راهنمای جامع کشت و پرورش کاساوا: گیاه پرنشاسته، منبع غذایی آینده

اقلیم‌های متفاوت و مختلف کره زمین، در طول هزاران سال سپری شده از عمر انسان، بستر پرورش و ظهور بسیاری از گیاهان سازگار با شرایط محلی بوده‌اند؛ گیاهانی که بنا بر شرایط جغرافیایی خاص خود پدید آمده‌اند و به بقای انسان و سایر جانوران در آن اقلیم‌ها کمک قابل توجهی کرده‌اند و ستون فقرات تغذیه در مناطق مختلف جهان شده‌اند؛ چنان که برنج در شرق آسیا، گندم در خاورمیانه و سیب‌زمینی در آمریکای جنوبی نقش مهمی در تغذیه و تمدن بشری ایفا کرده‌اند.

به گزارش اخبار سبز کشاورزی؛ در این میان، گیاه کمتر شناخته شده اما بسیار مهم کاساوا «Cassava» نیز با غده‌های زیرزمینی پر از نشاسته خود، جایگاهی ویژه یافته است. این گیاه، منبع غذایی مهمی برای برخی از کشورهای آفریقایی و مناطق استوایی در سراسر جهان محسوب می‌شود و به علت نیاز به افزایش تقاضا برای نشاسته بیشتر در جهان، به‌تدریج با روش صنعتی نیز به تولید رسیده است؛ فرآیندی که ضمن درآمدزایی برای کشاورزان، به امنیت غذایی آن مناطق نیز کمک شایانی می‌نماید. اگر به دنبال آشنایی با این گیاه مقاوم و یادگیری روش‌های صحیح کشت و پرورش کاساوا هستید، این مطلب راهنمای شما خواهد بود.

اهمیت و ویژگی‌های کاساوا به عنوان یک منبع غذایی جهانی

به طور کلی گزینه‌های بسیاری برای کشت محصولات کشاورزی وجود دارد که می‌توانند به پایداری خاک، حفظ عناصر غذایی و افزایش محصول کمک نمایند و در تأمین غذا نقش داشته باشند. ویژگی‌های مثبت کاساوا نیز برای کشت و پرورش کاساوا صدق می‌کنند که می‌توانند موجب بهبود زندگی ساکنان حوزه‌های این کشت گردند و معیشت آن‌ها را ارتقا بخشند.

همانطور که اشاره شد، غده‌های زیرزمینی کاساوا به دلیل محتوای نشاسته بالا، سومین منبع غذایی مهم و حیاتی پس از برنج و ذرت در مناطق استوایی به شمار می‌آیند و جمعیت قابل توجهی بالغ بر 500 میلیون نفر، از آمریکای جنوبی گرفته تا آفریقا، به طور سنتی یا صنعتی از آن تغذیه می‌کنند؛ این نشان‌دهنده نقش محوری آن در تغذیه جهانی است.

از این غده‌های پرنشاسته و ارزشمند، محصولات متنوعی مانند آرد، انواع نان، شیربرنج (فرنی مانند)، نشاسته خشک و انواع نوشابه (بر پایه نشاسته) تهیه می‌شود که کاربردهای فراوانی در صنایع غذایی و غیرغذایی دارند. نکته مهم و ایمنی: البته باید توجه داشت که به دلیل داشتن ترکیبات سیانید، غده‌های کاساوا نباید به روش خام‌خواری مصرف شوند و نیاز به فرآوری مناسب قبل از مصرف دارند تا سموم آن‌ها از بین برود و با خیال راحت مصرف شوند.

روش‌های نوین در کشت و پرورش کاساوا: از قلمه تا مزرعه

کشت و پرورش کاساوا نیازمند توجه به جزئیات و به‌کارگیری روش‌های صحیح است تا حداکثر عملکرد و کیفیت حاصل شود. در ادامه به مهم‌ترین مراحل و نکات در این زمینه می‌پردازیم:

الف) انتخاب قلمه و ریشه‌دار کردن

کشت این گیاه اغلب با استفاده از قلمه ساقه گیاه مادری انجام می‌شود؛ روشی ساده که امکان تکثیر وسیع را فراهم می‌کند. توصیه کارشناسان کشاورزی بر این است که قلمه دو جوانه داشته باشند تا بهترین نتیجه حاصل شود و از هدررفت قلمه جلوگیری شود. این در حالی است که مشاهده شده برخی کشاورزان قلمه‌ایی را با 7 جوانه یا بیشتر انتخاب می‌کنند که به نوعی ضایع کردن قلمه‌ و منبع ژنتیکی ارزشمند است.

برای دستیابی به مزرعه‌ای یکنواخت‌تر و با استقرار اولیه بهتر، می‌توان این قلمه‌های دو جوانه‌ای را قبل از کشت اصلی در مزرعه، در خزانه به صورت کنترل‌شده ریشه‌دار نمود. از مزایای این کار داشتن یک مزرعه یکنواخت با بوته‌هایی هم‌اندازه و قوی در زمان انتقال به زمین اصلی است.

ب) کشت توام و تناوب زراعی

برای اجتناب از درگیری‌ها و مشکلات احتمالی که ممکن است در کشت تک‌محصولی پیش آید و برای استفاده بهینه از زمین، می‌توان کاساوا را همراه با محصول دیگری به روش توام کشت نمود؛ این روش می‌تواند بهره‌وری زمین را افزایش دهد و ریسک کشاورز را کاهش دهد.

علاوه بر این، رعایت آیش مناسب و تناوب زراعی با گیاهان خانواده نخود (حبوبات) نه‌تنها باعث برداشت یک محصول دیگر قبل از برداشت کاساوا می‌شود و درآمد مضاعفی ایجاد می‌کند، بلکه به تامین مواد غذایی خاک (از طریق تثبیت نیتروژن توسط حبوبات) و بهبود حاصلخیزی و پایداری خاک نیز کمک می‌نماید. این تناوب، بخشی مهم در کشت و پرورش پایدار کاساوا است.

ج) اهمیت خاک و تغذیه گیاه

آن گونه که آمارهای سازمان FAO (سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد) نشان می‌دهد، کشت و پرورش کاساوا در کشوری مانند غنا که در ابتدا از قطعه‌های کوچک زمین شروع شده بود، در حال حاضر به رشد قابل توجهی رسیده و به یک محصول ملی تبدیل شده است.

با این حال، به دلیل آن که غده‌های کاساوا مواد و عناصر زیادی از خاک جذب می‌کنند و برای رشد مطلوب نیاز به تغذیه کافی دارند، باید در خاک‌های خوب و غنی از عناصر غذایی لازم کشت شوند تا بهترین عملکرد حاصل شود. بنابراین، مدیریت صحیح حاصلخیزی و تغذیه خاک در کشت و پرورش کاساوا بسیار حیاتی است.

د) انتخاب واریته‌های مناسب

برای کسب محصول بیشتر و با کیفیت‌تر، کشاورزان باید به انواع (واریته‌های) مختلف کاساوا توجه ویژه داشته باشند، چرا که عملکرد هر یک از آن‌ها تا میزان زیادی تحت تأثیر شرایط آب و هوایی و خاک منطقه کشت قرار می‌گیرد و برخی واریته‌ها به شرایط خاصی سازگارترند. انتخاب واریته مقاوم به شرایط محلی و بیماری‌های شایع اهمیت زیادی دارد و می‌تواند در موفقیت کشت کاساوا تعیین‌کننده باشد.

هـ) به‌کارگیری تکنولوژی‌های پیشرفته کشت

بنابراین، علاوه بر استفاده از انواع تأیید شده و مناسب منطقه، می‌باید از تکنولوژی‌های کشت و کار پیشرفته نیز بهره‌برداری نمود تا پتانسیل کامل گیاه محقق شود و چالش‌های زراعی به حداقل برسد.

این موارد شامل مجموعه‌ای از اقدامات بهینه‌سازی‌شده است که اجرای آن‌ها در کشت و پرورش کاساوا توصیه می‌شود: اجرای حداقل آماده‌سازی و شخم‌زدن زمین (که به حفظ رطوبت و ساختار خاک کمک می‌کند)، رعایت فاصله مناسب بین بوته‌ها بر اساس واریته و شرایط، رعایت تراکم کشت بهینه برای رقابت کمتر بوته‌ها، استفاده هدفمند و بر اساس نیاز خاک از کودهای شیمیایی، به‌کار بردن کودهای سبز و حیوانی برای افزایش حاصلخیزی و ماده آلی خاک، کنترل مؤثر علف‌های هرز و بیماری‌ها با روش‌های مناسب، و مدیریت سایر موارد احتمالی که ممکن است در طول فصل رشد پیش آید.

و) تاکید بر اجرای حداقل شخم

اجرای حداقل شخم برای زمین کشت کاساوا یک توصیه اکید کارشناسی و یکی از ارکان اصلی کشاورزی حفاظتی محسوب می‌شود که مزایای بسیاری دارد. کشاورزان می‌توانند با خرد کردن و شکستن سطحی خاک، زمین را برای کاشت آماده کنند بدون اینکه ساختار خاک به هم بخورد و رطوبت آن از دست برود.

این کار به‌ویژه در اراضی شنی برای حفظ رطوبت و کاهش فرسایش خاک توسط باد و آب بسیار توصیه می‌شود و به پایداری خاک در بلندمدت کمک می‌کند.

ز) تراکم و فاصله کشت

در کشت و پرورش کاساوا، رعایت تراکم مناسب بوته‌ها در هکتار برای رسیدن به حداکثر عملکرد ضروری است و تأثیر مستقیمی بر اندازه و تعداد غده‌ها دارد. تعداد بوته در هکتار می‌تواند تا 10 هزار عدد باشد (معادل کاشت یک بوته در هر متر مربع).

در صورت ایجاد فاصله دومتری بین ردیف‌ها، می‌توان برای رسیدن به تراکم مطلوب، کشت روی پشته‌ها را نزدیک‌تر در نظر گرفت. این تنظیم فاصله بر اساس شرایط خاک، واریته و هدف از کشت (تولید نشاسته یا مصرف تازه) می‌تواند متفاوت باشد.

نتیجه‌گیری

با به‌کارگیری این تکنیک‌ها و توجه به جزئیات علمی و عملی مطرح شده در این راهنما، می‌توان گام‌های موثری در جهت موفقیت در کشت و پرورش کاساوا برداشت و از پتانسیل بی‌نظیر این گیاه مقاوم به عنوان یک منبع غذایی و اقتصادی مهم، به ویژه در مناطق مستعد، بهره‌مند شد. توجه به اصول کشاورزی پایدار و روش‌های نوین مانند بی خاک‌ورزی، می‌تواند آینده کشت کاساوا و نقش آن در امنیت غذایی جهانی را تضمین کند.