جای خالی ماهیان گرمابی بر سفره ایرانی‌ها
منابع اصلی پروتئین در غذاهای حیوانی که از گوشت دام، پرندگان و آبزیان تامین می شود. موضوع تامین پروتئین از ماهیان و با نگاهی به ماهیان گرم آبی است.
اخبار سبز کشاورزی؛ تامین پروتئین به منظور ایجاد زمینه در روند ادامه حیات انسان‌ها امری الزامی است و اگر چه بخشی از انرژی مورد نیاز را می‌توان از منابع گیاهی به دست آورد، اما منابع اصلی پروتئین در غذاهای حیوانی است که از گوشت انواع دام (گاو، گوسفند، بز…)، پرندگان(انواع مرغ، بوقلمون، بلدرچین و…) و آبزیان (انواع ماهی) می‌تواند تامین شود. در این جا موضوع مورد نظر چگونگی تامین پروتئین از ماهیان و با نگاهی به ماهیان گرم آبی است.
اگر چه سرزمین ایران از شمال و جنوب مجاور دریاهایی با منابع آبزیان متنوع است، اما حوزه‌های جغرافیایی داخلی آن تقریبا با مصرف آبزیان بیگانه‌اند، به همین دلیل و در حالی که میانگین مصرف ماهی در جهان در حد 21 کیلو است، سرانه آن در ایران نصف این مقدار و در حدود 11 و گاه تا 10 کیلو است که این کاستی در مصرف ماهی و علیرغم کیفیت پروتئینی بالای آن، دلایل مختلفی دارد.
سرانه مصرف ماهی در کشورهای توسعه یافته بین 30 تا 35 کیلو و در کشوری مانند ژاپن تا 70 کیلو است. این تفاوت در میانگین مصرف می‌تواند هشداری برای مسئولان عرصه آبزیان باشد تا به طرق مختلف بتوانند آن را وارد جیره غذایی آحاد مردم نمایند.
اگر چه ادعا می‌شود در سال 1399 سرانه مصرف آبزیان و به ویژه انواع ماهی به 13/3 کیلو رسیده اما با افزایش تورم و قیمت‌های صد در صد ماهیان، تداوم چنین روندی دور از ذهن به نظر می‌رسد.
شرایط آب و هوایی در سرتا سر ایران امکان پرورش ماهیان گرمابی از جنوب تا شمال کشور را امکان پذیر کرده است، چرا که درجات حرارتی متعادل به ویژه در مناطق جنوبی و مرکزی این امکان را فراهم می‌نماید. طبق آمار، در سال 98 منتهی به 99، مقدار یک میلیون و 280 هزار تن ماهی از طریق صید و آبزی‌پروری در داخل کشور تولید شده که 780 هزار تن آن در استخرهای داخلی به دست آمده و شامل ماهیان سردابی و گرمابی بوده است.
انواع ماهیان گرمابی پرورشی به طور کلی از کپور ماهیان هستند که می‌توان 4 نوع از آن ها را به دلیل ویژگی‌های متفاوت به طور همزمان پرورش داد.
این ماهی‌ها عبارتند از:
1- کپورماهی معمولی(Common carp)
بومی دریای سیاه و دریای خزر است و در بسیاری از استخرهای پرورش ماهی رهاسازی می‌شود. این ماهی اساسا کف‌زی و از مواد زائد کف استخرها تغذیه کرده و به نوعی استخر را پاکسازی می‌کند. غذای آن از پسماند موادغذایی ریخته شده در استخر، لاروها، بذر گیاهان و دیگر مواد استخر است. در آب و هوای معتدل و گرم بین دمای 25 تا 30 درجه به خوبی رشد می‌کند، به همین دلیل در مناطقی مانند خوزستان، بوشهر و هرمزگان پرورش داده می‌شود.
2- کپور علف‌خوار(Grass carp) یا آمور
این ماهی را می‌توان همراه با کپور معمولی در یک استخر پرورش داد. برای اولین بار به منظور پاکسازی و جلوگیری از رشد علف‌های هرز در تالاب بندرانزلی از شوروی سابق وارد شد. غذای اصلی آن انواع علف‌های نرم یا خشن موجود در آب است و گاه در یک روز به اندازه وزن بدون خود علف می‌خورد که بیشتر آن را به صورت هضم نشده دفع می‌کند.
3- کپور نقره‌ای Silver carp (فیتوفاک)
این ماهی دارای سر کوچک بوده و همراه با دو ماهی کپور معمولی و نقره‌ای پرورش داده می‌شود.
4- ماهی کپور سرگنده(Bighead carp)
این ماهی نوع دیگری از فیتوفاک است که دارای سر بزرگ بوده و اصطلاحا به آن ماهی آزاد هم می‌گویند. معمولا از پلانکتون‌های داخل آب تغذیه می‌کند.
به دلیل تفاوت قیمت ماهیان پرورشی گرمابی با ماهیان دریایی، سازمان شیلات باید کوشش بیشتری در معرفی و وارد کردن غذاهای تهیه شده از ماهی‌ها بنماید. غذاهای دریایی و ماهی‌ها به دلیل داشتن اسیدهای چرب، انواع امگا 3 و 6، مزایا و فواید بسیاری دارند. مصرف هفته‌ای 2 نوبت ماهی می‌تواند ضامن سلامتی باشد. در شرایط گرانی گوشت قرمز جایگزین آن ماهی‌های گرمابی می‌تواند گامی در جهت تامین پروتئین و سلامتی افراد جامعه باشد.
