خبر فوری
شناسه خبر: 41685

تفکر سیستمی و برنامه‌ریزی استراتژیک راه‌حل مشکلات سیستمی

اجرا و تحقق اهداف‌ برنامه‌های‌ توسعه‌ مستلزم تفکر سیستمی و پیاده‌سازی برنامه‌ریزی استراتژیک است در این راستا اولین اقدام، شناسایی وضعیت موجود

تفکر سیستمی و برنامه‌ریزی استراتژیک راه‌حل مشکلات سیستمی
اجرا و تحقق اهداف‌ برنامه‌های‌ توسعه‌ مستلزم تفکر سیستمی و پیاده‌سازی برنامه‌ریزی استراتژیک است در این راستا اولین اقدام، شناسایی وضعیت موجود، ترسیم چشم‌انداز مطلوب و تدوین راه‌های رسیدن از وضعیت موجود به موقعیت‌ مطلوب بوده و‌ ارزیابی مداوم‌ اقدامات انجام شده و تطبیق آن با گام‌های اجرایی از ضرورت‌های اجرای برنامه است.
اخبار سبز کشاورزی ؛ نوشته مهندس بهزاد نیکخواه، لیسانس مهندسی کشاورزی، فوق لیسانس MBA(گرایش مدیریت استراتژیک) | بررسی محصولات‌ داخلی با رویکرد مدیریت نتیجه محور (RBM) و از منظر آسیب‌شناختی‌ حاکی از وجود نقاط ضعف متعددی است که بایستی‌ به‌عنوان‌ دلایل ناکامی کشور در حفظ جایگاه در بازار های جهانی‌ مورد بررسی و مداقه قرار گیرند.
شاهد این مدعا‌ از دست دادن مزیت‌های رقابتی و سهم از بازار محصولات اصیل‌ ایرانی مخصوصاً فرش، زعفران و پسته‌ در بازارهای جهانی است.
کیفیت پایین، قیمت تمام شده بالا، خام‌فروشی‌ با کمترین ارزش افزوده‌ عمده‌ترین نقاط ضعف محصولات ایرانی هست‌ در کنار این موارد فقدان مدیریت هوشمند و آینده‌نگر بازاریابی و عدم‌امکان‌ ارائه محصولی یکدست و مخصوصاً مستمر به بازار، دلایل عدم توفیق‌ محصولات ایرانی در کسب سهم از بازارهای جهانی است.
پرواضح است که مرتفع کردن مشکلات فروش، مدیریت مدرن بازاریابی در جهت تبدیل مزیت‌های نسبی کشور به مزیت‌های رقابتی‌ و مالاً‌ کسب و افزایش سهم از بازارهای جهانی‌ منجر به‌ رشد تولید و خلق ثروت و به تبع آن ایجاد اشتغال، کاهش نرخ بیکاری و فقر و در نهایت ارتقاء شاخص‌های عمومی رفاه اجتماعی و توسعه خواهد گردید.
بنیادی‌ترین اقدام در این خصوص از جهت پایداری توسعه و تضمین حقوق و سرمایه نسل‌های آتی‌ داشتن رویکردی جامع و با ملاحظه اهداف توسعه پایدار خواهد بود.
اهم دلایل موجده این نقاط ضعف‌ عبارتند از:
  • پایین بودن راندمان تولید با ملاحظه قیمت واقعی نهاده‌ها به‌ویژه قیمت آب و انرژی با ملاحظه‌ حسابداری منابع طبیعی.‌
  • کوچک بودن اندازه واحدهای بهره‌برداری.
  • بالا بودن فاحش میزان ضایعات در مراحل مختلف تولید (داشت و برداشت) شیوه‌های برداشت محصول، حمل داخل مزرعه، انبارهای موقت (باراندازها)، سردخانه‌ها و سیستم حمل و نقل فنی و سرد.
  • مصرف بی‌رویه نهاده‌ها اعم از ماشین‌آلات و به‌ویژه کود و سم که دقیقاً روی کیفیت و قیمت مانند شمشیر دو لبه عمل می‌کند؛ زیرا از طرفی با بالارفتن غیرمتعارف‌ مصرف نهاده‌‌ها هزینه تولید بالا رفته و از طرف دیگر این مصرف غیر فنی و بی رویه باعث بالا رفتن مانده‌های غیرمجاز در محصولات غذایی و به تبع آن کاهش کیفیت محصول می‌شود.
  • ساختار فیزیکی نامناسب‌ واحدهای بهره‌برداری‌ از نظر امکان به‌کارگیری ماشین‌آلات مدرن.
  • سیستم آبیاری و پایین بودن راندمان آبیاری.‌
  • مدیریت مزارع و باغات‌ به‌ویژه از نظر هرس، تغذیه و کنترل آفات و بیماری‌ها.‌
  • مدیریت ناکارآمد واحدهای تولید دام‌ و طیور صنعتی و‌ روستایی از جهت بهداشت و تغذیه‌ که موجب‌ بالا رفتن نرخ تلفات‌ و شیوع بیماری‌ها و در نهایت کاهش راندمان‌ و در عین حال کاهش کیفیت محصولات نهایی می‌شود.
  • مانده غیرمجاز در محصول نهایی به‌دلیل استفاده از سموم نامناسب با دوره کارنس بالا و همچنین استفاده بی‌رویه از کودهای شیمیایی‌ در مزارع و باغات و همچنین‌ مصرف بی‌رویه دارو و مکمل‌های غذایی غیراستاندارد در پرورش دام، ماکیان، آبزیان و… .
  • استاندارد نبودن‌ سیستم برداشت، حمل و ظروف حمل در داخل باغ و همچنین نامناسب بودن باراندازهای موقت، سیستم حمل از باغ به سورتینگ و سردخانه، قدیمی بودن سیستم انبارداری سردخانه و عدم تجهیز بسیاری از سردخانه‌ها به باکس پالت و همچنین‌ کمبود و به‌عبارت بهتر فقدان ناوگان حمل سرد در کشور در جاده، ریل و همچنین کانتینرهای ویژه حمل دریایی.
  • قدیمی بودن سیستم‌های سورتینگ موجود.
  • به‌روز نبودن لوازم و تجهیزات بسته‌بندی.
  • قدیمی بودن کمباین‌های برداشت محصولات زراعی.
  • بالا بودن نرخ تمام شده پول به‌دلیل عدم‌امکان تامین به‌موقع و به اندازه اعتبار و پیچیدگی سیستم بانکی و… .
  • ناپایداری مقررات گمرکی و نظام تعرفه‌ای در صادرات محصولات کشاورزی.
  • تاخیر در ترخیص در سیستم گمرکی.
  • پیچیدگی سیستم گمرکی در ترخیص کالاهای کشاورزی و عدم اولویت‌گذاری برای ترخیص سریع محصولات کشاورزی.‌
گرچه این دلایل‌ عامل‌ کیفیت پایین و قیمت تمام شده بالای محصولات داخلی هستند،‌ ولی باید اذعان کرد که‌ عوامل مختل‌کننده فرآیند تولید و‌ به‌ویژه بازار محصولات کشاورزی کشور عمدتاً سیستمی بوده و تمامی کنشگران زنجیره ارزش محصولات کشاورزی را دربر می‌گیرد.
چگونگی گردش مالی محصولات کشاورزی‌ جالب توجه است،‌ چراکه‌ تنها 15 الی 20 درصد گردش مالی در سطح باغ و مزرعه‌ و دیگر واحدهای عملیاتی کشاورزی‌ بوده و 80 الی 85 درصد گردش مالی در مراحل فرآوری و بازار اتفاق می‌افتد و این در حالی است که بیشترین تمرکز سیاست‌گذاران حوزه کشاورزی بیشتر در بخش عملیاتی کشاورزی هست تا‌ بخش فرآوری و بازار، بررسی‌های به‌عمل آمده در کشورهای توسعه یافته موید این مطلب است که توجه برنامه‌ریزان این کشورها‌ عمدتاً معطوف به بخش فرآوری و بازار است؛ چراکه بیشترین ارزش افزوده (بیشترین میزان تولید ثروت و اشتغال) در این ناحیه از زنجیره ارزش محصولات کشاورزی اتفاق می‌افتد.

چه باید کرد ؟

همان‌طوریکه در جملات نخست این نوشتار عنوان شد، راه حل مشکلات سیستمی تفکر سیستمی و جامع‌نگر و برنامه‌ریزی استراتژیک است.
اقدامات کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه در زمینه کشاورزی حاکی از توجه ویژه آنان به مدیریت جامع زنجیره ارزش محصولات کشاورزی وکنترل و راهبری فرآیند تولید از مزرعه تا سفره هست.
مدیریت زنجیره ارزش محصولات کشاورزی با‌ تعریف پروتکل‌هایی جامع‌ ضمن تنظیم‌ رابطه برد- برد بین‌کنشگران زنجیره ارزش محصولات کشاورزی با برنامه‌‌ریزی جامع ضمن احراز کیفیت مطابق با استانداردهای بازار هدف و در عین حال با لحاظ کردن صرفه‌جویی به مقیاس به حداقل رسانیدن تلفات و مصرف نهاده ها و…‌ قیمت تمام شده پایین با بالاترین ارزش افزوده را ایجاد می‌کند.
در این شیوه مدیریت به‌دلیل نگاه سیستمی با هدف قرار دادن امنیت غذایی ضمن ارتقای کیفیت و سلامت مواد غذایی از طرفی موجب رشد شاخص‌های بهداشت و سلامت جامعه و کاهش هزینه‌های سلامت در اقتصاد ملی گردیده و از طرف دیگر با ایجاد ارزش افزوده بیشتر در بخش‌های فرآوری و بازار محصولات غذایی و کشاورزی‌ باعث تبدیل مناطق کشاورزی و روستایی به قطب‌های تولید ثروت و اشتغال می‌گردد؛ در عین حال در این روش مدیریتی با توجه به رعایت الزامات زیست محیطی در حفاظت از آب و خاک و به‌عبارتی کلی‌تر زیست سپهر زمین به ایفای مسئولیت اجتماعی نیز به‌عنوان یک وظیفه اخلاقی پرداخته می‌شود.
در ادامه این سلسله نوشتار به چگونگی عملیاتی کردن مدیریت زنجیره ارزش به‌ویژه شیوه‌های تامین مالی‌ و تبعات و اثرات آن در اقتصاد ملی خواهیم پرداخت.
دیدگاه تان را بنویسید

چندرسانه‌ای