گریزلی مَن؛ داستان یک عاشق

اخبار سبز کشاورزی ؛ در این مستند همه‌چیز روشن است. فیلم­ساز می‌داند با چه موردی برای ساخت فیلم روبه‌رو شده و بهترین شکل روایت را برای برخوانی انسانی انتخاب می‌­کند که با خرس‌­های گریزلی و زیستگاه آلاسکا یکی شده است. «ورنر هرتسوک»، نامی آشنا برای اهالی سینماست. او سال­‌ها تجربه با خود به‌همراه دارد.

بارها در جشنواره­‌های برجسته­ٔ جهان تحسین شده و در سال ۲۰۰۵ میلادی به سراغ انسانی رفته که از تمام مرزهای ذهنی و سنتی گذشت تا شمایلِ شجاعت را در لانگ­شاتِ طبیعت به نمادی جاودان برساند. «هرتسوک» این­‌بار مستندی را مدیریت کرده که پیشتر یک عاشقِ طبیعت آن را ساخته است. تصویر و صدا با «تیموتی تریدول»، فعالِ محیط ­زیست، آغاز می‌­شود.

از همان آغاز، داستان یک مسیر میخکوب­‌کننده را شروع می‌­کند. انسانی در همزیستی کامل با خرس‌­هاست و چنان با طبیعت درهم آمیخته که تشخیص این موضوع که انسانی به طبیعت بازگشته دشوار می‌­شود. روایت با تصویر پیش می‌­رود و ژانری در میان داستان و حقیقت شکل می‌­گیرد که درامی زندگی­نامه‌­ای به‌سمت تراژدی محض می­‌رود. کارگردان به راش‌­های «تیموتی» سامانی دراماتیک داده است. مستند دارای یک ریتم منسجم و کاملاً یکدست است. مخاطب با فرمی خشن از طبیعت روبه‌رو می‌­شود که شاید سخت بتواند موضوع جاری در آن را بپذیرد.

موضوعی که سراسر ابهام و سؤال است. آیا این فرد عاشق است یا مجنون؟ به‌راستی حامی حیات‌وحش است یا بی‌هدف به طبیعت پناه آورده است؟ جواب این سؤال‌­ها در دلِ مستند پنهان شده و تنها باید با مسیر «تیموتی» همراه شد و قدم‌به‌قدم با او پیش رفت تا شاید به این درک رسید که او اکولوژیستی است که بدون دریافت دستمزد و سفارش خود را ناجی و حافظ خرس‌­ها می‌‌داند. از همین روست که در برخورد با دیگر انسان­‌هایی که مخفیانه و مرموزانه به زیستگاه می‌­آیند، فاصله می‌­گیرد و حتی آنها را سخت سرزنش می‌کند.

دوربین بارها با نمایی بسیار نزدیک به خرس‌­ها نزدیک می­‌شود و این «تیموتی» است که با جملات عاشقانه آنها را نوازش می‌­کند. این درحالی‌است که در آن روی دیگر طبیعت، خبری از پذیرش حس‌­های مدرن‌شدهٔ­ انسان امروزی نیست. این نکتهٔ مهم را صدا مشخص می‌­کند. صدایی که در انتهای اثر ما را در سکوت محض و غمناک غرق می‌­کند.

آن هنگام که زمان برای برداشتن پوشش لنز نیست، صدای رنده شدن تیموتی توسط یک خرس به‌صورت کامل ضبط می‌­شود. با اینکه بیننده هیچگاه آن صدا را نمی‌­شنود، اما از تصویر و هُنرِ کارگردان این واقعیت به‌صورت بیننده پرتاب می­‌شود که اینک «تیموتی» برای همیشه به طبیعت پیوسته است. سکانس‌­های پزشکی قانونی به‌شدت واقع‌گراست. مستند در این هنگام لحظه­‌هایی را نشان می‌­دهد که از مرزهای سینما فراتر رفته و عمق میدان تمام زندگی بشری را درگیر خود می‌­کند.

گاهی مرگ سرآغاز طلوعی ماندگار است و به تصویر کشیدن آن بسیار سخت می‌­شود، اما «ورنر هرتسوک» کارگردانی تواناست که از پس نشان دادن چنین شرایط دشواری برآمده است. فارغ از تمامِ قضاوت­‌هایی که دیگران از «تیموتی» داشته و دارند و با سوءاستفاده از دیدگاه فلسفی، مذهبی و یا سیاسی به او و عملکردش تاخته‌­اند، او با صدای بلند به خرس‌­ها عشق می‌­ورزید و حتی از آنها بابت مزاحمت‌­های سایر انسان­‌ها عذرخواهی می‌­کرد.

این برای بسیاری به دور از عقل و منطق است، اما کارگردان او را فردی عاقل نشان می‌­دهد که خودخواسته لباس خرس‌­ها را می‌پوشد و در‌نهایت با آنها یکی می‌­شود. حرف­‌های او در مقابل دوربین بسیار صادقانه و عارفانه است و این برای دنیای مدرن امروز که بسیاری از افراد محتاج شهوت شهرت هستند و محیط ­زیست تنها برایشان بهانه‌­ای برای رسیدن به پول و قدرت است، امری بیهوده است.

درصورتی‌که دنیا به انسان‌­های آزادی همچون «تیموتی» نیاز دارد که لفاظ نیستند و برای کسب شهرت پای به اکوسیستمی طبیعی نمی‌­گذارند؛ او در کنار طبیعت­گرا بودن از دانش خوبی برای فیلمبرداری و ساخت فیلم برخوردار بود و چنان در برداشت تصویر حساسیت داشت که گویی از ابتدا فیلم­ساز هم بوده است. «تیموتی» بدون آنکه خبر داشته باشد، اینگونه دست کارگردان را برای ساخت مُستند «گریزلی‌­مَن» باز گذاشته تا با توانایی بالای خود پیام مهمی را به سراسر جهان ارسال کند؛ انسان برای درک طبیعت لازم نیست سال­‌ها به دانشگاه برود و یا در خانه‌­اش از پنل‌­های خورشیدی استفاده کند، همین که بداند تمام سلول‌­های جاری در طبیعت اشرف مخلوقات هستند، به‌شدت کافیست.