زمین میشکند، تاریخ ترک میخورد
فرونشست زمین به حریم تاریخ رسید؛ نقشرستم در آستانه بحران
گزارش میدانی از فرونشست زمین در مرودشت؛ شکافهایی که خانههای روستایی و بناهای جهانی نقشرستم و کعبه زرتشت را تهدید میکند.
زمین بیصدا میشکند، اما صدای آن دیر یا زود بلند خواهد شد. در مرودشت، جایی که تاریخ ایران بر سنگها حک شده، امروز نهفقط خانههای روستایی که حافظه تمدنی کشور در خطر فرونشست است.
اخبار سبز کشاورزی؛ گزارش میدانی نشان میدهد فرونشست زمین در مرودشت به مرحلهای رسیده که هم زندگی مردم و هم بناهای جهانی چون «نقشرستم» و «کعبه زرتشت» را تهدید میکند؛ خطری که دیگر نمیتوان آن را نادیده گرفت.
فرونشست؛ وقتی زمین تاریخ را میبلعد
سالها برداشت بیرویه از آبهای زیرزمینی، امروز خود را در قالب شکافهایی عمیق نشان میدهد؛ شکافهایی که از دشت مرودشت آغاز شده و تا حریم آثار تاریخی پیش رفتهاند.
بر اساس مشاهدات میدانی، کعبه زرتشت که برخلاف تختجمشید و نقشرستم روی دشت قرار دارد، اکنون درگیر ترکهایی است که از فرونشست زمین ناشی شدهاند. وصلههایی که بر دیوارههای این بنای کهن دیده میشود، نشانهای آشکار از بحرانی خاموش است.
روستاهایی که هر سال پایینتر میروند
روستای شول، تنها سه کیلومتر با نقشرستم فاصله دارد؛ جایی که فرونشست زمین به شکل ملموس وارد زندگی روزمره مردم شده است. دیوارها ترک خوردهاند، حیاطها فرو رفتهاند و خانهها بهسمت کوه کج شدهاند.
ساکنان میگویند تابستانها زمین رانش میکند و زمستانها شکاف برمیدارد. در این روستا، از ۳۰۰ خانه، بیش از ۱۰۰ واحد عملاً تخریب شدهاند؛ آماری که عمق بحران فرونشست زمین در مرودشت را نشان میدهد.
«اینجا همهچیز پایین میرود»
گزارشهای میدانی حاکی از آن است که برخی خانهها بیش از یک متر نشست کردهاند. تیرآهن، بتن و آرماتور هم نتوانستهاند در برابر خالی شدن زمین از آب مقاومت کنند.
مردم میگویند هر سال ترکها را پر میکنند، اما سال بعد شکافها عمیقتر بازمیگردند. در چنین شرایطی، فرونشست زمین در مرودشت دیگر یک پدیده زمینشناسی صرف نیست؛ به بحرانی اجتماعی تبدیل شده است.
قاسمآباد سارویی؛ وعدهها آمدند و رفتند
در روستای قاسمآباد سارویی، خانههای حاشیه کوه بیشترین آسیب را دیدهاند. ساکنان میگویند مسئولان بارها برای بازدید آمدهاند، عکس گرفتهاند و وعده دادهاند، اما تغییری در وضعیت ایجاد نشده است.
کشاورزیِ وابسته به بیش از صد چاه عمیق، سطح آب زیرزمینی را به شدت پایین برده و شکافهای زمین را عمیقتر کرده است؛ شکافهایی که حالا تا درون خانهها پیش رفتهاند.
وقتی جریان آب برعکس میشود
برخی ساکنان معتقدند شیب طبیعی زمین تغییر کرده و حتی مسیر جریان آب برگشته است. حیاطها نشست کردهاند، دیوارها از هم جدا شدهاند و خانهها دیگر ایمن نیستند.
در چنین شرایطی، هزینه سالانه ترمیم خانهها برای خانوارهایی که اغلب با فقر دستوپنجه نرم میکنند، به باری سنگین تبدیل شده است.
مرودشت روی خط فاجعه
مریم دهقانی، عضو هیئتعلمی دانشگاه شیراز، در گفتوگو با ما تأکید میکند که تقریباً تمام دشت مرودشت در حال فرونشست است. به گفته او، تنها کوهها از این روند در امان ماندهاند.
دهقانی هشدار میدهد: خطوط گاز، برق، جاده، راهآهن، پتروشیمی و حتی مناطق مسکونی مرودشت روی مرز خطر قرار دارند و هر شکست ناگهانی میتواند به انفجاری ویرانگر منجر شود.
کعبه زرتشت؛ بنایی که جابهجا نمیشود
برخلاف خانههای روستایی، کعبه زرتشت را نمیتوان جابهجا کرد. این بنای تاریخی اکنون در چند دهمتری شکافهای فعال فرونشست قرار دارد.
به گفته دهقانی، حتی اگر امروز تمام چاههای منطقه پلمب شوند، دستکم ۱۰ سال زمان لازم است تا آثار فرونشست کنترل شود. او تأکید میکند: «باید مطالعات ژئوتکنیک گستردهای برای کعبه زرتشت انجام شود تا بتوان راهی برای حفظ آن پیدا کرد.»
فرونشست فقط یک بحران طبیعی نیست
آنچه امروز در مرودشت رخ میدهد، تنها نتیجه خشکسالی نیست. برداشت بیرویه آب برای کشاورزی و صادرات محصولات، زمین را خالی کرده و حالا هم خانهها و هم تاریخ ایران در حال ترک خوردناند.
در کنام دلیران ایرانزمین، فرونشست زمین در مرودشت به نمادی از بیتوجهی به منابع و میراث مشترک تبدیل شده است؛ بحرانی که اگر امروز برای آن چارهاندیشی نشود، فردا دیگر راه بازگشتی نخواهد داشت./ روزنامه پیام ما
