تغییر ساختارها؛ راه ورود به بازارهای جهانی
سال جاری را مقام معظم رهبری «تولید؛ پشتیبانی‌ها، مانع‌زدایی‌ها» نام‌گذاری کردند و در بازارهای جهانی با ساختارهای موجود امکان حضور نیست
سال جاری را مقام معظم رهبری «تولید؛ پشتیبانی‌ها، مانع‌زدایی‌ها» نام‌گذاری کردند و در بازارهای جهانی با ساختارهای موجود امکان حضور نیست و باید ساختار مناسب را انتخاب و اجرا کرد.
به گزارش مزرعه سبز ، بهترین ساختاری که در دنیا آزمون شده است برای ایران به شرح زیر پیشنهاد می‌گردد: خوشه اقتصادی
خوشه اقتصادی را چه شرکت‌هایی تشکیل می‌دهند؟ شرکت‌های کوچک و رقیب که با چالش‌ها و فرصت‌های مشترک مواجه هستند.
پشتوانه نظري پديده ايجاد خوشه يا تجميع را اولين بار آلفرد مارشال در نظريه صرفه‌هاي اقتصادي ناشي از تجميع بيان كرد. در چارچوب اين نظريه شركت‌هاي كوچك درعین‌حال كه رقباي طبيعي همديگرند، اعضاي داخل يك شبكه مستقل هستند. ايده خوشه اقتصادي توسط پورتر از سال 1990 شروع شد.
ارزش‌افزوده خوشه اقتصادی در نمانام (Brand) است که می‌تواند در بازارهای جهانی حضور داشته باشد و بجای حضور تعداد زیادی شرکت کوچک و رقیب یک شرکت معظم بنام خوشه اقتصادی … در بازار جهانی حاضر خواهد شد؛ برای مثال تولیدکنندگان انواع شیرینی ایرانی از قطاب و باقلوای یزد، اریس تبریز، گز اصفهان، نان برنجی کرمانشاهی و کلمپه کرمان و الی‌آخر در خوشه شیرینی ایران می‌توانند عضو شوند و عامل توسعه این خوشه می‌تواند به همراه هیئت سیاسی و اقتصادی کشور برای حضور در بازارهای جهانی مسئولین را همراهی و بازارسازی کند.
ارزش‌افزوده خوشه ناشی از چیست؟ محاسبات نشان می‌دهد میانگین نرخ بازگشت سرمایه در بخش‌های مختلف در جهان به شرح زیر است:
کشاورزی 4 الی 12 درصد
صنعت 10 تا 20 درصد
صنایع پیشرفته 40 درصد
صنایع نظامی 50 درصد
کشورگشایی 100 درصد
مواد مخدر 300 درصد
تحقیق و توسعه 3000 درصد
پس باید با بکارگیری تحقیق و توسعه در خوشه اقتصادی اقدام کرد و تحقیق و توسعه برای شرکت‌های کوچک هزینه زا است و این هزینه توسط خوشه به عمل می‌آید و نتیجه آن بین اعضاء توزیع می‌شود و هزینه آن نیز بین اعضاء تسهیم می‌شود.
برای مثال تحقیق توسعه در خوشه اقتصادی کشاورزی را مثال بزنیم:
تحقیق و توسعه در انتخاب بذر مناسب و سازگار با محیط
تحقیق و توسعه در میزان آبدهی، زمان آبدهی و الی‌آخر
تحقیق و توسعه در میزان کود دهی، زمان کود دهی و الی‌آخر
تحقیق و توسعه در میزان سم دهی، زمان سم دهی و الی‌آخر
تحقیق و توسعه در زمان برداشت، نوع برداشت و زمان برداشت و الی‌آخر
تحقیق و توسعه در نوع بسته‌بندی، نگهداری و الی‌آخر
تحقیق و توسعه در بازاریابی و تبلیغات و الی‌آخر
تحقیق و توسعه در پایش بازار و خدمات پس از فروش و کنترل بازار برای حضور مداوم و الی‌آخر
تحقیق و توسعه در … .
مزاياي اقدام اشتراکي
که از همکاري آگاهانه حاصل مي‌شود مانند دستيابي به بازار و خدمات (طراحي، بازاريابي، تبليغات، فروش و توزيع، تأمین مالي، آموزش نيروي انساني و…)
فرق هولدینگ کمپانی و کنسرسیوم با خوشه چیست؟
در هولدینگ کمپانی این مادر است که دارای فرزند می‌شود یعنی شرکت‌های زیرمجموعه هولدینگ سهامدارش هولدینگ است و در کنسرسیوم نیز به دلیل نداشتن قوانین و مقررات امکان تشکیل کنسرسیوم در کشور میسور نیست ولی در خوشه اقتصادی این فرزندان موجود (شرکت‌های کوچک و رقیب) به دنبال داشتن یک مادر قوی، مدیر و مدبر هستند و این مادر عامل توسعه خوشه CDA (Cluster Development Agent) نامیده می‌شود و باید ویژگی لازم برای مدیریت خوشه را داشته باشد.
عامل توسعه خوشه (CDA)
معمولاً پروژه‌هاي توسعه خوشه‌ای با مسئوليت سازمان‌های توسعه‌ای، عمومي‌و گاهاً فعالان درون خوشه صورت مي‌گيرد. مسئوليت مستقيم راهبري يك پروژه توسعه خوشه‌ای بر عهده عامل توسعه خوشه (Cluster Development Agent) است.
عامل توسعه خوشه عموماً فردي است با تحصيلات دانشگاهي مرتبط (ترجيحاً مهندسي صنايع، اقتصاد و مديريت) و تجربه كافي (حداقل 4-5 سال) در حوزه صنايع كوچك و متوسط كه داراي قابليت‌هاي رهبري، ايجاد ارتباط مثبت و اثربخش، قدرت تحليل اقتصاد کسب‌وکار، آشنا به رويكردهاي كل گرا و نظام‌مند، مديريت راهبردي، توان حل تعارضات، روحيه پويا و فعال و ترجيحاً داراي سن بين 50-30 سال.
مزیت‌های تشکيل خوشه‌ها
1-خوشه سازي بسيج منابع مالي و انساني را تسهيل مي‌كند.
2-در خوشه سازي سرمایه‌گذاری به مراحل كوچك و با خطرپذيري پايين تقسيم مي‌شود.
3-خوشه سازي بستري براي صعود و بالندگي شركت‌هاي كوچك فراهم مي‌آورد.
4-شركت‌ها در خوشه سازي، امكان انباشت سرمايه و مهارت‌ها را براي يكديگر اغلب ناخواسته و گاهي آگاهانه به وجود مي‌آورند.
5-افزايش قدرت رقابت‌پذیری در بازارهاي جهاني و توان صادراتي را به وجود مي‌آورند.
6-تکرارپذيري و قابليت گسترش خوشه.
7-ارتباط با ساير مناطق.
اقدامات لازم برای ساماندهی
براي خلق ثروت (مزیت‌های نسبي، مزیت‌های جهاني، ارزش‌افزوده و ارزش قدرت رقابت) اقدامات زير در ساماندهي خوشه ملحوظ مي‌شود:
1-سرمايه‌هاي فعال و غیرفعال جامعه
2-سهام سرمايه
3-نيروي انساني ماهر
4-فنّاوري
5-پيدا كردن حلقه‌هاي گم‌شده توسعه اقتصادي
6-ايجاد زنجيره‌هاي تأمین و عرضه
7-ايجاد چهار جريان اطلاعات، مواد، خدمات و پول.
فلسفه تشکيل شرکت‌های خوشه‌ای
1-تغيير در ساختار صنعتي و ترويج آن به‌سوی صنايع کوچک
2-مزاياي صنايع کوچک نسبت به صنايع بزرگ ازجمله: (ارزش‌افزوده، نوآوری، اشتغال آفريني، انعطاف‌پذیری)
3-محدوديت‌هاي موجود در صنايع کوچک از قبيل: (مالي، تحقيق و توسعه، بازاريابي)
4-راهکارهاي اساسي (تجميع صنايع کوچک و متوسط و سازمان‌دهی آن‌ها در قالب خوشه‌هاي اقتصادي)
فلسفه اعضاي خوشه اقتصادي
سرمايه اجتماعي اعضاي خوشه اقتصادي فلسفه وجودي آن‌ها است که عبارتند از:
سود اعضاء در گرو سود ديگران است.
نه سود اعضاء در گرو زيان ديگران.
نوع شركت خوشه: در دنيا به ترتيب اولويت
1-سهامی عام
2-سهامی خاص
3-تعاوني
انتظارات از شركت خوشه
1-به‌عنوان صنايع جامع (مادر)
2-اين شرکت با تعداد وسيعي از فنّاوري‌ها سروکار دارد، مقدار حجم قطعات و محصولات بسيار زياد است به‌عبارت‌دیگر اين خوشه به‌عنوان لوکوموتیو حرکت بسياري از صنايع ديگر است.
3-کمک در افزايش سطح رقابت‌پذیری
4-کاهش موانع از اندازه بنگاه‌ها و حمايت از کار جمعي
5-به‌عنوان يکي از عاملان توسعه خوشه در بخش ذی‌ربط
اختيارات شركت خوشه
1-شناسايي و معرفي خوشه‌هاي مرتبط با مأموریت‌های شرکت در مناطق مختلف کشور
2-اطلاع‌رسانی و فرهنگ‌سازی در بخش فعالیت‌های مربوط به مزاياي خوشه‌ها و توسعه خوشه‌ها در بخش
3-انتخاب و اولویت‌گذاری توسعه خوشه‌ها از ميان خوشه‌هاي بالفعل و بالقوه بر اساس معيارهاي گزينش
4-هدف‌گذاری و برنامه‌ریزی توسعه خوشه‌ها
5-نظارت بر اجرا و ارائه گزارش عملکرد
بازار شركت خوشه
1-مراكز دولتي
2-كشورهاي همسايه
3-كشورهاي مسلمان
4-كشورهاي درحال‌توسعه
سرمايه موردنیاز شركت خوشه
1-سرمايه اجتماعي
2-اعتمادبه‌نفس
3-پشتيباني مراجع ذی‌ربط
4-همت ذينفعان
صادرات شركت خوشه
1-دانش
2-ارائه کمک‌هاي فني و مشاوره‌ای
3-ارائه کمک‌هاي فني و مشاوره‌ای صادراتي
4-تقويت و فرهنگ‌سازی به سمت کارایی جمعي، تقويت سرمايه اجتماعي به‌عنوان پيشتاز اصلي موفقيت طرح‌ها
5-توسعه و رشد در زمينه فعالیت‌های شرکت با هم‌افزایی و همکاري
6-رقابت توأم با همکاري به‌عنوان شرط لازم و کافي در توسعه اقتصادي
7-ارتباط بين تولیدکنندگان و خريداران
8-ارتباط بين توليدکنندگان با…
واردات شركت خوشه
1-دانش
2-افزايش سرمايه اجتماعي اعضاء
3-ارتباط بين تولیدکننده با تأمین‌کننده
4-ارتباط بين تولیدکننده با شرکت‌های توليدي
5-ارتباط بين تولیدکننده با ارائه‌دهندگان خدمات
اهداف نهايي
1-کارایی، رقابت جمعي و صرفه‌هاي بيروني
2-تسهيل بين منابع مالي و انساني
3-تقسيم سرمايه‌ها به مراحل کوچک‌تر و خطرپذيري کمتر
4-برقراري پيوندهاي متنوع بين عاملان اقتصادي درون خوشه‌ای
5-ايجاد خلاقيت در طرح‌های جديد کسب‌وکار
6-دسترسي به نيروي کار ماهر، قطعات موردنیاز و نيز گردش سريع اطلاعات
ايجاد مهارت در خوشه
1-آگاهي از تغييرات جهان
2-مطالعات الگوواره‌اي (الگوواره‌هاي توصيفي) و تشخيص الگوواره جديد
3-توانايي آینده‌نگری و آينده سازي
4-توانايي برنامه‌ریزی راهبردي در کسب فرصت‌های بين‌المللي
5-قابليت در برنامه‌ریزی‌های توسعه در تنوع كالا و خدمات
6-توانايي در تحقيق، توسعه، نوآوري و توسعه فنّاوري
7-قابليت در استفاده از فنون جديد مهندسي و فنّاورانه‌اي
8-قدرت ايجاد زنجيره‌هاي ارزش
9-توانايي در ساماندهي GCs, HC,MMEs, SBDCs و هرگونه Start - up
10-ايجاد منابع جديد مالي و اعتباري براي فعالیت‌های تجاري و غيره
11-ايجاد مراكز آموزش عالي يا مشاركت با مراكز علمي و فني جهان
12-شهامت و خطرپذيري در فعالیت‌های فنّاوري برتر
13-توانايي در ايجاد پيوندهاي راهبردي با رقباي جهاني
14-جايگزين كردن انرژي
15-هماهنگي زیرمجموعه‌های خود با دولت و تغيير قوانين و مقررات
16-توانايي اخذ كمك و پشتيباني از دولت
نحوه تعاملات و همکاري بين اعضاي خوشه
هیئت امناء:
1- هیئت امناء خوشه يا کارگزار خوشه به‌عنوان عالی‌ترین مرجع سیاست‌گذاری و راهبري خوشه با مکانيزم انتخابي و از طريق آراء اکثريت اعضاي خوشه متشکل از 5 نفر براي مدت 5 سال انتخاب مي‌گردند.
2- هیئت امناء خوشه و مسئولیت‌ها و مکانيزم راهبري خوشه در کليه اساسنامه‌هاي شرکت‌های عضو خوشه درج گرديده و کليه اعضاء متعهد به رعايت دستورالعمل‌های داخلي خوشه مي‌باشند.
وظايف هیئت‌امنای خوشه:
1-سیاست‌گذاری و تعيين خط‌مشی و تبیین اهداف و برنامه‌ریزی کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت خوشه.
2-کنترل برنامه‌ها و ميزان دستيابي به اهداف و در صورت نياز اقدامات اصلاحي و پيشگيرانه در دستيابي هر چه بهتر به اهداف.
3-راهبري و هدایت‌کننده فعالیت‌های فرآيندي و ارتباطات عمومی با استفاده از سازمان‌ها، کارگروه‌ها و شرکت‌های عضو خوشه.
4-نمايندگي اعضاء خوشه در مجامع و نهادهاي مختلف به‌منظور حفظ و صيانت از منافع اعضاء خوشه.
5-هماهنگي بين سازمان‌ها و واحدها و شرکت‌های خدماتي، حمايتي و توليدي عضو خوشه در انجام وظايف.
6-برگزاري جلسات متعدد منظم هفتگي و دوره‌ای با کليه اعضا خوشه و تبیین دیدگاه‌ها، بررسي مشکلات، اخذ تصميمات گروهي و جمعي، پيدا کردن روش‌های بهينه حل مشکلات و مسائل خوشه از طريق بحث و گفتگو و روش‌های نوين حل مسئله جهت وحدت رويه در قبال انواع فرصت‌ها و تهديدها.
7-کمک به ارتقاء سطح علمی کلیه کارکنان عضو خوشه از طريق آموزش‌های درون‌سازمانی.
8-ارتباط با سازمان‌ها و ادارات و نهادهاي دولتي جهت معرفي خوشه و پيگيري رفع مسائل و مشکلات خوشه.
9-شرکت در نمایشگاه‌های داخل و خارج از کشور با همکاري سازمان بازرگاني خوشه به نمايندگي از اعضاء خوشه.
10-کنترل و نظارت بر اجراي روش‌ها و آیین‌نامه‌های تصویب‌شده توسط کارگروه‌ها و ارائه لوايح و طرح‌ها و روش‌های اجرايي و سامانه‌هاي مديريت کيفيت و نظارت بر حسن اجرا قوانين و مقررات داخلي خوشه.
11-اطلاع‌رسانی و مديريت اطلاعات و داده‌ها در سطح خوشه
12-برنامه‌ریزی سفرهاي تحقيقاتي، تفريحي و بازديد‌هاي نمايشگاهي و ارتباط با مجامع و نمایشگاه‌های داخلي و خارجي
13-معرفي و تبليغ و اشاعه الگوي خوشه‌هاي اقتصادي و معرفي خوشه اقتصادي به مسئولين، ترجمان‌های دولتي و خصوصي.
14-پيگيري رفع موانع و مشکلات اعضاء خوشه و انجام مکاتبات و هماهنگی‌های لازم جهت پیدا کردن بهترين مسير جهت رفع موانع و معضلات با تشکيل جلسات و کارگروه‌هاي مختلف.
15-ارتباط با نهادها و مراکز دولتي و خدماتي جهت اخذ بهترين تسهيلات و امکانات جهت استفاده کليه اعضاء خوشه.
16-تشکيل تیم‌های واکنش سريع و تیم‌های چابک از بين واحدهاي داخل يا خارج از خوشه به‌منظور رفع مشکلات فرآيندي و غير فرآيندي واحدهاي عضو خوشه.
17-هدايت و اصلاح جهت‌گیری‌های کلي خوشه به‌منظور دستيابي هرچه بهتر و سریع‌تر به اهداف.
18-ارائه خدمات نظام‌مند و مکانيزاسيون. (با استفاده از خدمات سازمان‌های درون يا برون خوشه ).
19-حل اختلاف بين اعضاء خوشه و حکميت در موارد اختلافي با همکاري نهادهاي انتخابي خوشه (هیئت حل اختلاف خوشه، هیئت‌منصفه).
مهم‌ترین عوامل مؤثر بر سیاست‌گذاری خوشه‌ای ابعاد فضا و زمان است كه تصميم در خصوص برنامه‌هاي خوشه‌ای را تحت تأثير قرار مي‌دهند. هم‌اکنون منتظر ياري شما هستيم. فردا دير است. دست به …شويد.
خسرو سلجوقی
