جنگل‌های هیرکانی در آتش بی‌تدبیری و عدم مسئولیت‌پذیری

از دهم آبان‌ماه سال جاری، آتش‌سوزی گسترده‌ای در جنگل‌های هیرکانی، به‌ویژه در ارتفاعات منطقه «الیت» آغاز شده است.

اخبار سبز کشاورزی؛ جنگل‌های هیرکانی با قدمتی بیش از ۴۰ میلیون سال، از زمان دایناسورها تا امروز و پیش از ظهور تمدن انسانی وجود داشته‌اند. این جنگل‌ها از معدود نواحی سبز کره زمین هستند که از عصر یخبندان در دوران ژوراسیک جان سالم به در برده‌اند.

به‌دلیل موقعیت جغرافیایی میان دریای خزر و رشته‌کوه‌های البرز، جنگل‌های هیرکانی به‌عنوان پناهگاهی طبیعی تا امروز پایدار مانده‌اند. گونه‌های فراوانی از گیاهان مانند راش، سرخ‌دار و توسکا در این منطقه رشد می‌کنند.

این جنگل‌ها نه‌تنها از نظر زیست‌محیطی بلکه به‌عنوان هویتی فرهنگی و تاریخی برای ایران و جهان اهمیت دارند و در سازمان یونسکو به ثبت جهانی رسیده‌اند.

 نبود امکانات کافی برای اطفا و کنترل حریق

اما در سایه بی‌تدبیری و نبود مدیریت مؤثر از سوی سازمان‌های مسئول، از جمله سازمان جنگل‌ها و مراتع و سازمان محیط زیست، امروز این میراث میلیون‌ساله در آتش می‌سوزد. نبود امکانات کافی برای اطفا و کنترل حریق، سبب شد آتشی که می‌توانست در ساعات اولیه مهار شود، تا امروز گسترش یابد و هنوز به‌طور کامل خاموش نشود.

در فیلم‌ها و تصاویر منتشرشده از این فاجعه زیست‌محیطی دیده می‌شود که مردم با بیل و ابزارهای ابتدایی تلاش می‌کنند آتش را خاموش کنند؛ یکی از آنان با ناامیدی از مردم درخواست کمک می‌کند تا این جنگل‌های ارزشمند را نجات دهند. گفته شده دولت از کشورهای ترکیه و روسیه نیز درخواست یاری کرده است، اما به دلیل وسعت آتش، کمک قابل‌توجهی انجام نشده است.

میراث ۴۰ میلیون ساله در خطر نابودی کامل

چندی پیش، مدیرکل سابق میراث فرهنگی اردبیل در تشریح جنگل فَندقلو ـ که بخشی کوچک از جنگل‌های هیرکانی است ـ گفته بود: در این جنگل نزدیک به ۹۰ گونه گیاهی رشد و نمو دارند. کریم حاجی‌زاده اشاره کرده بود: جنگل فندقلو از قدیمی‌ترین جنگل‌های کره زمین به شمار می‌رود و اکنون کمتر از یک قرن، نیمی از آن از بین رفته است.

از سوی دیگر، ساخت‌وسازهای غیرمجاز، در کنار آتش‌سوزی، به نابودی سریع‌تر جنگل‌های هیرکانی کمک کرده است. احداث جاده در قلب این جنگل‌های بکر، به تخریب ساختار طبیعی آنها انجامیده است.

به گفته کارشناسان محیط زیست، در دهه ۱۳۳۰ وسعت جنگل‌های هیرکانی حدود سه‌ونیم میلیون هکتار بود، اما طبق تحقیقات اخیر، این رقم به ۱.۶ میلیون هکتار کاهش یافته است.

در تاریخ ۲۶ مهرماه امسال، درست دو هفته پیش از این آتش‌سوزی، رئیس سازمان محیط زیست، «شینا انصاری»، تأکید کرده بود: «جاده‌کشی در جنگل‌های هیرکانی خط قرمز ماست و بدون اخذ مجوز از این سازمان، هیچ‌کس حق انجام اقدام عمرانی در این منطقه ندارد.»

بااین‌حال، این میراث چندین‌میلیون‌ساله در حال نابودی است و متأسفانه دولت و سازمان‌های متولی کمترین دغدغه‌ای برای حفظ آن نشان نمی‌دهند. باید پیش از آنکه این پهنه سبز کشور به‌طور کامل از میان برود، برای نجات آن اقدام جدی صورت گیرد.