کشت برنج در اصفهان: تهدیدی خاموش زیر پای شهر فرونشسته

اصفهان، نصف جهان، حالا در صدر جدول شهرهای گرفتار بحران فرونشست زمین قرار گرفته است. این بحران خاموش که حاصل برداشت بی‌رویه از سفره‌های آب زیرزمینی است، هر روز جدی‌تر می‌شود.

به گزارش اخبار سبز کشاورزی؛ اما آیا می‌دانید یکی از عوامل اصلی تشدید این پدیده، کشت یک محصول کشاورزی آب‌بر در دل این شهر خشک است؟

بیشتر بخوانید:  کاشت برنج در بلوچستان؛ کشت برنج در دل خشکسالی آبی در آسیاب بحران است

متهم اصلی بحران؛ از کشت برنج تا فرونشست زمین

اصفهان، شهری که روزگاری با جریان پرآب زاینده‌رود و کشت و زرع پررونق شناخته می‌شد، این روزها با بحران خاموش فرونشست زمین دست‌وپنجه نرم می‌کند. متخصصان اصلی‌ترین عامل این بحران را برداشت بی‌رویه آب از چاه‌های عمیق می‌دانند؛ برداشتی که بیشتر آن برای مصارف کشاورزی صورت می‌گیرد.

در این میان، نام یک محصول خاص بیش از بقیه به چشم می‌خورد: برنج. محصولی که شهرت آن به «آب‌بری» شهره است و حالا در کنار مناطق مسکونی شهری اصفهان و با استفاده از چاه‌های عمیق کشت می‌شود؛ درست جایی که همین حالا هم در معرض خطر فرونشست قرار دارد.

با وجود ممنوعیت کشت برنج در اصفهان از سال ۱۳۹۵، این کار همچنان در برخی مناطق استان ادامه دارد. ویدیوهای منتشرشده از شالیزارهای سرسبز در منطقه جی‌شیر اصفهان، در شرایطی که این شهر با کمبود شدید منابع آبی مواجه است، تعجب بسیاری را برانگیخته است.

چرا کشاورزان همچنان برنج می‌کارند؟

در این شرایط، شاید این سوال برایتان پیش بیاید که چرا کشاورزان اصفهانی به کشت برنج ادامه می‌دهند؟ پاسخ این سوال را باید در معیشت و اقتصاد ضعیف کشاورزان جستجو کرد.

آن‌ها معتقدند: «اگر برنج نکاریم، هزینه‌های زندگی ما را چه کسی پرداخت می‌کند؟» آن‌ها کشت برنج را اقتصادی‌ترین گزینه برای تأمین معاش خود می‌دانند، چرا که هزینه‌های بالای کاشت و نگهداری سایر محصولات و عدم سودآوری مناسب، آن‌ها را به سمت کشت این محصول سوق داده است.

کارشناسان کشاورزی نیز با تأیید این موضوع، به مشکلات زیرساختی در مدیریت کشاورزی اشاره می‌کنند:

• نبود سیستم بیمه کارآمد برای پرداخت خسارت به کشاورزان در صورت «نکاشت»

• ناتوانی دولت در پرداخت این خسارت‌ها

• نبود معیشت جایگزین برای کشاورزان

• نبود زنجیره ارزش در بخش کشاورزی که به درآمدزایی تنها از طریق کاشت محصول محدود می‌شود.

راهکار علمی برای یک بحران بزرگ

درست است که کشت برنج به روش غرقابی، آب زیادی مصرف می‌کند و باعث فرونشست می‌شود، اما آیا راه‌حل دیگری وجود ندارد؟

دانشگاه صنعتی اصفهان راهکار نوآورانه‌ای را با عنوان «خشکه‌کاری برنج» ارائه کرده است. این طرح با استفاده از سیستم‌های آبیاری تحت فشار و زیرسطحی، مصرف آب را تا حد چشمگیری کاهش می‌دهد.

آزمایش‌های انجام‌شده در این دانشگاه نشان می‌دهد که خشکه‌کاری برنج در مقایسه با روش غرقابی، تا ۴۰ درصد در مصرف آب صرفه‌جویی می‌کند. این روش علاوه بر صرفه‌جویی در آب، مزایای دیگری نیز دارد:

• کاهش نیاز به نیروی کار و هزینه‌های تولید

• بازدهی اقتصادی بالاتر

• کاهش انتشار گاز گلخانه‌ای متان

اجرای این طرح که در استان‌های دیگر کشور نیز با موفقیت همراه بوده است، می‌تواند یک راه‌حل عملی برای نجات اصفهان از بحران فرونشست باشد. با این روش، هم نیاز کشاورزان به کشت برنج تأمین می‌شود و هم از تشدید بحران آب و فرونشست زمین جلوگیری خواهد شد.

یک بحران در انتظار راه‌حل

اصفهان درگیر یک بحران چندوجهی است. بحرانی که یک سر آن به خشکی زاینده‌رود و برداشت‌های بی‌رویه از سفره‌های زیرزمینی می‌رسد و سر دیگرش به معیشت کشاورزان وابسته است. با وجود هشدارهای مکرر کارشناسان، همچنان شاهد ادامه کشت محصولات آب‌بر هستیم.

کشت برنج در اصفهان نمادی از این چالش بزرگ است؛ نمادی از تقابل میان معیشت مردم و سلامت محیط‌زیست. برای برون‌رفت از این بحران، هم باید به فکر کشاورزان و معیشت آن‌ها بود و هم با جدیت به راهکارهای علمی و عملی مانند خشکه‌کاری روی آورد.

در نهایت، تنها با یک برنامه‌ریزی جامع و همکاری مردم و مسئولان می‌توان نصف‌جهان را از این بحران خاموش نجات داد.