جداسازی و نصب «شاخون» در کندوی زنبورعسل

هر کندوی زنبورعسل یک جامعه فعال، زنده و پیوسته در شرایط نوسازی است که برای پایدار ماندن و توسعه جمعیت زنبورها اقداماتی را انجام می‌دهد.

اخبار سبز کشاورزی ؛ یکی از این موارد تولید سلول ملکه یا «شاخون» است که می‌تواند دلایلی به صورت زیر داشته باشد:

• افزایش جمعیت و لزوم ایجاد یک کندوی جدید

• مردن یا کشته شدن و از بین رفتن ملکه

• پیر شدن ملکه که به معنی ناتوانی آن در تخم‌گذاری و حفظ جمعیت است.

وجود سلول‌های ملکه در هر کندو، نه یک چیز اضافی بلکه به منزله یک معدن طلا است که هر زنبور‌دار حرفه‌ای باید به خوبی از آن استفاده نماید. این سلول‌ها به طور معجزه‌آسایی در کندو ایجاد و موجب دوام و بقای آن می‌شوند.

بهتر است که در صورت مشاهده شاخون، قبل از نقل و انتقال کندوها به مناطق دیگر، این کار انجام شود. این کار از آن جهت اهمیت دارد که ملکه زنبور به جای آن که در یک قوطی با کمی شکر به کندوی جدید منتقل شود، در محل اصلی خود و با اطمینان کامل یک کندو به وجود می‌آورد.

تنها نکته مهم و احیانا خسارت‌بار آن است که این سلول حاوی زنبور ملکه باید با دقت و به طور کامل جدا شده و در کندوی جدید نصب شود. بخش مشکل این روند آن است که باید منتظر خروج ملکه باکره بود تا پس از پروازهای جفت‌گیری، شروع به تخم‌گذاری نماید.

علل تولید شاخون

در اوایل بهار، اغلب سلول‌های ملکه در کندوها مشاهده می‌شود که دلیل اصلی آن سرعت افزایش جمعیت کندو است. یک کندو تعداد زیادی شاخون(تا 7 عدد) تولید می‌کند که علت آن اطمینان از داشتن حداقل یک ملکه پس از خروج از کندو و ایجاد یک کلنی جدید است. این سلول‌ها توسط کارگران در انتهای پائینی یا کناره‌های شان‌های کندو ساخته می‌شوند.

زمانی که یک ملکه ظاهر شد، معمولا سلطه خود را با تخریب سایر سلول‌های شاخون نشان می‌دهد، اما معمولا خود زنبوردارها این کار را انجام می‌دهند تا کنترل کندو را در اختیار داشته باشند، این کار چندان موثر نیست چون باز هم زنبورهای کارگر، سلول‌های ملکه دیگری می‌سازند. این خطر وجود دارد که در صورت تخریب تمام شاخون‌ها، کندو بدون ملکه شود پس باید در کاهش تعداد شاخون‌ها دقت نمود.

استفاده از شاخون

به جای تخریب سلول‌های با ارزش ملکه یا اجازه دادن به ملکه جدید در از بین بردن آن‌ها، می‌توان با برداشت چنین سلول‌هایی از آنها استفاده کرد. جایگزین کردن آن‌ها با یک ملکه پیر و ملکه‌دار کردن یک کندو که ملکه آن از بین رفته است، می‌تواند از موارد استفاده از شاخون‌ها باشد. حتی می‌توان آن را به سایر زنبوردارهایی که نیاز داشته باشند تحویل داد. یا آن‌ها را به مدت چند روز قبل از خروج از حجره نگهداری کرد.

هر کلنی، زمانی که ملکه آن مریض، آسیب دیده، کاهش تخم‌گذاری داشته و یا بمیرد، اقدام به ساخت شاخون می‌نماید و از این طریق به بقای کلنی کمک می‌کند. با ساخت یک سلول خاص در حد و اندازه یک ملکه، یکی از تخم‌ها را انتخاب و شروع به پرورش آن می‌کنند. این سلول‌ حاوی لارو امکان دارد در هر جای شان‌های کندو ایجاد شود. موقعیت سلول ملکه یک علامت برای شرایط کندو است.

یک زنبوردار باید به خاطر داشته باشد که این سلول‌های شاخون باید با ملکه موجود در کندو جایگزین شوند، بنابراین بهتر است که تا تعیین تکلیف ملکه کندو در آنجا بمانند. در پاره‌ای از موارد این شاخون‌ها فاقد صفات مورد نظر بوده و از لاروهای مسن ساخته می‌شوند که باید در این باره مراقبت نمود.

تبدیل شاخون به ملکه

زمان مورد نیاز معمول برای تبدیل شدن شاخون به ملکه در حدود 16 روز است، اما امکان دارد که این مدت زمان دچار تغییراتی گردد که علت آن بسته به انتخاب لارو از طرف کارگرها است.

هر چه عمر لارو انتخاب شده بیشتر باشد، این دوره ظهور کمتر می‌شود به گونه‌ای که گاه امکان دارد پس از چند روز، ملکه از شاخون خارج شود.