مردی که جرأت را به ما آموخت

دکتر محمد خصوصی؛ کارآفرین پیشرویی که تصاعدی در شاگردان و همکارانش تکثیر شد

جمعه 13 آبان‌ماه دکتر محمد خصوصی، پدر تولید سموم و آفت‌کش‎های گیاهی ایران، در آرامگاه خانوادگی خود در امام‌زاده عبدالله(ع) شهر ری در خاک آرمید و جامعه کشاورزی از فقدان این کارآفرین، تولیدکننده و چهره ماندگار ملی به سوگ نشست.

اخبار سبز کشاورزی؛ حسین کاظمی| دکتر محمد خصوصی نخستین فردی بود که در ایران به تولید سموم و آفت‌کش‌های نباتی اقدام کرد، تا پایه‌گذار راهی باشد که دیگران نیز به‌دنبال و همراه او، کشور را تا مرز خوداتکایی و بی‌نیازی از واردات بسیاری از سموم پیش ببرند.

شاید بسیاری از ما، این روزها انواع و اقسام آفتکش‌های گیاهی ساخت ایران را در قفسه فروشگاه‌ها و داروخانه‌های گیاهی می‌بینیم و نمی‌دانیم که روزگاری نه چندان دور، تمام این سموم با خروج میلیون‎ها دلار ارز از کشور و از راه واردات تامین می‌شد و چه راه پرفراز و نشیبی طی شده تا مردان کارآزموده‌ای چون محمد خصوصی توانستند یکی از تکیه‌گاه‌های اصلی امنیت غذایی را شکل دهند و آن را تبدیل به یک کار معمول و عادی برای تولیدکنندگان کشور کنند.

راهی که به قول امیرحسن خصوصی بعدها توسط همکاران و دیگر تولید کنندگان آفتکش‎ها ادامه پیدا کرد؛ به نحوی که اینک سالانه حدود 30 هزار تن سموم دفع آفات نباتی در کشور تولید می‌شود.

باید یادآور شد که این قاعده همیشه بر همین منوال نبوده و تا 50 سال قبل، تقریبا تمام سموم مورد استفاده برای تولید محصولات کشاورزی از طریق واردات تامین می‌شد و اگر یک نفر ایرانی به فکر تولید آن در داخل کشور می‌افتاد، چه بسا که توان علمی و تجهیزات زمایشگاهی وی مورد تمسخر و استهزا قرار می‌گرفت.

اما در نیم قرن پیش محمد خصوصی، جوان ایرانی که در آلمان تحصیل‌ کرده و از آنجا فارغ‌التحصیل شده بود، درحالی که تمامی امکانات و شرایط برای حضور و فعالیت در آن کشور برایش مهیا بود و پیشنهادهای نان و آب دار نیز برای او وجود داشت، رسالت خود را بازگشت به وطن و خدمت به این آب و خاک دید و همین راه را نیز طی کرد.

وی پس از بازگشت از فرنگ، تحصیلات، تجربه و داشته‌های خانوادگی‌اش را برای تولید آفت‌کش های کشاورزی به‌کار گرفت تا جرأت گام برداشتن در عرصه ناممکن‎ها را به ما بیاموزد و سفره ایرانی را با محصولات سالم و عاری از آفت بیاراید.

محمد خصوصی با تاسیس شرکت «گیاه» یکی یکی شروع به تولید آفت‌کش های مورد نیاز کشاورزان، باکیفیتی در سطح شرکت‌های مطرح بین‌المللی کرد و حتی گاهی همان فرمول‌های شرکت‌های مطرح جهانی را ارتقاء داده و آنها را شگفت زده می‌کرد و هوش و توان ایرانی را به رخ‌شان می‌کشید.

بعد از آن بود که دیگر تولیدکنندگان ایرانی نیز جرأت پیدا کردند تا به این مسیر وارد شوند و همان شد که در حال حاضر، علاوه ‌بر تامین نیازهای داخلی اگر شرایط و سیاست‌گذاری‌ها مناسب باشد در بسیاری از بازارهای بین‌المللی نیز توان رقابت را دارند.

آری جمعه 13 آبان مراسم «ختم» و وادع صدها تن از شاگردان، همکاران، شرکای مالی گیاه، مدیران وزارت جهاد کشاورزی، اعضای انجمن و پرسنل گیاه با این رادمرد بود. اما کلمه «ختم» هرگز زیبنده نام چنین بزرگانی نیست؛ چراکه ختم از خاتمه می‎آید و اینان که خاتمه پذیر نیستند بلکه به‌واقع محمد خصوصی رادمردی است که در وجود تمام شاگردان و همکارانش تکثیر شده است و پی و شالوده‌ای را پایه‌گذاری کردند که دیگر مردان و زنان این سرزمین آن را بنایی عظیم و عظیم‌تر خواهند کرد. اینان به «شروع» شهره‌اند، نه به ختم و پایان!

محمد خصوصی که خود متواضعانه می‌گفت: «ادعا نمی‌کنم که در این کار بهترین هستم؛ اما می‌گویم که این کار را من شروع کردم و دیگران نیز ادامه دادند» و البته هنوز نیز در حال پیشرفت است.

به هر حال، جمعه سیزدهم آبان‌ماه دکتر محمد خصوصی، چهره ماندگار ملی، پدر تولید سموم کشاورزی و موسس شرکت «گیاه» در خاک آرمید، اما به قول شاعر شیرین سخن پارسی «مرده آن است که نامش به نکویی نبرند» و نام دکتر محمد خصوصی به‌عنوان بنیان‌گذار تولید آفتکش‌های گیاهی در ایران، برای همیشه و در تاریخ این دیار زنده باقی خواهد ماند.

مردی که نمونه بارز وطن‌پرستی بود و اگر بپذیریم که «حب الوطن من الإیمان»، پس باید گفت که او رادمرد عرصه ایمان بود.

امید آنکه راهی که دکتر محمد خصوصی شروع کرده و دیگر تولیدکنندگان سموم کشاورزی ادامه دادند همچنان ادامه‎دار باشد؛ چندان که می‌دانیم در عرصه آفت‎کش های نباتی راه‎های نرفته زیادی پیش رو داریم و یکی از مهم‌ترین رویکردهای این عرصه تولید سموم کم خطر، بی خطر و ارگانیک است که ضرورت دارد تولیدکنندگان داخلی توجه خود را به آن معطوف نمایند.