مشکلات گردشگری کاشان؛ شهر گلاب، گل دارد اما آب و برق و رمق گردشگری نه!

شهر گلاب، گل دارد اما آب و برق و رمق گردشگری نه! این خلاصه‌ای تلخ از وضعیت کنونی کاشان در اوج فصل سفر و گلاب‌گیری است.

به گزارش اخبار سبز  کشاورزی؛ گزارش میدانی هفت صبح از کهن‌ترین شهر ایران نشان می‌دهد که مشکلات گردشگری کاشان از خاموشی کارگاه‌های سنتی گلاب‌گیری گرفته تا فراموشی و ویرانی خانه‌های تاریخی، باعث شده صنعت گردشگری در این دیار زیبا به معنای واقعی کلمه "لنگ بزند".

بی‌برقی؛ ضربه مستقیم به جان گلاب‌گیری در قمصر

در قلب فصل گلاب‌گیری، جایی که عطر گل محمدی باید در هوا بپیچد، خاموشی کارگاه‌ها اولین نشانه‌ی مشکلات گردشگری کاشان است. علی آقا، گلاب‌گیری با ۲۴ سال سابقه در قمصر، این روزها به جای تقطیر گل، با کلافگی سیگار می‌کشد و به دیگ‌های خاموشش چشم می‌دوزد. همسایه‌ها تصویر او را به یاد می‌آورند که هر اردیبهشت صبح زود با بار گل می‌رسید و عطر گلاب و عرقیجات در هوا می‌پیچید، اما امسال کارگاهش سوت و کور است. علی آقا نگران بیدمشک‌های آماده تقطیر است: "بیدمشک است، اگر برق دیرتر بیاید دیگر به درد نمی‌خورد، کف می‌کند و باید بریزمشان دور."

کارگر جوانش هم از این وضعیت کلافه است: "روزی ۲ ساعت برق نداریم و همین بساط هر روزه‌مان شده. تازه این روز خوب‌مان است، هفته پیش ۴ ساعت برق نداشتیم. فقط این‌ها نیست، برق که می‌رود گوشی‌هایمان هم نه آنتن دارند و نه اینترنت. برق که می‌رود کارمان می‌خوابد."

علی آقا مجبور شده برای نجات کارش و پاسخگویی به گردشگرانی که به امید دیدن گلاب‌گیری تا اینجا می‌آیند، یک موتور برق ۷۰۰ میلیون تومانی بخرد، اما هنوز فرصت راه انداختن آن را پیدا نکرده است.

خانم بحری، گلاب‌گیری دیگر منطقه، نگرانی عمیق‌تری دارد: "فقط نبود برق نیست، زندگی بعد از وصل برق تغییر می‌کند. کارهای عقب‌افتاده روی هم تلنبار می‌شوند. گلِ کار ما الان و توی این فصل است، اما وقتی گردشگر و خریدار می‌آید دستگاه‌ها خاموش است... این ماه که فصل گلابگیری و آمدن گردشگر است بگذرد، صفای کار ما هم رفته. برق نیست، انگار زندگی هم نیست." این بی‌برقی و چالش‌های مرتبط، همراه با گرمای غیرمعمول هوا و خشکسالی، رد خود را به وضوح روی سفره مردم، صنعت سنتی و گردشگری کاشان گذاشته است.

سردرگمی گردشگران؛ کمبود امکانات و راهنما در کاشان و نوش‌آباد

مشکلات گردشگری کاشان فقط محدود به گلاب‌گیری و قمصر نیست؛ استقبال از گردشگران نیز در سکوت و سردرگمی انجام می‌شود. کاشان که مردمانش آن را متعصبانه کهن‌ترین شهر ایران می‌خوانند و قرن‌ها از حوادث سالم به در برده، اکنون جز با انرژی، با مسائل دیگری هم دست به یقه است. ۴۴ کیلومتر آن طرف‌تر از قمصر، نوش‌آباد با ۳۵ اثر تاریخی و ملی ثبت شده، چشم و چراغ کاشان شده است؛ با شاخص‌ترین اثرش، شهر زیرزمینی "اویی" که بزرگ‌ترین شهر زیرزمینی جهان است و ۲۰ هزار مترمربع از آن برای بازدید کاوش شده است. اما این شهر زیرزمینی که از دوران ساسانی تا قاجار مورد استفاده بوده، این روزها گه‌گاه مهر تعطیلی می‌خورد و از جنب‌وجوش می‌افتد.

فروشنده‌ای کنار شهر زیرزمینی که ۳۰ سال است هر روز کرکره مغازه‌اش را بالا می‌دهد، می‌گوید: "همین هفته پیش آمدند و 'اویی' را چهار روز تعطیل کردند. می‌گفتند مشکل‌شان بی‌حجابی‌ست."

وی ادامه می‌دهد: "اویی که تعطیل باشد گردشگر نیست، مشتری نیست... بود و نبودم فرقی ندارد وقتی فروش ندارم." کرکره مغازه‌اش حالا بلاتکلیف‌ترین جزء شده است.

اما این تنها تعطیلی‌های اجباری نیست که گردشگر را سردرگم کرده؛ کمبود امکانات و راهنما در کاشان و نوش‌آباد جدی است. ساعت کسب و کار در نوش‌آباد زود تمام می‌شود، در ورودی آثار تاریخی بسته می‌شود، راهنما نیست و گردشگر می‌ماند و شهری که زود به خواب می‌رود. سه زن جوان تهرانی که برای دیدن کاشان و اطرافش آمده‌اند، با سختی به نوش‌آباد رسیده‌اند (تاکسی اینترنتی به سختی پیدا شده و تاکسی‌های شهر کرایه‌های عجیبی گفته‌اند).

آن‌ها می‌گویند: "به شهر که رسیدیم نه راهنمایی وجود داشت و نه کسی که بگوید تماشای شهر را از کجا شروع کنیم. از چند کودک سراغ آثار را گرفتیم که آن‌ها را هم زود تعطیل کرده بودند." این وضعیت، تجربه اغلب کسانی است که بدون تور و شخصی به کاشان سفر می‌کنند. کاشان که هر ساله میزبان گردشگران داخلی و خارجی است، در نخستین لحظه‌های ورود چیزی کم دارد؛ کسی نیست که بگوید "خوش آمدید!"

اگر کسی برای اولین بار سفر کرده و در اینترنت هم جستجو نکرده باشد، کاملاً سردرگم می‌ماند؛ نه بروشوری، نه راهنمای داوطلب یا رسمی‌ای پیدا نمی‌شود. هیچ چیزی در این شهر به شهر گردشگرپذیر شباهت ندارد؛ حتی محل تاکسی‌ها برای دیدنی‌ها را باید شفاهی پرسید. فرصت طلایی معرفی هویت فرهنگی کاشان، برخلاف شهرهای گردشگرپذیر جهان که از لحظه ورود با امکاناتی چون بروشور، موسیقی محلی یا راهنما داستان خود را آغاز می‌کنند، در کاشان از بین می‌رود.

خانه‌های تاریخی در حال ویرانی؛ نفس‌های آخر هویت کاشان

در کنار چالش‌های زیرساختی و خدماتی، یکی دیگر از جدی‌ترین مشکلات گردشگری کاشان، وضعیت ناگوار خانه‌ها و بافت‌های تاریخی آن است. در کوچه‌های باریک و آفتاب‌خورده شهر، جایی که هر خشت داستانی از گذشته‌های دور در سینه دارد، صدای ویرانی همپای صدای زندگی شنیده می‌شود. سراهایی که زمانی قاب هنر و فرهنگ ایرانی بودند و کاشان را با ۶ اثر ثبت جهانی و حدود ۳۴۴ اثر ثبت ملی شهره کرده‌اند (مانند خانه‌های طباطبایی‌ها، بروجردی‌ها و عباسیان)، اکنون در سایه بی‌تفاوتی و فراموشی یکی‌یکی فرو می‌ریزند. بسیاری از خانه‌های ثبت نشده رها شده‌اند؛ با سقف‌های ترک‌خورده، دیوارهای فروریخته و پنجره‌هایی که سال‌هاست از یاد رفته‌اند.

این حجم از ویرانی، اولین چیزی است که در نگاه اول به چشم گردشگرانی می‌آید که برای اولین بار قدم به کاشان می‌گذارند. اداره میراث گردشگری و صنایع دستی کاشان پاسخی به چرایی این بی‌توجهی نمی‌دهد و محلی‌ها نیز به این وضع خو کرده‌اند؛ دیدن این حجم از ویرانی تاریخ برایشان آنقدر عادی شده که پذیرفته‌اند.

نادری، کارمند و راننده تاکسی اینترنتی، می‌گوید: "این خانه‌ها یکی دو تا که نیست، زیاد است. می‌دانید چقدر پول می‌خواهد؟! بازسازی کار یکی دو روز و یک قران دو قران نیست. پول می‌خواهد و اینجا آنقدر خانه و سرا هست که بعید است بشود نجات‌شان داد." کاشان خانه‌ای قدیمی‌ست با پنجره‌هایی بسته به روی امروز؛ شهر زنده است اما رمق از جان گردشگری‌اش رفته است. فرصت‌ها در کاشان مانند گل‌های بیدمشک در خاموشی مانده‌اند و دور ریخته می‌شوند.

صنعت گردشگری کاشان لنگ می‌زند؛ نتیجه بی‌توجهی به مشکلات

گزارش میدانی از کاشان در اوج فصل گردشگری نشان می‌دهد که این شهر زیبا با وجود پتانسیل‌های فراوان، به دلیل مجموعه‌ای از مشکلات گردشگری کاشان از جمله چالش‌های زیرساختی (آب و برق)، کمبود خدمات و امکانات برای مسافران، وضعیت نگران‌کننده آثار تاریخی و تصمیمات غیرمرتبط که به تعطیلی اماکن منجر می‌شود، نتوانسته جایگاه واقعی خود را پیدا کند و صنعت گردشگری در آن به وضوح لنگ می‌زند.

حل این مشکلات نیازمند توجه جدی و برنامه‌ریزی مدون از سوی مسئولان است تا "شهر گلاب" بتواند علاوه بر گل، آب و برق و امکانات لازم برای میزبانی شایسته از گردشگران داخلی و خارجی را نیز داشته باشد و از این فرصت‌های طلایی بیشترین بهره را ببرد.