رونق اقامتگاه‌های غیرمجاز در سایه پلمب بومگردی‌ها

هنوز یک ماه از انتشار خبر تبرئه‌ «اقامتگاه پوریعقوب» که ۱۱ فروردین امسال به دلیل بی‌حجابی و با اتهام «دایرکردن مرکز فساد و فحشا» پلمب و تعطیل شده بود، نگذشته است. اقامتگاهی که بیش از سه ماه تعطیل بود و در نهایت حکم تبرئه گرفت و تا امروز، هیچ نهادی پاسخگوی خسارت واردشده به آن نبوده است.

اخبار سبز کشاورزی ؛ در همین زمان خبر می‌رسد که اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی تهران در بخشنامه‌ای تمام مراکز گردشگری را به رعایت مصوبه‌ ستاد عفاف و حجاب ملزم کرده است. نقطه‌ ابهام این بخشنامه اما آن‌جاست که آیا قرار است متولیان مراکز گردشگری به دلیل رفتار و اقدامات مراجعان و مشتریان خود تحت تعقیب قرار گیرند؟

اتفاقی که در ماه‌های اخیر بعد از انتشار فیلمی از یک مراسم خواستگاری در آرامگاه حافظ رخ داد و به بازداشت مدیر این مجموعه منجر شد یا در نمونه‌ دیگر، مدیر تکیه‌ «معاون‌الملک» کرمانشاه پس از انتشار تصاویر حضور زنانی که حجاب نداشتند، برکنار شد؛ یا اینکه به تازگی نیز مدیر «باغ نارنجستان قوام» بازداشت شد که بنا بر توضیحات دادستان عمومی و انقلاب شیراز، این بازداشت در پی «هتک حرمت آمر به معروف» در این مجموعه بوده است.

در بخشنامه‌ جدید اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی تهران آمده است: «با توجه به اهمیت و موضوع رعایت حجاب و شعائر اسلامی و نظر به تکالیف دستگاه‌های اجرایی با استناد به مصوبه‌ ستاد عفاف و حجاب وزارت کشور مبنی بر برخورد قاطع با جرم کشف حجاب، نسبت به رعایت این مهم اهتمام ورزند.»

این بخشنامه با امضای «پرهام جانفشان» در تاریخ هشتم مرداد ۱۴۰۲ به تمام مراکز گردشگری ابلاغ شده است و این اداره‌کل پیشتر در اردیبهشت‌ امسال نیز همه‌ اماکن و واحدهای زیرمجموعه‌ وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی را بر اساس مصوبه‌های ستاد عفاف و حجاب، ملزم کرده بود خدمات خود را به رعایت حجاب منوط کنند.

مدیرکل نظارت و ارزیابی معاونت گردشگری وزارت میراث فرهنگی نیز در بخشنامه‌ای دیگر در تاریخ پنجم اردیبهشت‌ ۱۴۰۲ از تمام مراکز گردشگری از جمله مراکز اقامتی و پذیرایی، آژانس‌های مسافرتی و شرکت‌ها و مجموعه‌های گردشگری خواسته بود تا محورهای نظارتی را با استناد به مصوبه ستاد عفاف و حجاب وزارت کشور مبنی بر برخورد قاطع با جرم کشف حجاب به این شرح رعایت کنند: «در اولویت قرار دادن موضوع رعایت حجاب و عفاف در چارچوب مقررات توسط عوامل ارائه‌دهنده‌ خدمات گردشگری، احیاء امر به معروف و نهی از منکر، رعایت اصولی اخلاقی و پوشش مناسب و اسلامی کارکنان در محیط کار، اقدام لازم مدیران واحدهای مربوطه در صورت مشاهده‌ بی‌حجابی براساس مقررات، اطلاع‌رسانی درباره‌ الزام شعائر اسلامی در واحدها با ارسال پیام در زمان پذیرش مهمانان یا نصب مفاد پیام‌های فرهنگی در قالب بنر یا تابلو در ورودی اماکن مذکور و اضافه کردن موضوع رعایت حجاب و عفاف در قراردادهای امضا شده بین دفاتر خدمات مسافرتی و گردشگران در زمان اجرای گشت.»

آیا قرار است متولیان مراکز گردشگری به دلیل رفتار و اقدامات مراجعان و مشتریان خود تحت تعقیب قرار گیرند؟ اتفاقی که در ماه‌های اخیر بعد از انتشار فیلمی از یک مراسم خواستگاری در آرامگاه حافظ رخ داد و به بازداشت مدیر این مجموعه منجر شد یا نمونه‌های متعدد دیگری که اخیراً رخ داده است

علاوه‌بر این، اداره‌کل موزه‌ها در وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی در بخشنامه‌ای «ورود و حضور افراد بدون رعایت حجاب اسلامی را در موزه‌ها و مجموعه‌های تحت پوشش این وزارتخانه ممنوع اعلام کرد» و درخواست کرد «ارائه‌ خدمات مرتبط در موزه‌ها و مجموعه‌های موزه‌ای و نیز اجرای سیاست‌های تشویقی برای رعایت آن در حین بازدید، در عالی‌ترین سطح ممکن در دستور کار قرار گیرد.»

این بخشنامه‌ها درحالی صادر شده که طبق گزارش «ایسنا» و بنابر گزارش‌هایی که وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی نیز تاکنون منتشر کرده است، شماری از مراکز اقامتی و موزه‌ها به دلیل آنچه رعایت نشدن عفاف و حجاب اعلام شده، از سوی مراجع قضایی پلمب و تعطیل شده‌اند.

اقامتگاه‌های خالی

همه‌ این بخشنامه‌ها در حالی منتشر می‌شوند که در ماه‌های گذشته بارها وزیر میراث‌فرهنگی گفته بود پلمب‌کردن مکان‌های اقامتی به‌دلیل بی‌‌حجابی و برخورد سلبی راهکار نیست.

در حالی در این ایام، اقامتگاه «خانه‌ عامری‌ها»، اقامتگاه «چاه‌عروس ابوزیدآباد»، شهر زیرزمینی «اویی» نوش‌آباد، اقامتگاه و کمپ گردشگری «متین‌آباد»، اقامتگاه بومگردی شهرستان ورزنه و «نایین‌قلعه» در استان اصفهان، پارک طبیعت‌گردی یزد، باغ گردشگری «اورس» شاهرود در استان سمنان، بومگردی «پوریعقوب» خواف در خراسان‌رضوی، سه بومگردی در استان‌های گیلان، مازندران و کرمان، یک مجتمع گردشگری و تفریحی در قزوین، دریاچۀ پارک جنگلی «شورمست» سوادکوه و مجموعه‌ «شهید رجایی» ساری در استان مازندران، مجتمع گردشگری «مهر و ماه» و «دیر گچین» در استان قم، دریاچۀ «شیهون» در دزفول استان خوزستان، «تنگه کافرین» شهرستان بدره‌ استان ایلام و بسیاری از اماکن گردشگری و اقامتی به همین دلیل پلمب یا جریمه شده‌اند.

رئیس هیأت مدیرۀ جامعۀ اقامتگاه‌های بومگردی ایران: تصور کنید ما بخواهیم با مسافر برخورد کنیم یا جلوی او را به دلیل حجاب بگیریم، مهمان خودبه‌خود به اقامتگاه‌های غیرمجاز گرایش پیدا می‌کند؛‌ همان‌طور که طی چند ماه اخیر این اتفاق رخ داده است

«یاور عبیری»، رئیس هیئت مدیرۀ جامعۀ اقامتگاه‌های بومگردی ایران که پیش از این در گفت‌وگو با «پیام ما» تأکید کرده بود این پلمب‌ها هم برای مالکان کسب‌وکار و هم برای مسافران و گردشگران ضرر و زیان مالی به‌همراه دارد، حالا می‌گوید: «کارکنان اقامتگاه‌ها به عنوان یکی از مراکز گردشگری، روالشان این است که حجاب را رعایت کنند، زیرا فعالیت فرهنگی انجام می‌دهند و یکی از اهداف شکل‌گیری‌شان معرفی فرهنگ و پوشش محلی هر منطقه است که عمدتاً بر پایه‌ حجاب شکل گرفته است. پس ما در این بخش، از طرف خودمان با مشکلی مواجه نیستیم. اما درباره‌ حضور مهمانان و گردشگران هم باید در نظر داشت که می‌توانیم بنر نصب کنیم یا تا حدی به مسافران تذکر بدهیم که قابل‌قبول باشد و نمی‌توانیم پا را فراتر از گلیم خود بگذاریم.»

عبیری معتقد است رویکردهای سلبی به اقامتگاه‌های بومگردی و مراکز گردشگری ضربه می‌زند: «تصور کنید ما بخواهیم با مسافر برخورد کنیم یا جلوی او را به دلیل حجاب بگیریم، مهمان خودبه‌خود به اقامتگاه‌های غیرمجاز گرایش پیدا می‌کند. همان‌طور که طی چند ماه اخیر این اتفاق رخ داده و در حالی که ورودی اقامتگاه‌های بومگردی در پایین‌ترین سطح قرار دارد، خانه‌های اجاره‌ای غیرمجاز رونق گرفته‌اند و فعالیت می‌کنند و نه نظارتی بر قیمت آنهاست و نه به نهادی پاسخگو هستند.»

او معتقد است شخص وزیر میراث فرهنگی باید به این موضوع ورود کند: «مالک یکی از اقامتگاه‌ها با من تماس گرفته است و می‌گوید اقامتگاه، خانه و محل زندگی‌اش هم هست و به او تذکر داده‌اند حتی وقتی مهمان ندارند، خودشان باید در حیاط اقامتگاه حجاب کامل داشته باشند! آیا شما در محیط خانه‌ خود حجاب کامل دارید؟ به دلیل رعایت نکردن حجاب از سوی مسافر و گردشگر اقامتگاه پلمب می‌شود در حالی که این موضوع هیچ ارتباطی به مالک اقامتگاه ندارد. آیا مترو را به دلیل رعایت نکردن حجاب پلمب می‌کنید؟ متأسفانه به نظر می‌رسد این بار هم گردشگری هدف قرار گرفته و در حال آسیب دیدن است.»

ابهام در پاسخگویی مسئولان وزارتخانه

پیش از این هم یکی از مدیران اقامتگاه‌ها مواردی چون نگرانی مسافران از رزرو و پلمب مجدد اقامتگاه، اطلاع نداشتن از بازگشایی اقامتگاه، ایجاد تشویش و اضطراب در جریان پلمب و خاطره‌های بدی که با گردشگران می‌ماند را به‌عنوان بخشی از تبعات مطرح‌ کرده بود؛ نکاتی که البته «یحیی نقی‌زاده» مدیر کل نظارت و ارزیابی خدمات گردشگری وزارت میراث‌فرهنگی آن را تأیید نمی‌کند.

نقی‌زاده پیشتر در گفت‌وگویی با «پیام ما» گفته بود که نگرانی مدیران اقامتگاه‌ها و گردشگران زمانی درست است که چارچوب‌ها و ضوابط را رعایت نکنند: «هر مجموعه‌ای در کشور ما باید براساس قوانین و مقررات و شعائر دینی و عرفی اداره شود و همۀ افرادی که فعالیتی با مجوز دولتی انجام می‌دهند، ملزم به رعایت قوانین هستند؛ چه آن‌هایی که مدیر هستند و چه آن‌هایی که از خدمات استفاده می‌کنند. پس در نتیجه اگر همه قانون را رعایت کنند، دیگر نباید جای نگرانی وجود داشته باشد.»

نکته‌ای که مدیرکل نظارت و ارزیابی خدمات گردشگری وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی مطرح می‌کند یک ابهام دارد و آن، مجازات صاحبان اقامتگاه‌ها به خاطر اقدام یا رفتار یک مراجع است.

البته نقی‌زاده پاسخ روشنی برای این ابهام نداشت، زیرا او معتقد بود در این شرایط هم مدیران مراکز گردشگری که نسبت به مجموعه‌ خود اشراف دارند، باید با اطلاع‌رسانی، صحبت، تذکر یا یادآوری، موضوع را حل کنند تا تهدیدی علیه اقامتگا‌ه‌ها وجود نداشته باشد.

گرچه به نظر می‌رسد فعالان حوزه گردشگری پیگیر آن هستند تا مسایلی که در آنها مسئولیتی ندارند را از مسئولیت‌های خود خصوصاً در اجرای قانون حجاب تفکیک کنند، اما بسیاری از این فعالان معتقدند تا زمانی که وزارت میراث فرهنگی پیگیری موثری درباره این موضوع نداشته باشد، نمی‌توان به اقدامات این‌چنینی از سوی فعالان حوزه امید بست.

اتفاقات متعدد در حالی رخ می‌دهند که کسب‌وکارهای گردشگری قرار بود بعد از دوران کرونا نفسی تازه کنند، یا آن‌طور که «علی‌اصغر شالبافان» معاون گردشگری وزارت میراث‌فرهنگی به «باشگاه خبرنگاران جوان»‌ گفته بود «امکان صدور مجوز در کوتاه‌ترین زمان ممکن برای واحدهای بومگردی وجود دارد» تا گردشگری و اشتغال‌زایی در این بخش رونق بگیرد و گامی در جهت سیاست‌های بلندمدت خروج از اقتصاد نفتی با درآمدزایی از بخش‌های دیگر برداشته شود.

اما به نظر می‌رسد همان‌طور که وزیر میراث‌فرهنگی پیش از این، «ایران‌هراسی» را یکی از شیوه‌های دشمن برای مقابله با ظرفیت‌های گردشگری اعلام کرده بود این بار هم به شیوه‌ای دیگر گردشگری داخلی آماج آسیب قرار گرفته.