قاچاق سمندر ‌لرستانی برای سفره‌های نوروزی

اخبار سبز کشاورزی به نقل از تسنیم؛ از حدود ۳۶۰ گونه جانوری موجود در لرستان ۵۰ گونه در خطر انقراض قرار دارد که یکی از این ۵۰ گونه سمندر لرستانی است و موضوع خطر انقراض آن به‌ویژه در ایام نوروز امروزه به یکی از چالش‌های محیط‌زیست در این استان تبدیل‌شده است.

بیشتر بخوانید: بازار داغ خرید و فروش حیات‌ وحش

سمندر کوهستانی لرستان که به سمندر خالدار قیصری، سمندر قمصری، سمندر خالدار امپراتور یا حاجی باریک مطرح‌شده، گونه‌ای سمندر بسیار رنگی است که مطابق مصوبه شورای عالی محیط‌زیست ایران به‌علت درخطر انقراض بودن نسل این دوزیست، خریدوفروش و حمل آن ممنوع بوده و فرد خاطی جریمه و بازداشت می‌شود.

طول بدن سمندر کوهستانی لرستان ۱۴ سانتی‌متر است و پوست آن در قسمت پشتی قهوه‌ای‌رنگ با خال‌ها یا نوار‌هایی زرد یا نارنجی بوده که ظاهری زیبا به این دوزیست بومی و گنجینه طبیعت ایران بخشیده است. سمندر از حشره‌ها، تخم و لارو آن‌ها، کرم خاکی و بندپایان کوچک تغذیه می‌کند.

سمندر لرستانی اگرچه در آب‌های سرد زیست می‌نماید، اما نسبت به گرما نیز مقاومت بیشتری در مقایسه با دیگر سمندر‌ها از خود نشان داده و از مشخصه‌های آن آب‌شش‌های بزرگ است که این نعمت خدادادی امکان حیات سمندر را در اقلیم‌های مختلف شمال خوزستان و هم‌چنین بخش‌های مختلف استان لرستان فراهم کرده است.

لرستان و خوزستان زیستگاه سمندر لرستانی

این‌گونه ارزشمند طبیعت لرستان و استان خوزستان، این روز‌ها به یک کالای ارزشمند برای قاچاق به کشور‌های مختلف اروپایی تبدیل‌شده و سودجویان با قیمت‌های کلان آن را به فروش می‌رسانند. این موضوع و استمرار آن می‌تواند حیات این دوزیست کوچک منطقه را با چالش جدی مواجه کند.

طبق آخرین سرشماری‌های انجام‌شده توسط اداره کل حفاظت محیط‌زیست لرستان، تعداد سمندر‌های باقی‌مانده این استان حدود ۱۰ هزار قطعه است که چنانچه فرهنگ‌سازی‌های لازم در راستای حفاظت و حراست از این‌گونه ارزشمند جانوری انجام نشود، حیات این دوزیست زیبا را با چالش مواجه می‌شود.

فرهاد حسن‌زاده از نویسندگان نام‌آشنای حوزه ادبیات کودک و نوجوان که نام او در فهرست نویسندگان برتر اندرسن در سال ۲۰۲۰ قرارگرفته در کتاب «به من بگو سمندر» که سال گذشته انتشار یافت و از نمونه کتاب‌های فرهنگی ارزشمند در حوزه محیط‌زیست است تلاش دارد کودکان و نوجوانان را با حیواناتی آشنا کند که در محیط‌زیست در معرض خطرند و ممکن است نسل آن‌ها در اثر سهل‌انگاری و بی‌توجهی یا مهیانبودن محیط برای زندگی منقرض شوند.

او در این اثر کوشیده است گام‌های ماندگاری در حوزه فرهنگ‌سازی با استفاده از تجربه و دانش درباره حیات سمندر لرستانی بردارد و داستانی درباره این موجود بنویسد.

حسن‌زاده تلاش دارد در این داستان ضمن معرفی گونه نادر سمند به مخاطب کودک و نوجوان خود آموزش دهد که زیستگاه این جانور کجاست و ما چه وظیفه‌ای نسبت به حفظ آن داریم؟

آسیب‌های خریدوفروش به جمعیت سمندر لرستانی

فروشندگان سمندر لرستانی به‌دلیل آگاهی از عواقب فروش علنی آن، به‌صورت قاچاقی اقدام به فروش این‌گونه به مشتریان خود می‌کنند و به‌همین دلیل لازم است که این روز‌ها با توجه به نزدیک‌شدن به آستانه نوروز مراقبت‌ها تشدید شود تا این‌گونه کوچک زیبا همچنان به زیست خود ادامه دهد.

علیرضا شهرداری کارشناس حیات‌وحش کشور در رابطه با ورود گونه‌های جدید مانند مار آبی، سمندر لرستانی و لاک‌پشت گوش قرمز به‌منظور تزئین سفره هفت‌سین، اظهار داشت: شاهد ورود گونه‌های جدید به سفره هفت‌سین هستیم که حضور این موجودات هم ممکن است در سال‌های آینده مانند ماهی قرمز مرسوم شود.

این کارشناس حیات‌وحش در خصوص سمندر لرستانی توضیح داد: سمندر لرستانی (قمصری) که در دنیای حیات‌وحش نماد پاکی محسوب می‌شود، تنها در کشور ما زیست می‌کند و با خریدوفروش آن آسیب زیادی به جمعیت این‌گونه وارد می‌شود.

او افزود: نگهداری سمندر لرستانی در خانه قطعاً منجر به مرگ آن خواهد می‌شود، چراکه این گونه نادر به‌هیچ‌وجه توانایی زیست در شرایط خانگی را ندارد.

شهرداری عنوان کرد: نکته دیگری که در مورد سمندر لرستانی وجود دارد این است که در فصل زادآوری این‌گونه اقدام به زنده‌گیری و خریدوفروش آن می‌شود و در موارد زیادی که این‌گونه از متخلفان کشف‌شده، مشاهده کردیم که ماده باردار را خریدوفروش می‌کردند.

جرم‌بودن خریدوفروش سمندر

علی رازانی از فعالان محیط‌زیست در رابطه با زیستگاه سمندر لرستانی گفت: این گونه بیشتر در مناطق جنوبی این استان همچون پلدختر و شمال استان خوزستان یافت می‌شود و با توجه به اینکه این‌گونه تنها در این ناحیه از جهان یافت می‌شود دارای اهمیت فوق‌العاده ملی و بین‌المللی است.

او در رابطه با خریدوفروش گونه‌های نادر جانوری در استان لرستان، عنوان کرد: مردم محلی سمندر لرستانی را با نام «مارمولک رنگی» می‌شناسند و سالیانه تعداد زیادی از آن‌ها را برای فروش در جشن‌های سال نو صید کرده و در بازار‌های پنهانی به فروش می‌رسانند.

رازانی با اشاره به اینکه خریدوفروش گونه‌های جانوری بر اساس قانون جرم محسوب می‌شود، تصریح کرد: این افراد با تبحر خاصی که در این زمینه کسب کرده‌اند به‌صورت کاملاً پنهانی سفارش‌های خود را دریافت می‌کنند.

او با بیان اینکه شکارچیان سمندر اقدام به صیدگونه‌های وحشی و نادر طبیعت استان لرستان می‌کنند، افزود: این مورد می‌تواند منجر به انقراض این‌گونه نایاب حیات‌وحش کشور شود.

تحت‌تأثیر قرار گرفتن حیات سمندر لرستانی با خریدوفروش

قاسم دلفان فرمانده یگان حفاظت محیط‌زیست لرستان نسبت به انتقال بیماری‌های جانوری با فروش گونه‌های حیات‌وحش نظیر سمندر لرستانی، مار و سایر حیوانات هشدار داد و گفت: این حیوانات برای نگهداری در خانه مناسب نیستند و خریدوفروش آن‌ها نسل‌شان را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد.

او با تأکید بر اینکه مردم می‌توانند خریدوفروش گونه‌های حیات‌وحش مورد بحث را از طریق سامانه ۱۵۴۰ یا به ادارات کل محیط‌زیست، گزارش دهند، افزود: همه‌ساله شاهد هستیم که در ایام پایانی سال یک‌سری از گونه‌های حیات‌وحش مانند سمندر لرستانی و نوعی از مار‌ها مورد در بازار‌های غیرمجاز خریدوفروش می‌شود که هم خرید و هم فروش و نیز صید آن‌ها جرم است.

فرمانده یگان حفاظت محیط‌زیست لرستان با بیان اینکه از مردم تقاضا داریم که برای خرید گونه‌های نادر جانوری اقدام نکنند، زیرا باعث از بین رفتن نسل این‌گونه حیوانات در طبیعت می‌شود، عنوان کرد: مردم اگر جا‌هایی را سراغ دارند که زنده‌گیری و صید این گونه‌ها را انجام می‌دهند، آن افراد و همچنین مراکز فروش به محیط‌بانان از طریق سامانه ۵۴۰ یا تلفن اداره کل محیط‌زیست این استان و شهرستان‌ها، اطلاع دهند.

پایش و رصد گونه آندمیک سمندر

محسن امیری رئیس اداره حفاظت و مدیریت بر حیات‌وحش حفاظت محیط‌زیست لرستان گفت: بررسی زیستگاه‌های سمندر لرستانی در روز‌های پایانی سال با هدف حفاظت و جلوگیری از قاچاق این‌گونه اندمیک در خطر انقراض و تخریب زیستگاه، بررسی وضعیت فعلی گونه، شناسایی عوامل تهدید و کاهش جمعیت گونه و برنامه‌ریزی برای فعالیت‌های آتی در سطح استان پایش و رصد زیستگاه‌های این‌گونه ارزشمند با حضور کارشناسان و محیط بهابرگان پرتلاش سطح این استان و به‌ویژه کارشناسان اداره حفاظت و مدیریت حیات‌وحش در منطقه شاداب‌کوه آغاز شد.

او افزود: سمندر لرستانی در تقسیم‌بندی‌های IUCN به‌دلیل محدوده پراکنش کوچک (جنوب لرستان و شمال خوزستان) و فرصت اندک برای تولیدمثل در فهرست جانوران در معرض انقراض قرارگرفته است.
رئیس اداره حفاظت و مدیریت بر حیات‌وحش حفاظت محیط‌زیست لرستان عنوان کرد: سمندر یکی از گونه‌های ارزشمند دوزیستان ایران و بومی جنوب غرب زاگرس است که امروزه در کانون توجه سازمان محیط‌زیست و مردم قرارگرفته و کمتر کسی است که نام این سمندر را نشنیده باشد.

او بیان کرد: معرفی سمندر لرستانی در آگاهی مردم و همچنین ثبت‌شدن نام این گونه درخطر انقراض در پیوست یک CITES بسیار ارزشمند است، اما نگرانی‌ها در مورد بقای سمندر همچنان وجود دارد.

رئیس اداره حفاظت و مدیریت بر حیات‌وحش لرستان و کارشناس محیط‌زیست از هم‌وطنان دوستدار محیط‌زیست درخواست نمود در صورت مشاهده هرگونه قاچاق و زنده‌گیری این‌گونه با سامانه شبانه‌روزی ۱۵۴۰ تماس حاصل کنند.

سمندر نماد جانوری معروف لرستان

علی سالاروند مدیرکل حفاظت محیط‌زیست لرستان نیز اظهار داشت: سمندر به‌عنوان یک نماد جانوری و معروف این استان در حوزه تنوع زیستی به‌شمار می‌رود.

او با اشاره به زیستگاه سمندر در طبیعت لرستان، افزود: زیستگاه سمندر لرستانی در مناطقی از جنوب خرم‌آباد در بخش پاپی و مناطقی از شهرستان پلدختر است؛ همچنین منطقه شاداب‌کوه به وسعت ۳۲ هزار و ۳۶۵ هکتار در پلدختر و منطقه وژناب و بلالاب به مساحت ۸۹۰ هکتار پناهگاه حیات‌وحش سمندر لرستانی است.

مدیرکل حفاظت محیط‌زیست لرستان تصریح کرد: کمترین دامنه ارتفاعی پراکنش سمندر لرستانی ۴۸۷ متر و بیشترین دامنه ارتفاعی پراکنش ۱۴۷۴ متر از سطح دریاست که در این دامنه‌ها این گونه نادر قابل‌مشاهده است.

او ارتقای سطح زیستگاه سمندر را گامی مؤثر در راستای حراست از این‌گونه ارزشمند جانوری دانست و افزود: در منطقه کول چپ پلدختر که در این ایام احتمال قاچاق این‌گونه وجود دارد پاسگاه سیار محیط‌بانی مستقرشده است و تا اواخر فروردین در این منطقه اقدام به گشت‌زنی می‌کند.

وجود ۲۶ سایت سمندر لرستانی

سالاروند با اشاره به انجام اقدامات اولیه برای ایجاد یک پاسگاه محیط‌بانی در منطقه شاداب‌کوه، گفت: ۲۶ سایت در استان لرستان در حال حاضر وجود دارد که سمندر لرستانی در آن‌ها مشاهده‌شده است.

مدیرکل حفاظت محیط‌زیست لرستان بر تلاش مضاعف برای حفاظت سمندر لرستانی تأکید و تصریح کرد: قاچاق سازمان‌دهی شده این گونه با توجه به برنامه‌های چند سال گذشته بر اساس تائید سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور کاهش چشم‌گیری داشته است.

او افزود: اقدامات حفاظتی با توجه به شناسایی زیستگاه‌های جدید گونه سمندر لرستانی برای صیانت از این‌گونه افزایش می‌یابد که در این راستا باید از ظرفیت همه دستگاه‌ها و سمن‌های محیط زیستی استفاده کرد.

سالاروند، بحث آموزش جوامع محلی را در حفظ و حراست از سمندر لرستانی بسیار مؤثر دانست و اظهار داشت: می‌توان برای آموزش همگانی از ظرفیت دانشگاه‌ها و تشکل‌های مردم‌نهاد زیست‌محیطی استفاده کرد.

جانوران ارزشمندی مانند سمندر لرستانی شناسنامه محیط‌زیست لرستان محسوب می‌شوند و حفظ و حراست از آن‌ها به‌عنوان یک وظیفه همگانی باید دغدغه تمام مردم باشد.

در این راستا لازم است فرهنگ‌سازی‌های لازم از سوی سازمان‌های مردم‌نهاد زیست‌محیطی و علاقه‌مندان به محیط‌زیست و تمام کسانی که به‌نوعی دغدغه حفظ طبیعت را دارند انجام شود تا این شناسنامه‌های محیط‌زیست لرستان در پناه امنیت حاکم بر طبیعت زیستی آن‌ها حفظ‌شده و به آیندگان منتقل شوند.