رنج تولید برای کشاورزان؛ سود فروش برای دلالان

با وجود رنج و تلاش کشاورزان برای تولید محصولات شاهدیم که سود فروش بسیاری از محصولات کشاورزی به دلالان می‌رسد که نمونه بازر این موضوع را در شهرستان دشتی شاهدیم، زیرا نبود کارخانه رب گوجه‌فرنگی در شهرستان دشتی موجب شده تا دلالان از این کمبود سوء‌استفاده کرده و محصول را به قیمت بسیار ارزان از کشاورزان خریداری کنند و در دیگر استان‌ها برای کارخانه تولید رب بفرستند.
صنایع غذایی به عنوان یکی از صنایع اصلی کشور، حجم زیادی از اشتغال و جریان اقتصادی را به خود اختصاص داده است. بسیاری از محصولات کشاورزی به علت اینکه امکان نگهداری آنها به صورت طولانی‌مدت نیست و قابلیت تبدیل و توزیع به صورت خشکبار نیز ندارند، می‌توان به صورت رب، کمپوت، کنسرو و … مورد فرآوری قرار داد و مدت زمان بیشتری قابلیت نگهداری پیدا کنند. از جمله محصول گوجه‌فرنگی که می‌تواند مازاد فروش روزانه آن در مناطقی که کشت و تولید آن بسیار زیاد است، به صورت رب فرآوری شده و در اختیار مصرف‌کننده‌های داخلی و خارجی قرار گیرد.
به این منظور فرایندهای مختلفی در خط تولید رب گوجه‌فرنگی کارخانه‌ها روی محصول انجام می‌گیرد تا رب گوجه‌فرنگی که محصولی با قابلیت ماندگاری بالا و مناسب مصرف خانواده‌هاست تولید شده وروانه بازار مصرف شود.
سالانه حجم زیادی از گوجه‌فرنگی تولید شده در بخش کشاورزی روانه کارخانه‌های تولید رب گوجه‌فرنگی می‌شوند تا مورد فرآوری قرار بگیرند، به همین سبب کارخانه‌های آب گوجه‌فرنگی جزو صنایع تبدیلی مهم محصولات کشاورزی به حساب می‌آیند.

خسارت کشاورزان به دلیل عدم صادرات محصول

در سال‌های اخیر کشت بی‌رویه و بی‌توجه به الگوی صحیح کشت گوجه‌فرنگی خارج از فصل در استان بوشهر و به ویژه شهرستان دشتی و در عین حال عواملی چون عدم احداث کارخانجات فرآوری این محصول در شهرستان دشتی و کمبود آن در سطح استان، و عدم زمینه صادرات آن به خارج از کشور و … باعث شده تا کشاورزان ضرر و زیان بسیار زیادی را متحمل شوند.
با وجود اینکه طی سال‌های گذشته صادرات رب گوجه‌فرنگی یکی از صادرات مهم کشور در تولیدات مواد غذایی بوده است، اما نبود یک کارخانه رب در سطح شهرستان دشتی، در حالی که قطب دوم استان در تولید و کاشت گوجه‌فرنگی محسوب می‌شود، باعث شده تا طی همه این سالیان کشاورزان منطقه پس از دو سه چین اول برداشت محصول گوجه‌فرنگی خارج از فصل خود، به ناچار محصولات خود را به دلیل به صرفه نبودن برداشت آن، رها کرده و مرتعی برای چراگاه دام‌ها شود.
مشتقات گوجه‌فرنگی مانند رب، آب میوه، کچاپ و غیره به طور گسترده‌ای در آشپزخانه‌های سراسر دنیا استفاده می‌شود. رب و سس گوجه‌فرنگی از اصلی‌ترین چاشنی‌های غذاهای ایرانی به حساب می‌آیند. در این محصولات، گوجه‌فرنگی ماده اولیه تشکیل دهنده است. تقاضای روزافزون برای این محصولات منجر به توسعه گسترده صنعت گوجه‌فرنگی برای تولید رب گوجه‌فرنگی یا پوره در کشور می‌شود.

ضرورت ایجاد کارخانه رب گوجه‌فرنگی در دشتی

در حال حاضر به دلیل کشت و تولید گوجه‌فرنگی مازاد از مصرف استان و با توجه به سابقه تولیدکنندگان داخلی در طراحی کارخانه رب گوجه‌فرنگی در کشور، زمینه بسیار مناسبی برای سرمایه‌گذاران این بخش مهیا شده است. اگر احداث کارخانه رب گوجه‌فرنگی در شهرستان دشتی به صورت حرفه‌ای اجرا شود می‌تواند علاوه بر کشاورزان، برای سرمایه‌گذاران و فعالان اقتصادی نیز سودآور بوده و توجیه اقتصادی داشته باشد. بنابراین می‌طلبد که مسؤولین ذی‌ربط در استان و به ویژه شهرستان دشتی نیز زمینه را بیش از پیش برای سرمایه‌گذاران این حوزه فراهم نمایند.

باز هم پای دلالان در میان است

یکی از کشاورزان نمونه و فعال منطقه کاکی در شهرستان دشتی در رابطه با اینکه احداث کارخانه تولید رب گوجه‌فرنگی چه کمکی می‌تواند به کشاورزان شهرستان دشتی کند، بیان داشت: از آنجایی که گوجه‌فرنگی ربی بخش کاکی به شهرستان‌های مرودشت، کازرون، سپیدان و دیگر شهرهای استان فارس، یا بعضی وقت‌ها به شهرهای بهبهان یا اصفهان فرستاده می‌شود، هزینه‌بر است و کشاورزانی که می‌بایست گوجه‌فرنگی‌های درجه دو خود را به کارخانه‌های تولید رب بدهند، خودشان ظرف بسته بندی (سبد) ندارند و نمی‌توانند وسیله حمل مستقل بگیرند، بخاطر همین دلال‌ها محصول را به قیمت خیلی ارزان از کشاورزان می‌خرند و برای کارخانه تولید رب می‌فرستند. دلالان نیز بخاطر بعد مسافت و کرایه حمل که می‌پردازند، مجبورند محصول را در اینجا ارزان از گوجه‌کاران خریداری کنند.
احمد زارعی افزود: در کارخانه‌های مقصد نیز بعضی وقت‌ها بخاطر ضعیف بودن گوجه افت قیمت زیاد می‌زنند، مثلاً درصد زیاد می‌زنند و دلالان مجبورند باز از قیمت پرداختی به کشاورز کم کنند. پیشنهاد این است که اگر دولت بتواند در استان بوشهر که قطب کشاورزی خارج از فصل گوجه‌فرنگی در زمستان است، در مناطقی نظیر کاکی، خورموج، آبدان، یا دیّر و بردخون که قطب کشت و تولید گوجه‌فرنگی در استان بوشهر هستند، سه چهار کارخانه بزرگ تولید رب را احداث کند و در کنار آن سوبسیتی نیز بدهد. مثلاً بر مبنای توناژ تولید به آن کارخانه‌ها کمک کند تا کارخانه نیز به صورت تضمینی گوجه را از کشاورزان بخرد. مثلاً اگر گوجه‌فرنگی ربی را کیلویی سه تا چهار هزار تومان از کشاورزان بخرند، قطعاً گوجه‌فرنگی‌های سالم و درجه یک نیز دو برابر آن خریداری خواهد شد.
وی ادامه داد: همچنین با توجه به تولیدات این کارخانه‌ها می‌توانند رب تولیدی را در اختیار دولت قرار دهند. مثلاً اگر دولت بخواهد به مردم نیازمند تحت پوشش کمیته امداد و بهزیستی کمک کند یا در حوادث نظیر زلزله یا برای کمک به بیمارستان‌ها، سربازخانه‌ها، دانشگاه‌ها رب‌های تولیدشده را به جای سوبسیت از کارخانه‌ها بگیرد و به قیمت بالاتر در اختیار آن سازمان‌ها قرار دهد. در عوض وقتی ما بتوانیم گوجه ربی خود را مثلاً کیلویی سه چهار هزار تومان در اینجا بفروشیم دیگر نیازی به تهیه سبد بسته بندی و هزینه حمل و نقل ندارد و در این صورت به صرفه است و ما می‌توانیم لااقل هزینه‌های تولیدمان را به دست بیاوریم.

خسارت گوجه‌کاران

زارعی با اشاره به اینکه اگر گوجه ربی کیلویی سه چهار هزار تومان باشد قطعاً قیمت گوجه‌فرنگی‌های سالم نیز بالاتر خواهد بود، تصریح کرد: در حال حاضر محصولی که می‌کاریم در این موقعیت با توجه به گرانی بذر و کارگر و وسایل کشت نظیر سم، کود، پلاستیک و تراکتور و … هر کیلو با قیمت چهار پنج هزار تومان برای ما هزینه بر‌می‌دارد و اگر ما کمتر از این قیمت بفروشیم قطعاً ضرر کرده‌ایم. اینجاست که دلال‌بازی‌ها و عدم رونق بازار و عدم صادرات باعث می‌شود که از یک طرف روی گوجه‌فرنگی‌های سالم ضرر کنیم، از طرفی نیز یک مرکز نیست که گوجه‌فرنگی‌های ربی ما را با قیمت مناسب بخرد. بخاطر همین دلال‌بازی می‌شود و هر کسی برای خودش یک قیمت می‌گذارد. پارسال قیمت‌ها بیشتر از ۴۰۰ تا ۵۰۰ تومان نرفت و ما واقعاً متضرر شدیم.

ضرورت احداث کارخانه رب گوجه‌فرنگی در کاکی

شیرعلی بهادری، رئیس جهاد کشاورزی شهرستان دشتی، از راه‌اندازی یک کارخانه تولید رب گوجه‌فرنگی در روستای مرحبایی از توابع بخش کاکی در شهرستان دشتی خبر داد و اظهار داشت: برای نخستین بار در شهرستان دشتی، یک کارخانه تولید رب گوجه‌فرنگی در دست احداث است که دستگاه‌های لازم نصب شده و مجوزهای مربوطه نیز جهت راه‌اندازی آن گرفته شده است.
بهادری همچنین از راه‌اندازی دستگاه شیره‌گیری خرما در کنار کارخانه تولید رب گو‌جه‌فرنگی در روستای مرحبایی دشتی خبر داد و به فارس گفت: امید می‌رود این کارخانه محصولات گوجه‌فرنگی سال زراعی جدید را تحت پوشش قرار داده و زمینه خرید محصولات گوجه‌فرنگی خارج از فصل کشاورزان شهرستان دشتی و شهرستان‌های همجوار فراهم شود.
گفتنی است، با توجه به میزان بالای تولید گوجه‌فرنگی در استان بوشهر و شهرستان دشتی، کارخانه‌های تولید رب گوجه‌فرنگی جزو صنایع تبدیلی مهم و ضروری محصولات کشاورزی این منطقه به حساب می‌آید و احداث کارخانه‌های تولید و بسته‌بندی رب و دیگر مشتقات گوجه‌فرنگی می‌تواند بخشی از خلأ صنایع تبدیلی این محصول را در شهرستان دشتی جبران کند. در نتیجه احداث این کارخانه‌ها موجب توسعه اراضی زیرکشت منطقه نیز خواهد شد.

احمد خلیلی نیک