تحلیل حجم واردات نهاده‌های دامی ۱۴۰۱ تا نیمه ۱۴۰۴
پارادوکس نهاده‌های دامی: واردات فراوان، اما تولید گران!+جدول
چرا با وجود میلیون‌ها تن واردات نهاده دامی (ذرت، سویا، جو) بین سال‌های ۱۴۰۱ تا ۱۴۰۴، تولید داخلی گران‌تر شد یا کاهش یافت؟
دولت برای تأمین امنیت غذایی کشور، میلیون‌ها تن خوراک دام و طیور وارد می‌کند، به‌طوری که حجم واردات در شش ماهه اول سال ۱۴۰۴ رکوردی بی‌سابقه ثبت می‌کند.
اخبار سبز کشاورزی؛ اما در عین حال، گزارش‌ها حاکی از آن است که تولیدکنندگان داخلی یا مجبور به کاهش تولید شده‌اند یا محصول نهایی خود را با قیمتی بسیار بالاتر به دست مصرف‌کننده می‌رسانند. چرا این پارادوکس عجیب رخ می‌دهد؟
همان‌طور که در نمودارهای دانشگاهی اقتصاد نشان داده می‌شود، تفاوت میان «عرضه» واقعی (آنچه وارد می‌شود) و «غرغه» (تقاضای کاذب، سفته‌بازی یا اختلال در توزیع) باعث می‌شود که آب در هاون کوبیده شود.
نگاهی عمیق به داده‌های واردات از سال ۱۴۰۱ تا نیمه ۱۴۰۴، نشان می‌دهد چگونه انبوه نهاده‌ها، به جای تنظیم بازار، در پیچ و خم‌های توزیع گیر کرده و مستقیماً بر افزایش قیمت تمام شده تولیدکننده تأثیر گذاشته‌اند.
حجم کل واردات و رکوردشکنی بی‌اثر (۱۴۰۱ تا ۱۴۰۴)
حجم کل واردات چهار نهاده اصلی (ذرت، کنجاله سویا، جو و گندم) در سال‌های اخیر، خصوصاً در سال ۱۴۰۴، نشان از تزریق عظیم منابع به بازار دارد. اما این تزریق با خروجی مورد انتظار همخوانی نداشته است.
| سال | حجم کل نهاده‌های وارداتی (تقریبی، تن) |
| ۱۴۰۱ | حدود ۱۰.۲ میلیون تن |
| ۱۴۰۲ | حدود ۷.۱ میلیون تن |
| ۱۴۰۳ | حدود ۷.۹ میلیون تن |
| شش ماهه ۱۴۰۴ | بیش از ۹ میلیون تن |
آمارهای نیمه اول سال ۱۴۰۴، که حجم واردات آن از کل واردات سال ۱۴۰۳ نیز فراتر رفته است، به‌شدت قابل توجه است. این حجم بالای واردات باید منجر به کاهش چشمگیر هزینه‌های خوراک دام و در نتیجه کاهش قیمت محصول نهایی می‌شد. اما عملاً شاهد افزایش قیمت یا کاهش رغبت تولیدکننده به ادامه فعالیت بوده‌ایم.
ذرت، پیشتاز بی‌حاصل! چرا حجم بالای ذرت، تولید را ارزان نکرد؟
ذرت به‌عنوان مهم‌ترین نهاده وارداتی، موتور محرک این بازار است و روند واردات آن کاملاً صعودی بوده است:
| سال | حجم واردات ذرت (تن) |
| ۱۴۰۱ | ۲,۹۷۳,۰۷۹ |
| ۱۴۰۴ (شش ماهه) | ۵,۱۸۲,۸۸۸ |
نهاده‌ها به جای توزیع مستقیم و شفاف، وارد چرخه‌های احتکار و دلال‌بازی می‌شوند. این امر باعث می‌شود که تولیدکننده برای تأمین خوراک روزانه خود مجبور به خرید با قیمت‌های آزاد و بالاتر از مصوب شود. در نتیجه:
-
افزایش قیمت تمام شده: هزینه خوراک (که سهم بزرگی از قیمت نهایی را تشکیل می‌دهد) بالا می‌رود.
-
گران شدن تولید: تولیدکننده برای جبران هزینه مجبور به افزایش قیمت محصول (مرغ، تخم مرغ، شیر یا گوشت) می‌شود.
-
کاهش تولید (در صورت عدم صرفه اقتصادی): اگر بازار کشش افزایش قیمت نداشته باشد، تولیدکننده برای جلوگیری از ضرر، اقدام به کاهش جوجه‌ریزی یا دامداری می‌کند.
بی‌ثباتی در جو و گندم، و سرگردانی کنجاله سویا
وضعیت سایر نهاده‌ها نیز در این بی‌ثباتی دخیل است:
-
کنجاله سویا: این نهاده پروتئینی با نوساناتی روبه‌رو بوده، به‌طوری که پس از اوج در ۱۴۰۳، در نیمه ۱۴۰۴ وارداتش کاهش یافته است. این کاهش خود می‌تواند دلیلی برای افزایش هزینه‌های تأمین پروتئین جیره و در نهایت گرانی تولید باشد.
-
جو و گندم: با وجود جهش‌های بزرگ در واردات این دو قلم در شش ماهه ۱۴۰۴ (بیش از ۱.۵ میلیون تن جو و ۱ میلیون تن گندم)، مشکل اصلی همچنان توزیع است. انباشت این حجم از کالا در بنادر یا انبارها، در حالی که دسترسی تولیدکننده با مشکل مواجه است، عملاً هیچ تأثیری بر کاهش قیمت‌ها نخواهد گذاشت.
واردات نهاده‌های دامی در سال‌های اخیر، به‌ویژه در ۱۴۰۴، به لحاظ کمی در اوج خود قرار دارد. اما فراوانی عرضه، تضمین‌کننده ارزانی نیست. مادامی که سیستم توزیع شفاف‌سازی نشود و زنجیره تأمین نهاده از بندر تا دامداری و مرغداری، در برابر نفوذ دلالان و سفته‌بازان (که منجر به ایجاد تقاضای کاذب می‌شوند) ایمن نگردد، میلیون‌ها تن واردات فقط به انباشت ذخایر و حفظ سطح بالای قیمت‌ها منجر خواهد شد. کلید حل پارادوکس «واردات فراوان، تولید گران» تنها در دست شفافیت و نظارت دقیق بر فرآیند توزیع نهاده‌ها است.
