محصول ارگانیک راه‌حل نهایی نیست
پس از معلوم شدن اثر سموم و کودهای شیمیایی بر سلامت انسان، محیط‌زیست، بیماری و مشکلات فراوان که توسط آن به وجود می‌آید
اخبار سبز کشاورزی؛ پس از معلوم شدن اثر سموم و کودهای شیمیایی بر سلامت انسان، محیط‌زیست، بیماری و مشکلات فراوان که توسط آن به وجود می‌آید؛ یکی از راه‌حل‌های کاهش این ناهنجاری‌ها، چرخش به سمت تولید محصولات کشاورزی ارگانیک قلمداد شده است.
دهه‌ها است که تولید و مصرف مواد شیمیایی یکی از علل عمده بر هم زدن شرایط محیط‌زیست، تغییرات آب و هوایی و گرم شدن کره زمین بوده‌اند، اما به دلیل نامتوازن بودن تولیدات ارگانیکی و روش‌های غالب کنونی، تولید محصولات و غذاهای ارگانیک عملا تاثیرچندانی در بهتر کردن شرایط آب و هوایی نداشته‌اند.
در سال 2023، محصولات و غذاهای بر پایه مواد ارگانیک متقاضیان بسیاری داشت و بسیاری از پرسش‌شوندگان در یک نظرخواهی اظهار کردند که به خاطر کمک به حفظ سلامت محیط‌زیست از این موارد استفاده کرده‌اند، اما آیا این‌گونه بوده است؟
در بررسی به عمل آمده معلوم گردیده که برخلاف اعتقاد عمومی، غذاهای ارگانیک نه‌فقط برای محیط‌زیست مفید نبوده، بلکه جایگزین مناسبی برای مقابله با تغییرهای آب و هوایی نیز نیست.
مفهوم واقعی ارگانیک
زمانی که یک محصول کشاورزی و یا غذا، برچسب ارگانیک داده می‌شود، به آن معنا است
که استانداردهای تولید ارگانیک در آن رعایت شده، اما این استانداردها چه موضوعاتی هستند.
در یک محصول یا غذای ارگانیک باید استانداردهای مشتمل‌بر استفاده از مواد طبیعی در فرآیندهای کاشت و داشت رعایت شود و هیچ‌گونه ماده سنتز شده یا مصنوعی در تولید آن به‌کار برده نشود. در مورد محصولات دامی باید قواعد مرتبط با شرایط خوب زندگی، اجازه دادن به آن‌ها برای انجام امور طبیعی و اجتناب در استفاده از هورمون و آنتی‌بیوتیک رعایت شود و این حداقل رعایت اصول استاندارد موارد ارگانیک است.
جنبه‌های مثبت مواد ارگانیک
با اندکی رعایت انصاف، مواد غذایی ارگانیک، جنبه‌های مثبتی نیز دارند، مثلا محدود کردن استفاده از آنتی‌بیوتیک برای دام، بدون‌شک در برابر کاربری بیش از میزان این مواد که می‌تواند به مقاومت آنتی‌بیوتیکی بینجامد و تهدیداتی جدی بر سلامت دام و انسان به وجود آورد، اقدام مفیدی است. استفاده نکردن از آفت‌کش در تولید محصولات کشاورزی که در بسیاری از موارد به مرگ سایر موجودات منتهی می‌شد؛ نیز از آن جمله‌اند.
آیا غذاهای ارگانیک سالم‌ترند
در قرن بیستم، غذاهای ارگانیک نسبت به غیرارگانیک، وجهه و اعتباری به دست آوردند که دلایل قابل‌قبولی برای آن وجود داشت. پیش از دهه 1970 تعدادی از سموم آفت‌کش مورد استفاده قرار می‌گرفتند که بعدها معلوم شد اثرات زیان‌بخش جدی برای انسان و طبیعت برجای می‌گذارند، به‌عنوان مثال می‌توان از DDT و DBCP نام برد. در سال‌های بعد، EPA و سایر سازمان‌های ناظر بر مواد شیمیایی، استفاده از این سموم را ممنوع کردند.
امروزه، شواهد چندانی در مشاهده اثرات مثبت موادغذایی و محصولات ارگانیک نسبت به غذاهای غیرارگانیک وجود ندارد.
چرا محصولات ارگانیک راه‌حل نیستند؟
محصولات و غذاهای ارگانیک رابطه بلندمدتی با موضوع حمایت از محیط‌زیست دارند و واقعیت مطلب آن که در ظاهر به‌شکل طبیعی‌تری تولید شده و آسیب چندانی به خاک، آب و هوا وارد نمی‌کند، اما این گونه نیست، یا حداقل این نیست که در این‌جا به چند نکته از این موارد اشاره می‌شود:
روند نامنظم اندازه‌گیری اثرات زیست‌محیطی:
برای اندازه‌گیری اثرات زیست‌محیطی روش‌های مختلفی وجود دارد. می‌توان به چگونگی استفاده از انواع انرژی و گازهای گلخانه‌ای نظری انداخت، همچنین به شیوه استفاده از خاک، آب و یا آلودگی‌های آب نگاهی کرد که در این‌جا هیچ کدام برتری و اولویت چندانی نسبت به دیگری ندارد، اما یک جنبه مقایسه‌ای بین آن‌ها وجود دارد. مثلا مقایسه بین کشاورزی ارگانیک و غیرارگانیک که موضوعی پیچیده است.
بررسی تولید شیر با روش ارگانیک:
جایگزینهای شیر نیز از این دسته‌اند: تولید شیردامی در مقایسه با شیر تولیدی از برنج، شیر یولاف یا شیر سویا، که نیازمند مصرف آب بیشتری است. تولید شیر سویا نسبت به شیر برنج، آب کمتری مصرف می‌کند اما به زمین بسیار بیشتری نیاز دارد.
موضوعات پیچیده در رابطه با این سه عامل، یعنی مصارف زمین، آب و آلایندگی‌ها، بر یکدیگر واکنش به جای می‌گذارند، پاکسازی اراضی برای کاربری‌های کشاورزی باعث حذف گازهای گلخانه‌ای و حذف گازهای گلخانه‌ای به‌نوبه خود موجب کاهش آلاینده‌ها در آب و خاک می‌گردد. بنابراین باید به خاطر سپرد که اثرات زیست‌محیطی در هر دو مورد تولید محصولات ارگانیک و غیرارگانیک وجود دارد.
اثرات محصولات ارگانیک بر محیط‌زیست:
در سال 2017، تحقیقی در مورد اثرات زیست‌محیطی کشاورزی ارگانیک و معمولی به عمل آمد. محققان 90 نوع محصول و غذا را مورد بررسی قرار دادند و در پنج زمینه مورد مقایسه قرار گرفت؛ که عبارت بودند از:
• گازهای گلخانه‌ای؛
• چگونگی استفاده از زمین؛
• استفاده از سوخت‌های فسیلی و سایر منابع انرژی؛
• پتانسیل آلودگی آب‌ها توسط عناصر غذایی؛
• پتانسیل اسیدی شدن آب به دلیل دی‌اکسید گوگرد و دی‌اکسید ازت.
محققان محصولات و موادغذایی را به این دسته‌ها تقسیم کردند:
• غلات؛ • میوه؛ • سبزی؛ • حبوبات، آجیل و دانه روغنی؛ • گوشت؛ • لبنیات؛ • تخم‌مرغ.
آنچه به دست آمد از این قرار بود:
گازهای آلاینده گلخانه‌ای: سطح آلایندگی زیست‌محیطی غذاها و محصولات ارگانیک و غیرارگانیک به یک اندازه بود. به‌طور متوسط، میوه و حبوبات هنگامی که با روش کشت‌های ارگانیک باشند؛ گازهای گلخانه‌ای کمتری تولید می‌کنند، در حالی که سبزی، غلات و تولیدات دامی، گازهای گلخانه بیشتری به وجود می‌آورند. این تفاوت‌ها اندک بوده و آن را قابل اغماض می‌نماید.
استفاده از خاک: از نظر مقایسه‌ای، خیلی روشن معلوم شد که کشت با روش‌های معمولی، نسبت به کشت‌های ارگانیک اراضی کمتری نیاز دارند.
نکته واقعی در این مقایسه آن بود که در تمام هفت مورد غذاهای فوق، اندک تفاوت‌هایی وجود داشت. اما در تولیدات ارگانیک دامی نسبت به مواد غیردامی، مقدار اراضی مورد نیاز 2 برابر بود. دلیل این افزایش به علت ممنوعیت در استفاده از کودها و سموم کشاورزی بود که نیازمند اراضی بیشتر برای تامین غذای دام‌ها را به وجود می‌آورد.
تجمع عناصر غذایی و اسیدی شدن: به‌طور متوسط، مزارع غیرارگانیک به میزان کمتری نسبت به مزارع ارگانیک باعث تجمع عناصر غذایی و اسیدی شدن محیط و آب می‌شوند. دلیل این تفاوت در تکنیک‌های استفاده از کودها در مزارع است.
در مزارع غیرارگانیک کودهای شیمیایی به اندازه مورد نیاز استفاده می‌شوند. اما در مزارع ارگانیک معمولا کودهای حیوانی زیادی به‌کار برده می‌شود.
مصرف انرژی: انرژی تنها موضوعی است که در مقوله محصولات ارگانیک به‌شکل بهتری مصرف می‌شود. یکی از دلایل آن مصرف‌نکردن انرژی برای تولید کودهای شیمیایی است. اما چنانچه گفته شد کودهای حیوانی بقایای بیشتری در محیط‌زیست به‌جا می‌گذارند. البته سبزی‌ها از این قاعده کلی مستثناء هستند که در صورت کشت ارگانیکی نیازمند انرژی بیشتری هستند.
نتیجه ان که بیان مطالب فوق به‌معنای بد بودن محصولات ارگانیک نیست، بلکه برخلاف تمام مزایای آن‌ها تفاوت چندان قابل توجهی نسبت به محصولات غیرارگانیک نداشته و راه‌حلی جدی در تغییرات اقلیمی به‌دست نمی‌دهند.
چنانچه بخواهیم به خاطر حفظ محیط‌زیست کاری انجام دهیم پاسخ آن رفتن به سمت محصولات ارگانیک نیست، یک راه‌حل اساسی مصرف کمتر از محصولات حیوانی، به‌ویژه انواع گوشت و لبنیات است؛ بدون آن که چگونگی تولید آن‌ها اهمیت زیادی داشته باشد.
