واقع‌نگری در تجارت

سختگیری‌های ارزی و تحریم‌هایی که علیه ایران اعمال می‌شود، مسیر تجارت کشورمان را به‌طور کلی تغییر داده است.

اخبار سبز کشاورزی ، نادر کریمی جونی | این تغییر، نه فقط مسیرهای فعالیت که در مواردی مقاصد تجارت و نحوه تعامل تجاری ایران با کشورهای دیگر را منحرف کرده و در برخی موارد دستاوردهای ناخواسته‌ای به کشورمان تحمیل کرده است.

در تازه‌ترین مورد که هم‌اکنون اخبار ضد و نقیض درباره آن شنیده می‌شود، مساله دریافت کالا به‌جای کالای فروخته شده یا خدمت انجام شده در جریان است.

چنانکه در مورد عراق پس از سال‌ها که آن کشور نتوانست بدهی خود درباره واردات گاز و برق از ایران را بپردازد، مقرر شده که این بدهی به‌صورت نفت به ایران پرداخت شود یا آن‌طور که آمریکایی‌ها اجازه داده‌اند، پول ایران نزد بانک‌های عراقی در واردات کالاهایی که واشنگتن مجاز شمرد، استفاد شود.

همین الگو گاهی و در موارد دیگر مورد استفاد قرار گرفته است. البته اخبار تایید نشده‌ای از جانب عراق می‌رسد که 14 بانک این کشور از سوی ایالات متحده مورد تحریم قرار گرفته است.

هر چند که این خبر از سوی مقامات رسمی آمریکا تکذیب و اظهار شده که هیچ بانکی در عراق اعمال تحریم‌های آمریکا قرار نگرفته است.

این الگو یعنی پرداخت اموال ایران برای واردات کالاهایی که آمریکایی‌ها، آن را مجاز می‌شمارند موضوع نفت در برابر غذا که در مورد صدام حسین اعمال می‌شد را به ذهن متبادر می‌سازد.

در واقع پول‌های ایران نمی‌تواند به‌صورت ارز و اسکناس در اختیار کشورمان قرار گیرد و تنها می‌تواند به‌صورت کالا، آن هم کالاهایی که از سوی واشنگتن مجاز شمرده می‌شود، در اختیار کشور قرار گیرد.

تازه این مجوز به همه کشورها هم داده نمی‌شود و مثلا آن‌طور که کره‌ای‌ها می‌گویند به خاطر تحریم‌های فرامنطقه‌ای آمریکا، نمی‌توانند 7 میلیارد دلار بدهی ایران را _حتی به صورت کالا _ بازپراخت کند.

جالب است که همین روش نفت در برابر کالا، به‌عنوان شیوه اقتصادی تهاتر، مورد پیشنهاد اقتصاددانان هوادار دولت به‌عنوان یک راهکار معرفی و پیشنهاد می‌شود. این اقتصاددانان توضیح می‌دهند که در برابر تحریم‌هایی که از سوی اروپا و آمریکا علیه تهران اعمال می‌شود به کارگیری روش تهاتر یک راهکار مفید برای دور زدن تحریم‌ها و عادی سازی تجارت در ایران است.

جالب است که به عنوان یک راهکار تکمیلی پیشنهاد می‌شود که از کشورهای دریافت کننده نفت و محصولات ایرانی خواسته شود تا آن کشورهای برای ایران کالاهای مورد نیازش را بخرند و یا پول‌های ایران را به مشتریان صادر کننده کالا به ایران پرداخت نمایند.

همین کارشناسان توضیح می‌دهند که این روش و تهاتر کالا در جهان مرسوم است و مثلا دانمارک به‌عنوان کشوری که بیشترین تجارت تهاتری در جهان را دارد، 27 درصد تجارت خویش را از این طریق انجام می‌دهد.

همین واقعیت از سوی پیشنهادکنندگان روش‌های که بیان شده به عنوان توجیه‌کننده روش‌های تهاتری مورد استفاده قرار گرفته است.

این نکته کاملا درستی است که روش‌های تهاتر به‌عنوان یک شیوه مورد قبول دنیا در امور تجاری به کار گرفته شده است. علاوه بر این گاهی کشورها از شرکای تجاری خویش می‌خواهند که پول حاصل از دریافت کالای صادراتی‌شان را به طرف‌های تجاری دیگرشان پرداخت کند تا از این بابت هزینه‌های نقل و انتقال پول کاهش یابد؛ اما این که طرف تجاری یک کشور به نیابت از او، کالا بخرد و به آن کشور ارسال کند بدعتی است که از سوی کارشناسان ایرانی گذاشته شده است.

در حقیقت اگر کالایی که ایران می‌خواهد بخرد، کالایی عادی است، چرا خودش نخرد و پول آن را طرف تجاری‌اش به فروشنده منتقل کند و اگر این کالا، اصولا مورد حساسیت جهانی است چرا ریسک خرید آن با ایران به شریک تجاری تحمیل شود.

آیا یک کشور به طور عمومی این ریسک را می‌پذیرد؟ دست کم در مورد همکاران نزدیکی مانند چین و عراق این ریسک مورد قبول واقع نشده و مثلا چین حاضر نشده کالایی از کشوری دیگر برای ایران خریداری کند.

در مورد کالاهای حساسیت‌زا، پکن حاضر نشده تولیدات خود در این زمینه را به ایران بفروشد.

علاوه‌بر این آنچه در پیشنهاد این اقتصاددانان و مشاوران اقتصادی مورد توجه قرار نمی‌گیرد اختیار کشورها در استفاده از شیوه‌های تهاتر به جای مبادلات تجاری معمول است.

اگر دانمارک در حدود یک چهارم تجارت خویش شیوه‌های تهاتری را انتخاب و به کار می گیرد، این انتخاب دولت کپنهاگ است نه شیوه‌ای که به آن تحمیل یا مجبور به استفاده از آن شده باشد. آیا ایران در استفاده از شیوه‌ها مختار است؟

حتما چنین نیست و به همین دلیل کشورها با سوء‌استفاده از اجبار ایران در واردات کالا، حتما کالاهایی که می‌توانند خرید آن را به ایران تحمیل کنند را به کشورمان پیشنهاد می کنند؛ چنان که در مورد هندوستان همین اتفاق مشاهده شد.

از سوی دیگر کالاهای مورد نیاز ایران در همه مقاصد صادراتی کشورمان وجود ندارد و به همین دلیل آیا کشوری که می‌خواهد پول ایران را به کشور ثالث پرداخت کند با توجه به نیاز و اجبار ایران، از کشورمان امتیاز نخواهد گرفت؟

با این واقعیت‌های غیرقابل انکار آیا تهاتر و انتقال پول ایران به کشور سوم، شیوه جذابی برای تجارت ایران با دیگر کشورها است؟