زنگ خطر سالمونلا: «پسته آلوده» و کابوس تازه در صادرات غیرنفتی ایران

از اروپا تا کانادا، اعتبار طلای سبز ایران زیر سوال رفته است. این بار، نه آفلاتوکسین، بلکه باکتری سالمونلا نام «پسته آلوده» ایرانی را به سرخط اخبار بازارهای جهانی برده و زنگ خطر ممنوعیت صادرات را به صدا درآورده است.

اخبار سبز کشاورزی؛ سازمان بازرسی غذایی کانادا به‌طور موقت واردات پسته و محصولات حاوی آن از ایران را متوقف کرده است؛ اقدامی که اگرچه شاید تأثیر مستقیم اندکی بر حجم صادرات داشته باشد، اما ضربه‌ای جدی به اعتبار برند پسته ایرانی در بازارهای رقابتی جهان وارد می‌کند.

این چالش جدید، اهمیت رعایت سختگیرانه‌ استانداردهای بهداشتی در کل زنجیره تأمین این محصول استراتژیک را بیش از پیش نمایان می‌سازد.

بیشتر بخوانید:کانادا واردات پسته از ایران را ممنوع کرد: زنگ خطر «سالمونلا» برای صادرات

ممنوعیت کانادا: ماجرای آلودگی پسته به سالمونلا

سازمان بازرسی غذایی کانادا (CFIA) در پی شناسایی بیش از صد مورد ابتلا به باکتری سالمونلا که به محموله‌های پسته ایرانی نسبت داده شده، تصمیم به اعمال محدودیت موقت در واردات این خشکبار گرفت. این ممنوعیت تا زمان تکمیل تحقیقات و اطمینان از رفع منبع آلودگی ادامه خواهد داشت.

اما آیا آلودگی واقعاً از مبدأ ایران است؟ بازرگانان پسته در ایران معتقدند منشأ آلودگی می‌تواند مبادی صادراتی غیرایرانی (مانند دبی) یا دلالانی باشد که بدون رعایت استانداردها، اقدام به ارسال پسته می‌کنند.

در مقابل، متخصصان بیماری‌های عفونی و فعالان صنفی تأکید می‌کنند که آلودگی «پسته آلوده» می‌تواند از همان مزرعه، به دلیل تماس با کودهای حیوانی یا انسانی، یا در مراحل جمع‌آوری، خشک‌کردن و بسته‌بندی نامناسب ایجاد شده باشد.

«حمید حسنی»، نایب‌رئیس انجمن پسته ایران، با اشاره به ضعف نظارت و کنترل کیفیت در کل زنجیره، خواستار محدودسازی صدور مجوز صادرات به شرکت‌های مشخص و دارای صلاحیت شده تا مسئولیت‌پذیری بیشتری در این حوزه ایجاد شود.

سهم طلای سبز ایران در تجارت جهانی

پسته جایگاهی حیاتی در اقتصاد غیرنفتی ایران دارد. ایران، در کنار آمریکا و ترکیه، سه تولیدکننده اصلی پسته در جهان هستند و در مجموع حدود ۸۵ درصد تولید جهانی را در اختیار دارند.

• حجم تولید سالانه ایران: تقریباً ۱۸۰ تا ۲۰۰ هزار تن.

• میزان صادرات سالانه: به‌طور میانگین بین ۱۱۰ تا ۱۳۳ هزار تن.

• ارزش صادرات: نزدیک به یک میلیارد دلار در سال گذشته.

مقاصد اصلی پسته ایرانی بازارهایی چون چین، هند، اتحادیه اروپا و کشورهای خاورمیانه هستند. با توجه به اینکه سرنوشت بیش از نیمی از محصول در بازارهای خارجی رقم می‌خورد، حفظ استانداردهای بین‌المللی برای ایران یک ضرورت اقتصادی است.

برآوردها نشان می‌دهد ارزش تجارت جهانی پسته تا سال ۲۰۳۵ به بیش از ۱۳ میلیارد دلار خواهد رسید؛ رقمی که حفظ جایگاه در آن مستلزم ارتقای مستمر کیفیت و رعایت دقیق الزامات بهداشتی است.

درسی از اروپا: تکرار تاریخ با آفلاتوکسین و سالمونلا

متأسفانه، مشکل «پسته آلوده» یک اتفاق منحصر به فرد نیست. آبان ماه سال گذشته، اتحادیه اروپا نیز به‌دلیل عدم تطابق استانداردهای بهداشتی بر سر میزان مجاز آفلاتوکسین (نوعی سم قارچی)، برای مدتی واردات پسته از ایران را محدود کرد.

در آن مقطع، با تلاش نهادهای مربوطه و بخش خصوصی، مهلت شش‌ماهه‌ای برای اصلاح فرایندها و ارتقای استانداردها از اتحادیه اروپا دریافت شد. مشکل کنونی سالمونلا در کانادا، تکرار این هشدار است و نشان می‌دهد که نظارت بر کیفیت صادرات، به‌ویژه در محصولات خام، همچنان نیاز به اصلاح ساختاری جدی دارد.

«محمد ناصری»، یکی از صادرکنندگان پسته به کانادا، تأکید می‌کند که مشکل فعلی قابل‌حل است. او راهکار را در ارائه تعهدات و تضمین‌های نظارتی به آژانس بازرسی مواد غذایی کانادا (CFIA)، انجام آزمایش‌های دقیق پیش از صادرات برای بازار کانادا و شفاف‌سازی مبدأ محموله‌ها می‌داند.

سالمونلا چیست و چه تهدیدی برای سلامت دارد؟

«آمیتیس رمضانی»، رئیس انجمن متخصصان بیماری‌های عفونی و گرمسیری، تأکید می‌کند که سالمونلا یکی از عوامل عفونی شایع است که باعث بیماری «سالمونلوز» می‌شود.

• علائم: تب، تهوع، اسهال، درد شکم و کم‌آبی.

• مسیر انتقال: مصرف مواد غذایی آلوده به مدفوع انسان یا حیوان، مانند گوشت و مرغ نیم‌پز، لبنیات غیرپاستوریزه، و به‌طور جدی‌تر، آجیل‌ها و دانه‌های خام آلوده.

• منشأ آلودگی در پسته: سالمونلا می‌تواند از مزرعه و تماس با خاک آلوده تا مراحل خشک‌کردن، بسته‌بندی و نگهداری در انبار وارد بافت پسته شود.

درحالی‌که فرایند برشته‌کردن می‌تواند تا حد زیادی باکتری سالمونلا را از بین ببرد، ریسک آلودگی در پسته‌های خام همچنان باقی است. وجود این باکتری در محصولات صادراتی، نشان‌دهنده نقص در مدیریت زنجیره تأمین و کنترل کیفیت است که مستقیماً اعتبار پسته ایرانی را در سطح بین‌المللی خدشه‌دار می‌کند.

راهکار خروج از بحران: بازگرداندن اعتماد جهانی

حفظ جایگاه ایران در بازار جهانی پسته، مستلزم ارتقای هماهنگ در چند سطح است:

• تقویت نظارت حاکمیتی: هماهنگی جدی میان وزارت جهادکشاورزی، سازمان غذا و دارو و سازمان ملی استاندارد برای پایش دقیق کل زنجیره تولید و بسته‌بندی.

• کنترل مبدأ: محدود کردن صدور مجوز صادرات به صادرکنندگان دارای صلاحیت و حذف دلالانی که با دور زدن استانداردهای بهداشتی، اعتبار برند ملی را به خطر می‌اندازند.

• تست‌های پیش از صادرات: اجرای سختگیرانه آزمایش‌های میکروبی و شیمیایی (به‌ویژه برای سالمونلا و آفلاتوکسین) بر محموله‌های صادراتی و ارائه گواهی‌های معتبر به بازارهای هدف.

• شفاف‌سازی و تعامل: مکاتبات رسمی و مؤثر با مراجع نظارتی کشورهایی مانند کانادا (CFIA) برای تعیین پروتکل‌های مشترک و بازیابی اعتماد ازدست‌رفته.

در نهایت، بی‌توجهی به این مشکلات بهداشتی، نه تنها به صادرات غیرنفتی ایران آسیب می‌زند، بلکه بازارهایی را که سال‌ها برای دستیابی به آن‌ها تلاش شده، به‌راحتی در اختیار رقبایی چون آمریکا قرار می‌دهد. زمان آن رسیده است که طلای سبز ایران با بالاترین استانداردها به دست مشتریان جهانی برسد.