بازاندیشی در آشپزی برای سلامت، توانمندسازی و آب و هوا
آنچه اجاق را روشن می‌کند، تغییر را شعله‌ور می‌سازد
اخبار سبز کشاورزی؛ پنج ساعت! این مدت زمانی است که زنان در خانواده‌های کم‌انرژی هر روز را صرف کارهای مربوط به آشپزی می‌کنند - زمانی که در مدرسه نمی‌گذرانند، درآمد کسب نمی‌کنند یا از خود مراقبت نمی‌کنند. اگر این را در ۲.۱ میلیارد نفری که هنوز با سوخت‌های سنتی آشپزی می‌کنند ضرب کنیم، این نشان دهنده مانع قابل توجهی برای پیشرفت است که توجه بسیار کمتری نسبت به آنچه شایسته آن است، به آن می‌شود.
این فقط مسئله راحتی نیست. آلودگی هوای خانگی ناشی از روش‌های پخت و پز سنتی سالانه باعث ۳.۷ میلیون مرگ زودرس می‌شود. پخت و پز با سوخت‌های ناپایدار و آلاینده، تریلیون‌ها دلار خسارت به محیط زیست و اقتصادهای محلی جهان وارد می‌کند، اما زنان هستند که سنگین‌ترین هزینه را می‌پردازند.
زنان اغلب حدود دو ساعت در روز را صرف جمع‌آوری سوخت و سه ساعت دیگر را صرف رسیدگی به آتش و آشپزی می‌کنند. این کار بدون حقوق و نامرئی، آموزش دختران را محدود می‌کند و آنها را در معرض خشونت جنسیتی قرار می‌دهد.
در برخی جوامع، زنان مسئول تا ۹۱ درصد از زمان و تلاش صرف شده برای جمع‌آوری سوخت و آب برای خانواده خود هستند. به طور متوسط، روز کاری آنها ۱۱ تا ۱۴ ساعت طول می‌کشد، در حالی که این رقم برای مردان حدود ۱۰ ساعت است.
این وضعیت در کشورهای جنوب صحرای آفریقا بحرانی است، جایی که از هر پنج نفر، چهار نفر هنوز با سوخت چوب سنتی آشپزی می‌کنند.
سیستم‌های پخت‌وپز پاک - اجاق‌های کارآمدی که با بیوگاز یا سایر منابع انرژی پاک کار می‌کنند - تغییر عملی در نحوه تهیه غذا، به‌ویژه در مناطقی که چوب و زغال چوب همچنان رایج هستند، ارائه می‌دهند. این فناوری‌ها خطرات سلامتی ناشی از آلودگی هوای داخل ساختمان را کاهش می‌دهند، فشار بر منابع طبیعی را کاهش می‌دهند و فرصت‌های زمانی و درآمدی را برای خانوارها فراهم می‌کنند. با این حال، علیرغم مزایای آشکار آنها، راه‌حل‌های پخت‌وپز پاک توجه و حمایت محدودی را دریافت می‌کنند و میلیاردها نفر را از دسترسی به چیزی اساسی مانند یک روش ایمن برای پخت‌وپز محروم می‌کنند.
فائو مستند کرده است که چگونه سیستم‌های پخت‌وپز پاک مانند اجاق‌های پخت‌وپز بیوگاز، زندگی زنان را آسان‌تر می‌کنند، تأثیر بر جنگل‌ها را کاهش می‌دهند و انتشار آلاینده‌هایی را که به مردم و سیاره زمین آسیب می‌رسانند، به حداقل می‌رسانند.
زباله‌های آلی، مانند کود حیوانی یا بقایای محصولات کشاورزی، می‌توانند در یک هاضم زیستی تخمیر شوند و بیوگاز برای پخت‌وپز تولید کنند و کود غنی از مواد مغذی را به جا بگذارند. این یک راه‌حل پاک، مقرون‌به‌صرفه و سازگار با آب و هوا است.
در برخی کشورها، نوآوری‌هایی مانند تبدیل ضایعات کشاورزی و دامی جمع‌آوری‌شده به صورت پایدار به گلوله‌های پلاستیکی و بیوگاز، پتانسیل گسترش قابل توجه دسترسی به آشپزی پاک را دارند. به عنوان مثال، در رواندا، این نوآوری‌ها می‌توانند دسترسی به سوخت‌های پاک برای آشپزی را تا ۳۳ درصد افزایش دهند، در حالی که در زامبیا می‌توانند تا ۱۲ درصد از هدف سوخت پاک برای آشپزی کشور را برآورده کنند.
برخی مطالعات نشان می‌دهد که روی آوردن به راه‌حل‌های پخت‌وپز پاک می‌تواند تقریباً ۲۹ روز در سال در زمان صرف‌شده برای جمع‌آوری سوخت و پخت‌وپز صرفه‌جویی کند.
فائو در تلاش است تا دسترسی به راه‌حل‌های پخت‌وپز پاک را برای همه گسترش دهد و سوخت‌ها و فناوری‌هایی را انتخاب کند که متناسب با نیازهای محلی باشند - چه در مناطق روستایی، شهرها یا مناطق بشردوستانه. این شامل حمایت از نصب سیستم‌های بیوگاز، ارائه اجاق‌های پخت‌وپز پاک‌تر و کارآمدتر، آزمایش سوخت‌های پایدار جایگزین و ایجاد ظرفیت محلی برای تولید و نگهداری اجاق گاز است.
در سطح سیاست‌گذاری، فائو در حال ترویج شیوه‌های کلیدی توانمندسازی برای ارتقای این دسترسی است. مطالعه‌ای که توسط فائو در سال ۲۰۲۵ در مورد بیواتانول برای آشپزی پاک در آفریقا انجام شده است، برخی از این موارد را برجسته می‌کند، از جمله حذف مالیات بر ارزش افزوده و عوارض واردات بر سوخت‌ها و اجاق‌های پاک، اتخاذ استانداردهای بین‌المللی سوخت و گنجاندن آشپزی پاک در استراتژی‌های ملی امنیت غذایی، سلامت و آب و هوا. طرح‌های تأمین مالی مبتنی بر نتایج و وام‌های خرد نیز نقش زنان کارآفرین را در زنجیره ارزش آشپزی پاک افزایش داده‌اند.
آشپزی پاک فقط یک مسئله انرژی یا آب و هوا نیست: بلکه با برابری، سلامت و فرصت مرتبط است. فناوری‌های آشپزی پاک به خانواده‌ها کمک می‌کنند تا با کاهش زمان پخت، کاهش محدودیت‌های سوخت و به حداقل رساندن قرار گرفتن در معرض دود مضر، طیف وسیع‌تری از وعده‌های غذایی را تهیه کنند. آنها از ایمنی بهتر غذا پشتیبانی می‌کنند و بودجه خانوار را آزاد می‌کنند و خانواده‌ها را قادر می‌سازند تا انواع بیشتری از مواد مغذی را خریداری کنند. نتیجه، رژیم‌های غذایی سالم‌تر و متعادل‌تر است.
این حرکت به آرامی در حال شکل‌گیری است، اما آشپزی پاک با وجود اینکه عمیقاً دگرگون‌کننده است، هنوز آنطور که شایسته است مورد توجه قرار نگرفته است.
زنان روستایی از هند به اشتراک گذاشتند که چگونه یک اجاق بیوگاز ساده که با کود گاوی حتی ساده‌تر کار می‌کرد، به آنها اجازه داده بود راحت‌تر نفس بکشند، دخترانشان را به مدرسه بفرستند و باغچه‌های آشپزخانه‌ای راه بیندازند. سیستم‌های پخت‌وپز بیوگاز وقت آنها را از کار طاقت‌فرسای جمع‌آوری هیزم، حیاط‌هایشان را از زباله‌های غیربهداشتی و خانه‌هایشان را از دود آزاد کرد و در عین حال سوخت و کود رایگان فراهم کرد. آنها به مدافعان آب و هوا تبدیل شدند و از دیگران برای روی آوردن به انرژی پاک حمایت کردند.
آشپزی پاک چیزی بیش از یک بهبود خانگی است - این یک گام به سوی معیشت امن‌تر و پایدارتر است.
برای پیشرفت واقعی، آشپزی پاک باید در گفتگوهای گسترده‌تر - در مورد سلامت، امنیت غذایی، دسترسی به انرژی و سرمایه‌گذاری بلندمدت در جوامع - گنجانده شود. فرصت واضح است. آنچه اکنون مورد نیاز است، تعهد به اقدام است.
