زنجیره تأمین سبز: فشار سوپرمارکتها و برندهای غذایی برای «محصول سبز»
سوپرمارکتها و برندهای غذایی با فشار برای تولید «محصول سبز»، کل زنجیره تأمین را به سمت کشاورزی پایدار سوق میدهند.
قتی وارد سوپرمارکت میشوید، قفسهها پر از محصولاتی است که برچسب «ارگانیک»، «پایدار» یا «دوستدار محیطزیست» خوردهاند؛ اما پشت این برچسبهای سبز، یک فشار بزرگ از سوی خردهفروشان و برندهای غذایی وجود دارد که کل زنجیره تأمین را به سمت کشاورزی پایدار و روشهای تولید سبز سوق میدهد. این فشار، نه تنها شکل تولید محصولات کشاورزی را تغییر داده، بلکه روابط بین کشاورزان، توزیعکنندگان و مصرفکنندگان را نیز دگرگون کرده است.
فشار سبز: از مزرعه تا سوپرمارکت
امروزه زنجیره تأمین سبز به یکی از کلیدیترین موضوعات در صنعت غذا تبدیل شده است. سوپرمارکتهای بزرگ و برندهای معتبر غذایی بهطور فزایندهای از تأمینکنندگان خود میخواهند که استانداردهای پایداری محیطی را رعایت کنند. این فشار، تنها به استفاده از بستهبندیهای قابل بازیافت محدود نمیشود؛ بلکه کل فرآیند تولید، از کاهش مصرف آب و انرژی گرفته تا حفظ سلامت خاک و تنوع زیستی، تحت تأثیر قرار گرفته است.
برای مثال، برخی از خردهفروشان پیشرو مانند تسکو (Tesco) با ایجاد «گروه لبنیات پایدار» و همکاری با شرکای خود مانند آرلا (Arla) و مولر (Müller)، به دنبال توسعه راهحلهای کشاورزی پایدار هستند. این همکاریها نشان میدهد که فشار برای محصول سبز تنها یک شعار تبلیغاتی نیست، بلکه به یک الزام عملیاتی در زنجیره تأمین مواد غذایی تبدیل شده است.
تقاضای مصرفکننده: موتور محرک تغییر
تقاضای روزافزون مصرفکنندگان برای محصولات سالم، ایمن و دوستدار محیطزیست، اصلیترین نیروی پشت این تحول است. مطالعات نشان میدهد که خریداران امروزی نه تنها به قیمت و کیفیت، بلکه به ردپای کربن، منبع تولید و تأثیرات اجتماعی-زیستمحیطی محصولات نیز توجه میکنند. این تغییر نگرش، برندهای غذایی را مجبور کرده است تا استانداردهای سبز را در کل زنجیره تأمین خود پیادهسازی کنند.
در پاسخ به این تقاضا، بسیاری از شرکتها، برنامههای تشویقی برای کشاورزان طراحی کردهاند. به عنوان نمونه، نستله (Nescafé) تنها در سال ۲۰۲۴ بیش از 3 هزار طرح تشویقی در سراسر زنجیره تأمین جهانی خود راهاندازی کرده است تا کشاورزان را به پذیرش روشهای کشاورزی احیایی ترغیب کند. این اقدامات نشان میدهد که فشار برای محصول سبز از سطح خردهفروشی به عمق مزارع نیز نفوذ کرده است.
چالشهای پیادهسازی زنجیره تأمین سبز
با وجود شتاب روزافزون به سمت پایداری، پیادهسازی یک زنجیره تأمین سبز واقعی با چالشهای متعددی روبرو است. نخستین چالش، هزینه است. تغییر روشهای کشاورزی سنتی به شیوههای پایدار اغلب نیازمند سرمایهگذاری اولیه قابل توجهی در فناوری، آموزش و زیرساخت است. بسیاری از کشاورزان خرد و کوچک ممکن است بدون حمایت مالی و فنی برندهای بزرگ یا خردهفروشان، نتوانند این انتقال را انجام دهند.
چالش دوم، شفافیت است. مصرفکنندگان امروزی، خواستار اطلاعات دقیق و قابل اعتماد درباره منشأ و فرآیند تولید محصولات هستند. ایجاد یک سیستم ردیابی شفاف در کل زنجیره تأمین مواد غذایی که بتواند اطلاعات مربوط به مصرف آب، انرژی، انتشار گازهای گلخانهای و شرایط کار را ارائه دهد، نیازمند همکاری همه بازیگران و فناوریهای پیشرفته مانند بلاکچین است.
آینده زنجیره تأمین: سبزتر، شفافتر، مسئولانهتر
روند فعلی نشان میدهد که فشار برای محصول سبز یک مد زودگذر نیست، بلکه یک تحول ساختاری پایدار در صنعت غذا است. انتظار میرود در سالهای آینده، استانداردهای پایداری سختگیرانهتر شوند و شفافیت در زنجیره تأمین به یک رویهی جدید تبدیل شود. خردهفروشان و برندهای غذایی که نتوانند خود را با این الزامات تطبیق دهند، ممکن است به تدریج سهم بازار خود را از دست بدهند.
از سوی دیگر، این تحول فرصتهای جدیدی نیز ایجاد میکند. توسعه فناوریهای کشاورزی دقیق (Precision Agriculture)، استفاده از دادهها برای بهینهسازی مصرف منابع و ظهور مدلهای کسبوکار مبتنی بر اقتصاد چرخشی، میتوانند همزمان به بهبود سودآوری و کاهش تأثیرات محیطی کمک کنند.
جمعبندی: از فشار تا فرصت
زنجیره تأمین سبز امروزه در کانون توجه سوپرمارکتها، برندهای غذایی، کشاورزان و مصرفکنندگان قرار دارد. فشار برای تولید محصول سبز از یک خواسته مصرفکننده شروع شده و اکنون به یک الزام استراتژیک در مدیریت زنجیره تأمین مواد غذایی تبدیل شده است.
اگرچه پیادهسازی آن با چالشهای هزینه و شفافیت همراه است، اما مسیر آینده به وضوح به سمت کشاورزی پایدارتر، شفافیت بیشتر و مسئولیتپذیری گستردهتر در قبال زمین و منابع آن پیش میرود. در نهایت، موفقیت در ایجاد یک زنجیره تأمین سبز واقعی، نیازمند همکاری و تعهد همه بازیگران—از مزرعه تا سفره—است.
