معجزه معاونت زراعت

گندم بر مدار 7/5 میلیون تن

میزان خرید گندم کشاورزان توسط دولت، در سال زراعی 401-1400 از مرز 7/5 میلیون تن عبور کرد تا در شرایط حساس ملی و بین‌المللی، به بخش زیادی از دغدغه‌ها برای تامین این کالای استراتژیک که سهم قابل توجهی در سفره غذایی و کالری مورد نیاز جامعه دارد، حداقل برای یک سال آینده پاسخ دهد.

اخبار سبز کشاورزی ، حسین کاظمی: آنچه واضح است نان در سفره خانوار ایرانی ارزش و جایگاه ویژه‌ای دارد و در سال‌های اخیر با توجه به مشکلاتی که در قدرت خرید مردم و معیشت آنها ایجاد گردیده است، نقش این ماده غذایی بیشتر هم شده و طبیعی است که تامین آن برای جامعه 80 و اندی میلیونی ایران از اهمیت والایی برخوردار باشد که این امر مهم را بخش کشاورزی متشکل از دو شاخه دولتی و خصوصی بر عهده دارد و انجام می‌دهد.

جنگ روسیه و اوکراین و اختلالی که در تامین بخشی از نیازهای غذایی دنیا ایجاد کرد، نشان داد که امنیت غذایی از چه جایگاه مهم و استراتژیکی برخوردار است.

بخش کشاورزی اما در ایران اگرچه به‌شدت مورد بی‌مهری و کم‌لطفی بود، اما به خوبی توانست خیال مردم و دولتمردان را از بابت تامین غذا راحت کند و افزایش بیش از 60 درصدی تولید گندم که امسال رقم خورد و میزان تحویل گندم توسط کشاورزان به دولت از 7/5 میلیون تن عبور کرد، یکی از قابلیت‌های این بخش است.

امسال در حالی شاهد افزایش چشمگیر تولید گندم بودیم که اساسا بخش کشاروزی با مشکلات عدیده‌ای دست و پنجه نرم می‌کرد و اتفاقا عبور از قله 7/5 میلیون تن تولید آن هم در این ناجور بودن شرایط، به این موفقیت ارزش بیشتری می‌دهد.

خشکسالی و وضعیت بداقلیمی

در سال زراعی گذشته یکی از مهم‌ترین چالش‌های بخش کشاورزی و مخصوصا برای گندمکاران، مشکل کم آبی و خشکسالی بود؛ اگر باران‌های سیل آسای مانسونی آخر فصل که تقریبا هیچ تاثیری در تولید گندم نداشت و حتی در برخی مناطق خساراتی نیز ایجاد کرد را کنار بگذاریم، سال گذشته از نظر بارندگی‌ها به هیچ عنوان وضعیت مناسبی را شاهد نبودیم و میزان بارندگی نسبت به میانگین بلندمدت، سال کم‌بارشی را تجربه کردیم که تاثیر منفی بر تولید گذاشته است.

هزینه‌های بالای نهاده‌ها و دشواری‌تامین آنها

از جمله مشکلات سر راه گندمکاران (به مانند دیگر کشاورزان و بهره‌برداران) در سال زراعی گذشته، افزایش چند برابری قیمت نهاده‌هایی مانند کود، سم، بذر و… بود که بخش دولتی نیز برای تامین این نیازهای کشاورزان با دشواری‌هایی مواجه بود.

از یک طرف شرایط سخت تحریم و کمبود منابع ارزی گریبان‌گیر دولت شده بود و از طرفی نیز این نهاده‌ها افزایش قیمت‌های عجیب جهانی را تجربه می‌کردند و حتی در شرایط نامطمئن حاکم بر بازارهای جهانی این نهاده‌ها، عملا برخی از کشورهای تامین کننده، از بیم ایجاد مشکلات داخلی، عرضه آن را محدود و قیمت را نیز افزایش داده بودند.

در چنین شرایطی، ضمن این‌که تامین این نهاده‌ها برای همه کشورها سخت می‌شد، در ایران دولت با تحریم و مشکلات مربوط به آن نیز درگیر بود.

اما با وجود همه مشکلات و نابسامانی‌ها، بخش کشاورزی نسبت به رسالت ارزشمند خود کوتاه نیامده و با برنامه‌ریزی و پشتکار، اجازه نداد که کمبودی در غذای جامعه احساس شود؛ افزایش بیش از 60 درصدی در تولید گندم، شاهدی بر این مدعا است.

در مورد نیاز کودی با وجود همه کمبودها و مشکلات، اما بهره‌برداران با راهکارهای مدیریتی و ایجاد تنوع در کودهای مصرفی و دیگر مواد مغذی مورد نیاز گیاهان، تا حدود زیادی بر این مشکل فائق آمده و اجازه ندادند که به تولید خدشه وارد شود. هرچند که افزایش قیمت‎ها و هزینه‌های تولید، فشارهای مضاعفی به آنها ایجاد کرد.

تعیین قیمت مناسب برای خرید تضمینی گندم

از جمله اقدامات مهم در سال گذشته، تعیین قیمت مناسب برای گندم توسط بخش دولتی بود و با توجه به افزایش جهانی قیمت‌ها این موضوع از نگاه دولت دور نماند و در یک اقدام به موقع و موثر، قیمت گندم را متناسب با قیمت‌های جهانی بالاتر برد و باعث شد انگیزه کشاورزان برای تولید و تحویل این محصول به دولت بیشتر شود. در کنار قیمت مناسب اقدامات مدیریتی، اجرایی و ترویجی بخش دولتی و به کارگیری آن توسط کشاورزان نیز بی‌تاثیر نبوده است.

بذرهای اصلاح شده

بذر، یکی از تاثیرگذاران‎ترین نهاده تولید در بخش کشاورزی است و در تولید گندم توجه ویژه‌ای به استفاده از بذور اصلاح شده آن صورت گرفته است.

هر چند که در این زمینه نیاز به توجه بیشتر احساس می‌شود اما بررسی میزان استفاده از بذور اصلاح شده گندم و جو نشان می‌دهد که استفاده از این بذور در سال 92 به میزان 200هزار تن بوده و در سال 95 به حدود 450هزار تن رسیده است؛ استفاده از این بذور در سال 1400 نیز تقریبا 400هزار تن بوده است.

طبق برنامه قرار بود مقدار استفاده از بذور اصلاح شده در سال 1400 به رقم 700هزار تن برسد که متاسفانه محقق نشد و برای سال زراعی 1401 نیز به نظر نمی‌رسد این مقدار افزایش چندانی داشته باشد.

پرداخت تسهیلات به کشاورزان

از دیگر مؤلفه‌های تاثیرگذار در افزایش تولید محصول گندم را می‌توان پرداخت مناسب تسهیلات به کشاورزان ذکر کرد. طبق گفته‌های ساداتی نژاد، وزیر جهادکشاورزی، در یک سال ابتدایی دولت سیزدهم، مبلغ 71هزار میلیارد تومان تسهیلات به کشاورزان پرداخت شده در حالی‌که این مبلغ در سال قبل از آن 31هزار میلیارد تومان بوده است.

یعنی شاهد افزایش حدودا 130درصدی در پرداخت تسهیلات بوده‌ایم که نشان می‌دهد دولت با وجود تمام مشکلات مالی به این موضوع توجه داشته و البته که کشاورزان نیز این توجه دولت را بی‌پاسخ نگذاشته و با افزایش تولید، جبران نموده‌اند.

پرداخت مطالبات گندمکاران

همچنین در راستای دیگر عوامل تاثیرگذار در افزایش تولید گندم، از جمله اقدامات اساسی بخش دولتی در این جهت پرداخت مطالبات گندمکاران بوده است که در سال‌های گذشته معمولا با تاخیر انجام می‌شد اما امسال در این زمینه نیز بخش دولتی عملکرد نسبتا مناسبی داشت و با اهتمامی که به موضوع نشان داد، پرداخت مطالبات تولیدکنندگان گندم در اولویت‌های کاری دولت قرار گرفت و همین چند روز پیش بود که وزیر جهادکشاورزی اعلام کرد: با پرداخت 83 هزار میلیارد تومان، مطالبات گندمکاران به طور کامل پرداخت شده است که به گفته ساداتی‌نژاد این موضوع در 6-5 سال گذشته بی‌سابقه بوده است.

مبارزه با آفات

به‌عنوان مثال چنانچه می‌دانیم، در بخش‌های وسیعی از مناطق تولید گندم، سن‌زدگی یکی از مشکلات اساسی برای کشاورزان است که امسال در این زمینه بخش دولتی و خصوصی عملکرد مناسبی داشته‌اند؛ به طوری که طبق اعلام رسمی وزارت جهادکشاورزی توفیقات چشمگیری در مبارزه با آفت «سن» گندم حاصل شده است و طبق گفته‌ها میزان تحویل گندم سن‌‌زده امسال به دولت، در حدود 7هزار تن به ازای 7/5 میلیون تن گندم واگذار شده به دولت بوده که در تاریخ بخش کشاورزی بی‌سابقه است.

مکانیزاسیون و ماشین‌های برداشت

مواردی مانند مکانیزاسیون و ماشین‌های برداشت، از جمله مواردی است که باید به‌صورت جدی مد نظر باشد. طبق برخی برآوردها تا 30درصد محصول گندم و جو در موقع برداشت تبدیل به ضایعات و ریزش می‌شوند که اگر این مقدار را به فرض مثال برای همین 7/5 میلیون تن گندم امسال در نظر بگیریم، به اعداد متاثر کننده‌ 1/5 تا 2 میلیون تن و شاید بیشتر می‌رسیم که بسیار قابل توجه است و این مسئله طلب می‌کند که توجه ویژه‌ای به مکانیزاسیون، به‎خصوص در مورد ماشین‌های برداشت صورت گیرد.

ضمن اینکه ماشین‌ها و ادوات خاک‌ورزی و بذرکار مناسب را نیز باید در نظر داشت. به ویژه در مورد طرح «تحول تولید در دیمزارها» که نقش مکانیزاسیون متناسب با این برنامه، جایگاه ویژه‌ای خواهد داشت.

لزوم توجه بلندمدت به منافع کشاورزان

به هر حال موضوع تولید غذا و گندم مربوط به یک سال و دو سال نیست و یک امر استمراری و ادامه‌دار است و چنانچه بخواهیم از یک ضریب خود اتکایی مناسبی در این زمینه برخوردار باشیم، باید شرایط مناسبی را برای کشاورزان ایجاد کنیم که با دلگرمی و انگیزه در سال‌های آینده نیز به این امر مهم نائل بیائیم.

البته که بهره‌برداران بخش کشاورزی قابلیت‌های بیشتر از این را هم دارند و چنانچه منافع آنها در دراز مدت مورد توجه قرار گیرد و به‌خوبی تامین شود، از این توان برخوردار هستند که خیال کشور را از امنیت غذایی که ارتباط غیرقابل انکاری با امنیت ملی دارد، آسوده کنند و ضرورت دارد همگان به این نکته مهم توجه داشته باشند که «منافع تولیدکنندگان بخش کشاورزی، منافع همه ملت ایران است».

حسین کاظمی - روزنامه نگار و کارشناس کشاورزی