاورزی را می‌دهد و در صورتی که این جایگاه و عنوان شغلی مشخص نشود؛ در واقع فرد یا بلاتکلیف و غیرمسئول خواهد بود و یا همیشه تحت حمایت مدیر دیگر قرار می‌گیرد که پایداری شغلی و نفوذ وی در اجرای راهبردهای و تصمیم‌های اتخاذ شده را به شدت کاهش می‌دهد.

از این بابت، مقامات وزارت جهاد کشاورزی باید مشخص کنند که آیا کشت فراسرزمینی به عنوان یک راهبرد پایدار و تاثیرگذار می‌اندیشد یا برای پاسخگویی به رئیس‌جمهور فردی را به خدمت گرفته‌اند و نه او می‌داند که چه باید انجام دهد و نه وزارتخانه و وزیر دقیقا می‌دانند که از چنین مسئولی چه انتظاری دارند.

تا آن زمان البته رئیس جمهور هم نمی‌تواند امید چندانی به موفقیت و عملیاتی شدن ایده کشت فراسرزمینی ببندد.