جشنواره موسیقی «کوچه»؛ از کوچه‌های بوشهر تا قلب گردشگران
جشنواره موسیقی کوچه جشنواره‌ای هنری و مستقل است که هر سال در اسفند در بندر بوشهر برگزار می‌شد و امسال قرار است نیمه دوم فروردین برگزار شود
اخبار سبز کشاورزی؛ فستیوال موسیقی «کوچه»، جشنواره‌ای هنری و مستقل است که هر سال در اسفندماه در بندر بوشهر برگزار می‌شد و امسال برخلاف سال‌های قبل قرار است نیمه دوم فروردین برگزار شود.
این فستیوال تلاش می‌کند موسیقی‌ای را که از دل اشعار و صدای مردمان بومی برآمده، به ساده‌ترین شکل به مخاطبانش ارائه کند. در طول سال‌های برگزاری، این جشنواره به یکی از جاذبه‌های گردشگری بوشهر تبدیل شده است. هرسال اسفندماه، کوچه‌های بوشهر رنگ‌وبوی دیگری به خود می‌گیرند. مردم از شهرها و دیارهای مختلف به این خطه می‌آیند تا صدای مردمان بوشهری را با گویش و لهجه زیبایشان بشنوند و خاطره‌ای ماندگار برای خود بسازند.
در چرخه گردشگری، شکل‌گیری چنین خاطراتی برای بازگشت مجدد گردشگران بسیار حائز اهمیت است. فستیوال موسیقی کوچه در این مسیر گام‌های محکمی برداشته و هرساله با استقبال بیشتری روبه‌رو شده است.
کوچه، واژه‌ای آشنا در دیار ماست که زندگی در بطن آن جریان دارد. ارتباطات میان مردمان کوچه هنوز زنده و پابرجاست. در کوچه، صداها جاری‌اند؛ از پس‌کوچه‌ها نواهای مردمی به گوش می‌رسد. صدای رازها و نیازها از میان دیوارها زمزمه‌کنان شنیده می‌شود. آوازهای خاموش از دل پستوهای خانه‌ها برمی‌خیزد و لالایی‌های شبانه مادران از پنجره‌ها به گوش می‌رسد. کوچه محل گذر انسان‌های دل‌شکسته‌ای است که در دل تاریکی شب، رو به آسمان ترانه می‌خوانند.
کوچه، یکی از المان‌های معماری ایران و محل تلاقی فرهنگ‌هاست. در دل کوچه‌ها، قصه‌ها و رازهایی نهفته است که مردمانش راوی آنها هستند. روایت‌هایی که سینه‌به‌سینه و نسل‌به‌نسل تا به امروز زنده مانده‌اند. مادران و پدران، این قصه‌ها را با شعر و موسیقی درآمیخته‌اند تا بر جان و روح انسان‌ها نقش ببندند. موسیقی، نوایی جان‌افزاست که از ابتدا همواره همراه انسان‌ها بوده است. حالا این دو عامل زیستی، در پیوند با یکدیگر، در یک فستیوال پر طرفدار راوی قصه‌هایی از رازها و نیازها شده‌اند.
موسیقی و هنر: دریچه‌ای تازه برای گردشگری
فستیوال‌های موسیقی بومی، مانند فستیوال کوچه، نقش مهمی در شناخت اقوام و میراث فرهنگی ناملموس برای گردشگران ایفا می‌کنند. «اشکان بروج»، مدرس گردشگری، درباره تأثیر این فستیوال بر شناخت فرهنگ این خطه می‌گوید: «فستیوال‌های موسیقی بومی، مانند بسیاری از قصه‌هایی که در کتاب‌های مرتبط با میراث فرهنگی آمده، روح انسان را جلا می‌دهند. موسیقی مانند خوراک، تأثیری عمیق بر روح و روان انسان دارد و با حواس پنج‌گانه و گاهی شش‌گانه بازی می‌کند. شاید در موسیقی مزه‌کردن وجود نداشته باشد، اما روح، آرامش، نشاط و زیبایی را به‌گونه‌ای دیگر تجربه می‌کند. به همین دلیل، موسیقی جزو تجربه‌های منحصربه‌فردی است که فرد با شنیدن آن می‌تواند درک عمیقی از فرهنگ و میراث ناملموس آنها به‌دست آورد.»
او معتقد است هنر، به‌ویژه تئاتر و موسیقی بومی، نقش حیاتی در جذب گردشگران ایفا می‌کند: «بسیاری از کشورها و مقاصد گردشگری معروف، تئاترها و موسیقی‌های بومی خود را به‌عنوان جذاب‌ترین جاذبه‌ها برای گردشگران معرفی می‌کنند. موسیقی، به‌عنوان یکی از مهمترین اجزای فرهنگی هر جامعه، از آشنایی با سازها و ملودی‌های بومی آغاز می‌شود و سپس داستان‌ها و اشعار آنها به جاذبه‌ای اصلی تبدیل می‌شوند. موسیقی اهمیت ویژه‌ای در ارتباط فرهنگی دارد؛ چراکه مانند تصویر، زبان مشترک انسان‌ها در سراسر جهان است. حتی اگر شعر و کلامی وجود نداشته باشد، موسیقی بی‌کلام نیز می‌تواند احساسات عمیقی را برانگیزد و ارتباطی درونی ایجاد کند. به‌طورکلی، موسیقی بومی و فستیوال‌هایی که برای معرفی آن برگزار می‌شوند، به‌عنوان نمادی از میراث ناملموس و فرهنگی هر منطقه شناخته می‌شوند و نقش مهمی در ایجاد ارتباط میان اقوام مختلف در سراسر جهان دارند.»
رسانه‌ها؛ توسعه‌دهنده گردشگری
رسانه‌ها نقش مهمی در شناخت فرهنگ‌های مختلف در سراسر جهان ایفا کرده‌اند. با گسترش شبکه‌های اجتماعی، این نقش پررنگ‌تر شده و فرصت‌های بیشتری برای معرفی جاذبه‌های فرهنگی و گردشگری کشورها فراهم آمده است. بروج درباره تأثیر شبکه‌های اجتماعی می‌گوید: «تقریباً همه مقاصد گردشگری شناخته‌شده در جهان، موسیقی را به‌عنوان یکی از جاذبه‌های اصلی خود معرفی می‌کنند. ابزارهایی مانند اینستاگرام، یوتیوب و دیگر شبکه‌های اجتماعی، نقش مؤثری در انتشار این جاذبه‌های فرهنگی دارند. فرا مرزی شدن جاذبه‌های هنری و فرهنگی مانند موسیقی‌های بومی، با کمک رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی، رونق چشمگیری پیدا کرده است. به‌عنوان مثال، فستیوال موسیقی و رقص برزیل نمونه‌ای واضح از نقش رسانه‌ها در معرفی یک فرهنگ به جهان است. در گذشته، کمتر کسی درباره برزیل و فرهنگ آن اطلاعات داشت، اما این فستیوال به‌عنوان ابزاری قدرتمند، این کشور را به جهانیان شناساند و باعث جذب گردشگران از سراسر جهان شد.»
او ادامه می‌دهد: «شناخت جاذبه‌های فرهنگی و هنری از طریق رسانه‌ها، از روزنامه‌ها، رادیو و تلویزیون آغاز شد و امروز با ظهور فضای مجازی و شبکه‌هایی مانند اینستاگرام و تیک‌تاک، این فرایند شتاب بیشتری گرفته است. رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی ابزارهایی قدرتمند برای آشنایی و ارتباطات میان‌فرهنگی هستند. آنها جهان را از رویدادها و فستیوال‌های هنری باخبر می‌کنند و مانند چراغ‌هایی روشن، خبر برگزاری این رویدادها را در سراسر جهان بازنشر می‌دهند. این اطلاع‌رسانی به مخاطبان و گردشگران کمک می‌کند تا از جذابیت‌های این فستیوال‌ها بهره ببرند.»
روند تبدیل بوشهر به مقصد گردشگری
بوشهر در سال‌های اخیر به‌عنوان یکی از مقاصد گردشگری جنوب‌غربی ایران مطرح شده است. یکی از دلایل اصلی این موفقیت، قصه‌هایی است که در دل فستیوال کوچه نهفته است
بروج درباره روند تبدیل شهر بوشهر به یکی از مقاصد گردشگری جنوب ایران می‌گوید: «در دهه گذشته، فستیوال موسیقی کوچه بوشهر به‌عنوان یک شتاب‌دهنده، نقش مهمی در جذب گردشگر ایفا کرده و این شهر را به یکی از مقاصد گردشگری جنوب ایران تبدیل کرده است. بوشهر با موسیقی و فستیوال کوچه، نه‌تنها در شش ماه دوم سال، بلکه در فصل‌های دیگر نیز به‌عنوان مقصدی جذاب برای گردشگران مطرح شده است. به‌عنوان مثال، مراسم‌های محرم در تابستان، گردشگران بسیاری را به خود جذب کرده‌اند.»
او اضافه می‌کند: «در گذشته، مقاصد جنوب ایران بیشتر محدود به قشم، کیش و هرمزگان بود، اما اکنون بوشهر به‌عنوان مقصدی جدید در جنوب‌غربی ایران شناخته شده و در چرخه سفر ایرانیان جایگاه ویژه‌ای یافته است. این شهر حتی در لیست فروش تورهای آژانس‌های مسافرتی قرار گرفته و موجی از اینفلوئنسرها و بلاگرها را به‌سمت خود کشانده است.»
نقش رسانه‌ها در معرفی فستیوال کوچه
در سال گذشته، فستیوال موسیقی کوچه با لغو برنامه‌های شب اختتامیه مواجه شد. بروج درباره نقش رسانه‌ها در اطلاع‌رسانی درباره این موضوع می‌گوید: «فستیوال کوچه در چند دوره برگزاری، هرسال نسبت به سال قبل رونق بیشتری داشته و مخاطبان بیشتری جذب کرده است. بااین‌حال، در سال گذشته، این فستیوال در شب اختتامیه به‌دلایل نامعلوم لغو شد. این اتفاق در رسانه‌ها بازتاب گسترده‌ای داشت و قدرت رسانه‌ها را به‌خوبی نشان داد. بازنشر این خبر در شبکه‌های اجتماعی و خبرگزاری‌ها، فستیوال کوچه و شهر بوشهر را بر سر زبان‌ها انداخت و مخاطبان بیشتری را با این رویداد فرهنگی آشنا کرد. درواقع، رسانه‌ها بودند که فستیوال کوچه را به شهرت رساندند.»
او تأکید می‌کند: «این بازخورد رسانه‌ها برای شناساندن بندر بوشهر به‌عنوان مقصدی فرهنگی و هنری کافی بود. فستیوال کوچه به تیتر خبری تبدیل شد و شناخت عمومی نسبت به آن افزایش پیدا کرد. این اتفاق نشان داد که رسانه‌ها چقدر می‌توانند در معرفی و توسعه گردشگری مؤثر باشند.»
چرخه سفر و نقش شبکه‌های اجتماعی
بروج در ادامه درباره نقش شبکه‌های اجتماعی در چرخه سفر می‌گوید: «در چرخه سفر، مرحله‌ای به نام رؤیاپردازی وجود دارد که اولین گام برای برنامه‌ریزی سفر است. شبکه‌های اجتماعی با نمایش جاذبه‌های فرهنگی و هنری، رویای سفر به مقاصد مختلف را در ذهن گردشگران شکل می‌دهند. به‌عنوان مثال، رویای سفر به بوشهر و شرکت در فستیوال موسیقی کوچه، در همین مرحله ایجاد می‌شود. سپس گردشگران به جست‌وجو و برنامه‌ریزی می‌پردازند: فستیوال کوچه چیست؟ چه فعالیت‌هایی در آن انجام می‌شود؟ و چه جاذبه‌های دیگری در بندر بوشهر وجود دارد؟ این کنجکاوی باعث می‌شود گردشگران به‌دنبال اطلاعات بیشتری بروند و حتی شهرهای اطراف مانند بندر کنگان را نیز کشف کنند. این چرخه جست‌وجو تا زمان رزرو سفر ادامه پیدا می‌کند.»
او در پایان می‌افزاید: «پس از تجربه سفر، مرحله اشتراک‌گذاری تجربیات در شبکه‌های اجتماعی آغاز می‌شود. گردشگران با انتشار عکس‌ها، فیلم‌ها و خاطرات سفر خود، این چرخه را تکمیل می‌کنند. این اشتراک‌گذاری‌ها نه‌تنها برای دیگران الهام‌بخش است، بلکه به توسعه گردشگری و معرفی مقاصد جدید کمک می‌کند. درواقع، شبکه‌های اجتماعی این چرخه سفر را از رؤیاپردازی تا اشتراک‌گذاری، پررنگ‌تر و مؤثرتر کرده‌اند.»
قصه‌ها، رازهای نو؛ گردشگری خلاقانه
قصه‌ها و روایت‌هایی که از میان انسان‌ها برمی‌خیزد، همواره رنگ‌وبوی زندگی را با خود به‌همراه دارد. از ابتدای هستی، قصه‌ها در تعاملات انسانی نقش مهمی ایفا کرده‌اند. بروج درباره اهمیت قصه‌ها در فستیوال موسیقی کوچه می‌گوید: «بوشهر در سال‌های اخیر به‌عنوان یکی از مقاصد گردشگری جنوب غربی ایران مطرح شده است. یکی از دلایل اصلی این موفقیت، قصه‌هایی است که در دل فستیوال کوچه نهفته است. در کنار این قصه‌ها، افراد تأثیرگذاری مانند «محسن شریفیان»، هنرمندی که سال‌هاست بر روی ساز نی‌انبان به‌عنوان میراث ناملموس کار می‌کند، نقش مهمی داشته‌اند. او صدای این ساز بومی را در ایران و جهان گسترش داده است. حضور شریفیان در شبکه‌های تلویزیونی و پلتفرم‌های دیجیتال، موسیقی بومی بوشهر را به گوش بسیاری از افراد رسانده است. همچنین، «احسان عبدی‌پور»، یکی دیگر از چهره‌های کلیدی فستیوال، با داستان‌سرایی‌های جذاب خود در شبکه‌های اجتماعی، توجه مخاطبان را به خود جلب کرده است. احسان و ادریس، به‌عنوان برگزارکنندگان اصلی فستیوال کوچه، با روایت‌هایی که رنگ‌وبوی زندگی مردم بوشهر را دارند، توانسته‌اند مخاطبان را با فرهنگ این منطقه هم‌ذات‌پنداری کنند. همه این عوامل دست‌به‌دست هم داده‌اند تا لهجه شیرین بوشهری، موسیقی بومی و زیبایی‌های بندر بوشهر به رؤیایی برای بسیاری از ایرانیان، به‌ویژه ایرانیان خارج از کشور، تبدیل شود.»
گردشگری خلاق؛ مرحله تکاملی گردشگری
متأسفانه گردشگری ایران هنوز در سطح مطلوبی قرار ندارد و نمی‌توان گفت رشد چشمگیری داشته است. در حال حاضر، زیرساخت‌های این صنعت در حال شکل‌گیری و تکمیل هستند و روندی را طی می‌کنند که به استانداردهای قابل‌قبولی رسیده است. بااین‌حال، در برخی حوزه‌ها هنوز در نقطه صفر قرار داریم. بروج درباره این موضوع می‌گوید: «با وجود شکل‌گیری زیرساخت‌ها و استانداردهای لازم، هنوز در برخی نقاط ضعف‌هایی وجود دارد. اما خوشبختانه، زیرساخت‌هایی برای پذیرش مسافران و بازدیدکنندگان داخلی و خارجی فراهم شده است.»
در شهری مانند بوشهر که جاذبه‌های عجیب و غریب ندارد، موسیقی، مردم و فرهنگ آن به‌عنوان جاذبه‌های اصلی مطرح هستند. این موضوع باعث شکل‌گیری مکان‌هایی برای معرفی فرهنگ موسیقی بوشهر و خیام‌خوانی شده است
گردشگری خلاق، آخرین مرحله تکامل گردشگری است. در ایران، باتوجه‌به تنوع خرده‌فرهنگ‌ها و غنای فرهنگی و هنری، پتانسیل بالایی برای توسعه گردشگری خلاق وجود دارد. بروج درباره این موضوع توضیح می‌دهد: «در گردشگری خلاق، نگاهی نو و خلاقانه به سفر و قصه‌ها وجود دارد. روایت‌های جدید و قصه‌های ناشنیده به‌دلیل اشتیاق مخاطبان، به‌سرعت مورد توجه قرار می‌گیرند. این موضوع باعث افزایش تقاضا برای سفر می‌شود، اما در بخش عرضه، به‌دلیل کمبود امکانات و زیرساخت‌هایی مانند اقامتگاه‌ها و خطوط پروازی، با محدودیت‌هایی مواجه هستیم. گردشگری خلاق این امکان را فراهم می‌کند که در بخش عرضه تسریع صورت گیرد و زیرساخت‌ها بهبود یابند.»
او ادامه می‌دهد: «زمانی که به گردشگری موسیقی، ادبیات، هنر و خوراک پرداخته می‌شود، باید زیرساخت‌های لازم برای این حوزه‌ها ایجاد شود. پس‌ازآن، رؤیاپردازی و بازاریابی می‌تواند به رونق این بخش کمک کند. آگاهی و دانش فعالان صنعت گردشگری نیز باید ارتقا یابد تا بتوانند با نگاه‌های خلاقانه و قصه‌های نو، مخاطبان را جذب کنند. مخاطبان به‌سرعت به این قصه‌های تازه واکنش نشان می‌دهند؛ چراکه از شنیدن قصه‌های تکراری خسته شده‌اند.»
نقش فستیوال کوچه در توسعه گردشگری بوشهر
جشنواره کوچه نقش سازنده‌ای در ایجاد جاذبه‌های نو و تازه در شهر بوشهر داشته است. بروج درباره این روند می‌گوید: «بوشهر و فستیوال موسیقی کوچه، زیرساخت‌های جدیدی مانند خانه‌های موسیقی و خانه‌های خیام‌خوانی را ایجاد کرده‌اند. امروز در کوچه‌ها و پس‌کوچه‌های بوشهر، پوسترهای خیام‌خوانی به چشم می‌خورد. این موضوع بسیار مثبت است، اما باید نظارت‌هایی اعمال شود تا این روند به‌صورت پایدار ادامه پیدا کند. در شهری مانند بوشهر که جاذبه‌های عجیب و غریب ندارد، موسیقی، مردم و فرهنگ آن به‌عنوان جاذبه‌های اصلی مطرح هستند. این موضوع باعث شکل‌گیری مکان‌هایی برای معرفی فرهنگ موسیقی بوشهر و خیام‌خوانی شده است.»
چشم‌انداز گردشگری خلاق در ایران
درنهایت، جایگاه خلاقیت در ایران چشم‌انداز بزرگی دارد. برای دستیابی به گردشگری خلاقانه، باید زیرساخت‌ها و امکانات لازم فراهم شود و آگاهی و دانش فعالان این صنعت به سطح استانداردهای جهانی برسد. اگر این مسیر به درستی طی شود، شاهد رشد روزافزون بازار گردشگری خلاق در ایران خواهیم بود. گردشگری خلاق نه‌تنها می‌تواند به توسعه اقتصادی کمک کند، بلکه می‌تواند فرهنگ و هنر ایران را به جهانیان معرفی کند و جایگاه آن را در عرصه بین‌المللی ارتقا دهد./ پیام ما
