۲۵ شهریور؛ روز ملی خرما، کسی صدای نخل‌های تشنه را می‌شنود؟
روز ملی خرما: روز حسرت نخل‌های آبادان و خرمشهر؛ وقتی بحران آب، ریشه زندگی را می‌سوزاند
روز ملی خرما (۲۵ شهریور) فرا رسید، اما نخلستان‌های آبادان و خرمشهر در بحران آب شور و سوء مدیریت غرق شده‌اند.
روز ملی خرما (۲۵ شهریور) فرا رسید، اما نخلستان‌های آبادان و خرمشهر در بحران آب شور و سوء مدیریت غرق شده‌اند. سرنوشت ۳ میلیون نخل از ۶ میلیون، آینده ۳۱۰ هزار تن خرمای خوزستان و معیشت مردم جنوب در خطر است.
اخبار سبز کشاورزی؛ امروز، ۲۵ شهریور ماه، روزی است که در تقویم ملی به نام «روز ملی خرما» ثبت شده؛ روزی که قرار بود جشن حاصلخیزی و برکت نخل‌ها باشد.
اما در جنوب ایران، در قلب آبادان و خرمشهر، این روز با اندوهی عمیق گره خورده است. چرا که نخلستان‌های کهن این دیار، میراثی که روزگاری در خاورمیانه بی‌همتا بود، امروز در آستانه نابودی قرار گرفته‌اند.
تصور کنید، زمانی آبادان با ۶ میلیون نخل، بزرگترین تراکم نخیلات خاورمیانه را داشت؛ اما امروز این عدد به تلخی به ۱.۲ میلیون کاهش یافته و حتی همین تعداد اندک هم در صف مرگ، با شوری آب و بی‌آبی دست و پنجه نرم می‌کنند.
بیشتر بخوانید:خواص انواع خرما: راهنمای جامع برای انتخاب بهترین خرما
«هزار حرف…»؛ حکایت ناکارآمدی در حکمرانی آب
دردنامه مردم آبادان، گویای حقیقتی تلخ است: «نتیجه سیاست‌گذاری‌های غلط در حکمرانی منابع آب کشور و مدیریت ناکارآمد سازمان آب و برق خوزستان در این قاب به تصویر کشیده شده است.»
این فقط یک جمله نیست؛ این فریاد نسلی است که شاهد از بین رفتن هویت و معیشت خود است. هر ۳ تا ۵ سال، بحران پیشروی آب شور تکرار می‌شود و مقصر، جز ناکارآمدی و سوءمدیریت، چیز دیگری نیست.
نخل، فقط یک درخت نیست؛ ریشه فرهنگ و زندگی است!
برای مردم جنوب، نخل تنها یک منبع درآمد نیست؛ بلکه نماد هویت، بخشی از فرهنگ و شناسنامه زندگی آنهاست. وقتی از نخل با عنوان «نفر» یاد می‌کنند، یعنی آن را هم‌خانواده و هم‌نفس خود می‌دانند.
آتش‌سوزی اخیر که ۲۵ هزار نخل را در ۱۶۰ هکتار از بین برد، ضربه‌ای کاری بر پیکر این فرهنگ و اقتصاد بود. بسیاری از نخلداران، هستی خود را در این شعله‌ها از دست دادند.
سه عامل شوم در نابودی نخلستان‌ها:
- سوء مدیریت منابع آبی: کانال‌های آبرسانی خاکی و طرح‌های غیرکارشناسی، بستری برای رشد علف‌های هرز و نیزارها فراهم کرده که خود عامل گسترش آتش‌سوزی‌هاست.
- بی‌آبی مزمن: نبود آب کافی در نهرها و نخلستان‌ها، امکان مهار آتش را از بین برده و به شعله‌ورتر شدن فاجعه کمک کرده است.
- فقدان زیرساخت‌های امدادی: نبود ایستگاه آتش‌نشانی فعال و فاصله زیاد با مراکز امدادی، باعث شد تا کمک‌ها به موقع نرسد و فاجعه تشدید شود.
خوزستان؛ قطب خرما با بحران آب
عباس ربیهاوی، دبیر انجمن خرمای خوزستان، تأکید می‌کند که مشکل اصلی، «ناترازی آبی» است. عدم تأمین حق‌آبه کارون و بهمن‌شیر و پیشروی آب شور، منجر به مرگ سه میلیون نخل در دهه‌های اخیر شده است.
او می‌گوید: «این وضعیت فاجعه‌بار ناشی از سوءمدیریت منابع آب و سیاست‌گذاری‌های غلط است و ارتباطی با آثار جنگ ندارد.» حتی در طرح‌های نیشکر، شاهد از بین رفتن نخلستان‌ها به دلیل زهاب شور بوده‌ایم.
از خام‌فروشی تا نادیده گرفتن ظرفیت صادرات
مشکل دیگر، «خام‌فروشی» خرماست. نبود صنایع بسته‌بندی و فرآوری، باعث می‌شود کشاورزان نتوانند از ظرفیت صادراتی و ارزآوری خرمای مرغوب خود، مانند ارقام «سایر»، «استعمران» و… بهره کامل ببرند. این در حالی است که ایران سومین تولیدکننده خرما در جهان است و خوزستان سهم قابل توجهی در این بازار دارد.
نجات نخلستان‌ها؛ نیازمند نگاهی نو به مدیریت آب
کارشناسان بر این باورند که احیای صنعت خرما و نجات نخلستان‌های آبادان و خرمشهر، نیازمند سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی دقیق، سرمایه‌گذاری در بسته‌بندی و فرآوری، و مهم‌تر از همه، تأمین حقابه رودخانه‌های کارون و بهمن‌شیر است.
سدسازی‌های بی‌رویه و پروژه‌های انتقال آب، تعادل اکوسیستم منطقه را بر هم زده و اکنون زمان آن رسیده که با مدیریت صحیح منابع آب، این صنعت استراتژیک و اشتغال‌زا حفظ شود.
