کوروش بزرگ؛ کلید همبستگی ملی ایران امروز | درس‌های تساهل و مدیریت هویت

در عصری که شکاف‌های اجتماعی عمیق‌تر می‌شوند، بزرگ‌ترین دارایی ما چیست؟ پاسخ ممکن است در بیش از ۲۵۰۰ سال پیش، در سایه یک فرمانروا خفته باشد: کوروش بزرگ.

اخبار سبز کشاورزی؛ تأسیس امپراتوری‌ای که نه با زور، بلکه با خرد بنا شد، امروز بیش از هر زمان دیگری برای اتحاد ما اهمیت دارد.

بیشتر بخوانید: نقش کوروش بزرگ در حقوق بشر: از بابل تا نیویورک

میراث قدرتِ عدالت‌محور

۲۵۸۲ سال پیش، در سال ۵۵۹ پیش از میلاد، مردی بر سرزمینی که بعدها ایران نام گرفت، تاج شاهی نهاد. کوروش، بنیان‌گذار سلسله هخامنشی، فرمانروایی خلق کرد که از زاگرس تا مدیترانه گسترده بود و اقوام، فرهنگ‌ها و ادیان بی‌شماری را زیر یک چتر جای داد.

برخلاف تصور رایج از فاتحان تاریخ، قدرت او از جنس سلطه و استبداد نبود؛ بلکه تجلی عدالت، تفاهم و تساهل بود. اشاره به نام او در کلام الهی (ذوالقرنین)، گواهی بر جایگاه متعالی است که خداوند برای او قائل شد.

استوانه کوروش: اولین مدل مدیریت مدرن امپراتوری 

نگاه مورخان به زندگی کوروش بزرگ متفاوت است، اما نتیجه یکی است: یک مدیر استثنایی. هرودوت، مورخ یونانی، او را فرمانروایی تصویر می‌کند که اقوام گوناگون را بیگانه نساخت. گزنفون در کوروش‌نامه، او را نماد شهریار خردمندی می‌داند که امپراتوری‌اش بر احترام و انصاف استوار بود، نه صرفاً شمشیر.

سند منحصر به فرد استوانه کوروش، که در بابل کشف شد، این تصویر را کامل می‌کند. این سند نشان می‌دهد که او حتی در اوج پیروزی فروتن بود: او خدایان ملت‌های شکست‌خورده را محترم شمرد و تبعیدی‌ها را به خانه‌هایشان بازگرداند. بسیاری از پژوهشگران، همین رویکرد را «نخستین قرارداد اجتماعی» یا «مدیریت مدرن امپراتوری» می‌نامند؛ الگویی که الهام‌بخش حکومت‌های بزرگ تا قرن‌ها بعد شد.

هویت ایرانی: فراتر از مرزهای قومی و مذهبی 

اهمیت کوروش تنها در وسعت قلمرو نظامی او خلاصه نمی‌شود. پس از سقوط هخامنشیان، نام او در متون مختلف زرتشتی، اسلامی و فارسی زنده ماند؛ تبدیل به نماد «ایرانی بودن» شد. او حکمرانی مبتنی بر عدالت و تساهل را تعریف کرد؛ هویتی که بر همزیستی اقوام استوار بود، نه انحصار قدرت.

متفکران ایرانی از میرزا آقاخان کرمانی تا محمدعلی فروغی، او را به عنوان الگویی برای هویت ملی بازخوانی کردند؛ هویتی که می‌تواند مرزهای قومی و مذهبی را در خود ذوب کند و انسجام جمعی بیافریند. در پژوهش‌های امروزی، او سیاستمداری پیچیده است که جهانی خشن را با نوعی قرارداد اجتماعی مبتنی بر احترام اداره کرد.

استفاده هوشمندانه از میراث برای آینده

امروز می‌توانیم کوروش را نه فقط به عنوان یک شخصیت تاریخی، بلکه به عنوان یک ایده زنده بازتعریف کنیم. ایده‌ای که ثابت می‌کند ملی‌گرایی اصیل باید بر خرد و تساهل استوار باشد، نه خشونت. نام او یادآور امید است: امید به یک ایران متحد، متکثر و انسانی که در دنیای امروز می‌تواند الگویی برای مدیریت تفاوت‌ها باشد.

در شرایطی که خستگی، عصبانیت و ناامیدی جامعه را فرا گرفته است، بازگشت به نمادهای مشترک، فرصت همگرایی فراهم می‌کند. تصویر کوروش بزرگ فراتر از تعلقات سیاسی یا مذهبی در ذهن ایرانیان ریشه دوانده و پایه‌ای مشترک برای هویت ملی ساخته است.

این بازخوانی تاریخ، نه فرار به گذشته، بلکه استفاده هوشمندانه از گذشته برای ساختن انسجام اجتماعی در حال حاضر است./سازندگی