قیمت سیب‌زمینی؛ کابوسی تکراری برای سیب‌زمینی‌کاران گلستان!
چرا مشکلات سیب‌زمینی‌کاران گلستان هر سال تکرار می‌شود؟ از وعده‌های بی‌سرانجام جهاد کشاورزی تا نقش دلالان و راه‌حل‌های واقعی برای نجات کشاورزی استان
باز هم فصل برداشت و باز هم همان قصه تکراری: سیب‌زمینی‌هایی که هرگز به مقصد نرسیدند! کشاورزان گلستانی، که ۷۰ درصد نیاز بهاره سیب‌زمینی کشور را تامین می‌کنند، برای چندمین سال پیاپی زیر بار افت قیمت سیب‌زمینی کمر خم کرده‌اند.
به گزارش اخبار سبز کشاورزی؛ آن‌ها با لحنی آکنده از ناامیدی می‌گویند: "با طناب پوسیده جهاد کشاورزی به چاه رفته‌ایم و کسی پاسخگوی ضرر و زیانمان نیست."
این قصه، داستانی آشناست؛ داستانی از زحمات بی‌دریغی که در نهایت به سود دلالان و ضرر کشاورزان می‌انجامد. کشاورزانی که سال گذشته بخشی از محصولشان به دلیل افت قیمت فاحش، بدون برداشت، شخم زده شد و قصد داشتند عطای کشت سیب‌زمینی را به لقایش ببخشند، اما باز هم با تبلیغات و وعده‌های دولت، دل به دریا زدند و دست به کشت گسترده زدند تا مبادا کشور در مضیقه بماند. اما حالا، بار دیگر، این چاه است و سیب‌زمینی‌کاران تنها و بی‌کس!
دلایل تکرار مشکلات سیب‌زمینی‌کاران در گلستان
هر سال، کشت سیب‌زمینی در گلستان تبدیل به یک ماجرای پرتکرار می‌شود؛ ماجرایی که در نهایت به ضرر و زیان کشاورزان می‌انانجامد. یک سال، میزان کشت را کم می‌کنند و با بالا رفتن قیمت ناشی از کمبود در بازار، سال بعد با وعده و وعید کشاورز را ترغیب به کشت بیشتر می‌کنند؛ آن‌وقت سیب‌زمینی‌ها را به نازل‌ترین قیمت روانه بازار می‌کنند. سال قبل، کاهش تولید سیب‌زمینی هم نتوانست مشکلات سیب‌زمینی‌کاران گلستانی را در زمان فروش حل کند و قصه ضرر و زیان آن‌ها بار دیگر تکرار شد.
"یک سال آن‌قدر قیمت سیب‌زمینی پایین است که حتی جواب هزینه برداشت محصول را هم نمی‌دهد و کشاورزان مجبور می‌شوند دسترنج خود را در زمین رها یا خوراک دام کنند. سال دیگر که کشاورزان تصمیم بگیرند سیب‌زمینی نکارند، آن‌قدر محصول کم می‌شود و قیمت‌ها بالا می‌رود که مردم به آن اعتراض می‌کنند."
این‌ها را عباسعلی، یکی از کشاورزان سیب‌زمینی‌کار گلستانی می‌گوید و ادامه می‌دهد: "بعد از سال‌ها کشت سیب‌زمینی دیگر توان تحمل مشکلات آن را نداریم. باید یک‌بار برای همیشه مشکلات آن را حل کنند. گلستان یک ماه از سال سیب‌زمینی تازه‌خوری مورد نیاز کشور را تامین می‌کند، اما مسئولان بعد از این‌همه سال نمی‌خواهند مشکلاتمان را حل کنند."
او می‌افزاید: "وقتی اعتراض کردیم استاندار در جمع ما آمد. او هم همان حرف‌های قبلی‌ها را گفت؛ چیز جدیدی نداشت. همه ما در این استان می‌دانیم که گلستان صنایع تبدیلی ندارد، اما مسئول این موضوع که ما نیستیم. یعنی من سیب‌زمینی‌کار باید بروم کارخانه صنایع تبدیلی هم بزنم؟"
وعده‌ها و واقعیت‌ها: باز هم کف قیمت و دست دلالان
امسال هم مانند هر سال، از روزهای نخست خرداد عملیات برداشت محصول سیب‌زمینی از مزارع استان گلستان آغاز شد. با وجود آنکه تا ۷۲ ساعت آغازین، میانگین قیمت خرید هر کیلو سیب‌زمینی از کشاورزان در محدوده ۱۳ تا ۱۴ هزار تومان بود، طی چهار روز گذشته به یکباره قیمت این محصول دچار کاهش شد.
گزارش‌های میدانی منتشر شده در رسانه‌های محلی استان گلستان حاکی از آن است که نرخ خرید سیب‌زمینی در میادین میوه‌وتره‌بار استان و همچنین از سوی دلالان، حدود هشت هزار تومان کاهش یافت که با اعتراض شدید سیب‌زمینی‌کاران منطقه همراه بود.
رضا، یکی دیگر از کشاورزان گلستانی، با اشاره به تجربه تلخ سال گذشته می‌گوید: "من سال گذشته سه هکتار سیب‌زمینی کاشتم. آن‌قدر قیمت پایین آمد که می‌خواستم بدون برداشت آن را شخم بزنم. با این حال، با کلی ضرر و زیان آن را برداشت کردم و با همان قیمت نازل فروختم. طبعاً مستقیم هم در بازار نفروختم، بلکه دلال از من خرید. تصمیم گرفتم دیگر سیب‌زمینی کشت نکنم. اما اوایل زمستان سال ۱۴۰۳ بود که جهاد کشاورزی اعلام کرد امسال کشت سیب‌زمینی در کشور کمتر از الگوی کشت است و میزان نیاز کشور تامین شده و کشور با مشکل سیب‌زمینی مواجه است. مسئولان گلستان هم با انجمن و کشاورزان جلسه گذاشتند و تبلیغات کردند که در صورت کشت سیب‌زمینی اجازه کاهش قیمت و تکرار مشکلات پیشین را نمی‌دهند. اما هنوز برداشت امسال تمام نشده، روز از نو و روزی از نو."
او ادامه می‌دهد: "الان جوابگوی ضرر و زیان کشاورز چه کسی است؟ مسئولانی که کشاورزان را به کشت سیب‌زمینی تشویق و ترغیب کردند، الان باید بیایند پاسخ بدهند."
یکی از مهمترین دلایل کاهش قیمت سیب‌زمینی، کشت بیش از نیاز بازار است، همان‌طور که رمضان مقصودلو، رئیس انجمن سیب‌زمینی‌کاران گلستان، معتقد است: "بازار سیب‌زمینی اشباع شده است و بسیاری از کارخانه‌داران به دلیل عدم نیاز به این حجم از سیب‌زمینی از خرید محصول کشاورزان خودداری می‌کنند."
او فقدان زیرساخت‌های نگهداری را نیز یکی دیگر از دلایل ضرر و زیان هرساله کشاورزان این استان می‌داند.
به گفته او، سیب‌زمینی گلستان به دلیل کیفیت پایین بذرهای غیرتجاری و نبود سردخانه‌های مناسب، تنها دو ماه قابلیت ذخیره‌سازی دارد. این محدودیت، امکان تنظیم بازار توسط تعاونی‌ها را ناممکن کرده است.
کشاورزان گلستانی برای کشت هر هکتار سیب‌زمینی امسال بیش از ۳۰۰ میلیون تومان هزینه کرده‌اند، اما متاسفانه در حال حاضر قیمت سیب‌زمینی در میدان بار به کمتر از ۱۵ هزار تومان در هر کیلو تنزل پیدا کرده است و با این قیمت، کشاورزان حتی هزینه کشت محصول خود را هم دریافت نمی‌کنند و چیزی جز ضرر و زیان عایدشان نمی‌شود. تحصن کامیون‌داران گلستانی در روزهای اخیر نیز موجب شد برداشت سیب‌زمینی در گلستان به تاخیر بیفتد؛ اتفاقی که بر انباشت یکباره محصول در بازار فروش تاثیر گذاشته است.
نقش مسئولان: از وعده تا عمل
پس از اعتراض سیب‌زمینی‌کاران، علی‌اصغر طهماسبی، استاندار گلستان، در مزارع سیب‌زمینی و در جمع کشاورزان حاضر شد و گفت: "یکی از چالش‌های اساسی بخش کشاورزی در استان گلستان، نبود صنایع تبدیلی است؛ در سال‌های گذشته به ایجاد زنجیره کامل تولید در بخش کشاورزی توجه کافی نشده و این موضوع باعث زیان‌های مکرر برای کشاورزان، به‌ویژه در زمینه محصولاتی مانند سیب‌زمینی، شده است."
وب‌سایت خبری استانداری این استان به نقل از طهماسبی نوشت: "در نخستین فرصت، با هماهنگی دستگاه‌های مرتبط از جمله سازمان جهاد کشاورزی، سازمان صمت و تعاونی‌های کشاورزی، تدابیر لازم برای تثبیت قیمت و حمایت از تولیدکنندگان اندیشیده خواهد شد."
استاندار قول داد با جذب سرمایه‌گذاری و ارائه تسهیلات، زمینه راه‌اندازی صنایع تبدیلی و بسته‌بندی محصولات کشاورزی را در استان فراهم کند تا از خام‌فروشی و اتلاف محصولات جلوگیری شود.
این وعده‌ها در حالی مطرح می‌شود که علیرضا مهاجر، معاون زراعت وزیر جهاد کشاورزی، ۲۹ فروردین امسال در نشستی در استانداری همین استان اعلام کرده بود: "امسال دغدغه‌ای برای فروش سیب‌زمینی گلستان وجود ندارد و صادرات این محصول ممنوع نیست. با توجه به شرایط کشور هیچ مشکلی برای سیب‌زمینی وجود ندارد و کشاورزان با حداکثر سود می‌توانند محصول خود را به فروش برسانند."
اما امید تازه‌ای در راه است! درست در روز تجمع سیب‌زمینی‌کاران گلستانی، ساخت کارخانه صنایع تبدیلی سیب‌زمینی گلستان با سرمایه‌گذاری هزار و ۲۷۰ میلیارد تومانی آغاز شد. این کارخانه که خبرگزاری ایرنا در گلستان می‌گوید قرار است برای دو هزار و ۲۰۰ نفر شغل مستقیم و غیرمستقیم ایجاد کند، می‌تواند نقطه امیدی برای حل مشکلات دیرینه کشاورزی گلستان باشد.
قرار است این پروژه در یک سال به بهره‌برداری برسد و با تامین آب، برق و گاز و تغییر کاربری‌های لازم، امکان فرآوری محصولات را در داخل استان فراهم کرده و با ایجاد بازارهای صادراتی، قدرت چانه‌زنی کشاورزان را افزایش دهد.
حتی استاندار نیز معتقد است: "این کارخانه، کم است، اما قدمی بزرگ برای حل مشکلات شماست. ما متعهدیم که این پروژه را به سرانجام برسانیم."
راه‌حل پایدار: احیای تعاونی‌ها و زنجیره ارزش
مجتبی حسینی، کارشناس اقتصاد کشاورزی، اما معتقد است که نمی‌توان و نباید تنها به ایده‌های دولت امید بست: "وقتی می‌گوییم کشاورزی باید در بستر تعاونی‌ها یا صندوق‌های خرد و بزرگ دنبال شود، دقیقاً به همین دلیل است. یک ساختار تعاونی علاوه بر کشت، می‌تواند زنجیره ارزش را تکمیل کند."
او ادامه می‌دهد: "نخست اینکه وقتی تعاونی شکل می‌گیرد، دیگر کشت بر اراضی خرد انجام نمی‌شود. بنابراین، مقرون‌به‌صرفه‌تر خواهد شد. دوم اینکه محصول برای ورود به بازار در دست دلال و واسطه قرار نمی‌گیرد، بلکه مستقیم از طریق تعاونی روانه بازار می‌شود و به واسطه حذف دلال، هم منفعت خریدار رعایت می‌شود و هم منفعت تولیدکننده. بخشی از محصول که قرار نیست به صورت خام فروخته شود، در کارخانه‌های صنایع تبدیلی با مالکیت تعاونی در فرایند تکمیل زنجیره قرار می‌گیرند."
حسینی می‌گوید: "متاسفانه با وجود تاکید بسیار زیاد بر حضور تعاونی‌ها به‌ویژه در بخش کشاورزی در سال‌های نخست پیروزی انقلاب، این بخش کم‌کم از اقتصاد کشور و اقتصاد کشاورزی حذف و روز‌به‌روز بر مشکلات کشاورزان افزوده شد.
آنچه توضیح دادم فقط مربوط به سیب‌زمینی نیست، بلکه در مورد همه محصولات کشاورزی صادق است. این تعاونی‌ها حتی می‌توانند نقش صادراتی هم ایفا کنند. پیشنهاد من به همه کشاورزان و به‌ویژه سیب‌زمینی‌کاران گلستان این است که با تجمیع سرمایه‌های حتی بسیار اندک، تشکیل یک تعاونی یا صندوق خرد کشاورزی دهند."
