داستان مبهم ارز 4200 تومانی

با گذشت زمان و با نزدیک شدن به هنگام ارائه لایحه بودجه 1401 این پرسش که آیا نرخ 4200 تومان برای دلار باقی خواهد ماند و اعطای دلار 4200 تومانی به کالاهای اساسی ادامه خواهد یافت یا نه، بیشتر در محافل و مجامع اقتصادی رواج می‌یابد. در این باره تفاوت حدود 24هزار تومان برای هر دلار که برای 10 میلیارد دلاربودجه ارزی اختصاص یافته به کالاهای اساسی رانتی بالغ بر 240 هزار میلیارد تومان ایجاد می‌کند محل اختلاف نظر تمامی صاحب‌نظران و تقاضاکنندگان است.
البته کمیسیون اقتصادی تصمیم گرفته تا به جایی پرداخت ارز 4200 تومانی کارت یارانه به ایرانیان اعطا کند و مجموعه یارانه‌ای که قرار است به هر شخص داده شود در قالب سهمیه ریالی و در کارت بانکی شارژ شود. در طرح مجلس که تنها کلیات آن از سوی پورابراهیمی رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس بیان شده، مشخص نشده که آیا همه ایرانیان این کارت یارانه را دریافت می‌کنند یا فقط نیازمندان و دهک‌های ضعیف جامعه از این کارت بهره‌مند می‌شوند و در هر صورت روشن است که تا زمان فرارسیدن زمان تقسیم لایحه بودجه موضوع ارز 4200 تومانی همچنان غیر شفاف و نامعلوم باقی خواهد ماند.
از نگاه دولت و همانطور که رئیس جمهور در آخرین مصاحبه تلویزیونی‌اش گفت، هنوز پرداخت یا عدم پرداخت ارز 4200 تومانی در معرض بررسی‌های کارشناسی است و تصمیم قاطع و روشنی درباره آن نگرفته نشده است. در همان مصاحبه ابراهیم رئیسی وعده داد که اگر تصمیمی درباره دلار 4200 تومانی گرفته شود، حتما دلایل و اصل تصمیم به اطلاع مردم رسانده خواهد شد و مردم غافلگیر نمی‌شوند؛ اما در نگاه بخش خصوصی ارز 4200 تومانی مرکز رانت و رانت‌خواری است و باید از اقتصاد و تجارت ایران پاک شود تا اقتصاد کشور نه فقط سالم سازی که شفاف شود و دست رانت‌جویان از عرصه اقتصاد و واردات کشور کوتاه شود؛ اما در میان فعالان و کارشناسان اقتصادی بخش خصوصی کسانی هم هستند که از تداوم حضور این نرخ یارانه‌ای برای دلار دلار حمایت می‌کنند و می‌گویند چنانچه این نرخ ارز حذف شود و دلار تک نرخی براساس قیمت بازار جهانی، جایگزین دلار یارانه‌ای در واردات کالاهای اساسی شود، آن گاه قیمت تمامی محصولات تا 5/1 و در برخی موارد تا 2 برابر افزایش خواهد یافت و تورم قیمتی غیرقابل تحملی برای مصرف‌کنندگان و اقشار ضعیف جامعه ایرانی رخ خواهد داد.
نکته جالب در این میان آن است که تقریبا تمامی ارز یارانه‌ای که به خوراک و دارو تعلق می‌گیرد و اقلام خارج خارج از غذا (در معنای عام) و دارو اکنون دیگر ارز یارانه‌ای دریافت نمی‌کنند جالب است که حتی برخی از اقلام خوراکی مانند برنج وارداتی از فهرست دریافت‌کنندگان ارز یارانه‌ای حذف شده و این محصولات با ارز ترجیحی یا نیما وارد کشور می‌شوند؛ در عین حال دارو از جمله اقلامی است که همچنان ارز یارانه‌ای دریافت می‌کند و با قیمت یارانه‌ای به دست مصرف‌کننده می‌رسد. هر چند که به همین شیوه انتقادهای مهمی ایراد شده است.
پرسش بی‌جواب مانده منتقدان پرداخت ارز 4200 تومانی آن است که براساس گزارش‌های دولت بیشترین تورم قیمت‌ها در کالاهای اساسی و ارزاق عمومی مردم رخ داده است. اکنون پرسش اصلی آن است که ماموریت اصلی پرداخت ارز یارانه‌ای جلوگیری از تورم قیمت و افزایش مهار نشده نرخ کالاها بوده است. چگونه با وجود پرداخت حدود 10 میلیارد دلار به بخش تولید غذا و دارو قیمت ارزاق عمومی کشور مانند مرغ، شیر، گوشت قرمز، تخم مرغ و… به طور جهشی افزایش یافته و نوسان‌های شدیدی را تجربه کرده است؟
این منتقدان می‌پرسند وقتی اعطای ارز یارانه‌ای نتوانست قیمت مایحتاج عمومی مردم را ثابت نگه دارد و یا کاهش دهد، آیا بهتر نیست این یارانه به ارز و مصرف‌کننده اعطا نشود و در عوض به تولید کالا و خدمات یارانه پرداخت شود. در این صورت قیمت تمام شده کاهش یافته و شهروندان می‌توانند ثبات و بلکه کاهش قیمت کالا قیمت کالا را مشاهده کنند.
با این همه هنوز معلوم نیست که آیا ارز یارانه‌ای با نرخ 4200 تومان برای هر دلار در سال 1401در بودجه قرار می‌گیرد یا خیر، قدر مسلم آن است که دولت از نمی‌خواهد فشار هزینه‌ای بیشتری به شهروندان ایرانی تحمیل کند و ایرانیان را در سختی ییشتر قرار دهد؛ از سوی دیگر آمارهای اقتصادی نشانگر آن است که وضع معیشتی مردم در موقعیتی نیست که بتواند یک شوک تورمی دیگر را تحمل نمایند .
علاوه بر این دولت هم در موقعیتی نیست که بتواند پول‌پاشی‌های بی‌حساب دست برده با این حال فعالان اقتصای همچنان می‌پرسند سرنوشت ارز 4200 تومانی چه می‌شود؟

نادر کریمی جونی