نقش فراوری کننده‌ها در ارتقاء زنجیره غذایی

در قسمت نخست ، با بیان مقدماتی بر وضعیت زنجیره غذایی و نقش آن در تأمین نیازهای غذایی ساکنان کره زمین، اشاراتی به چالش‌های تأمین غذا در شرایط متفاوت شد و ضمن معرفی بازیگران این عرصه به اولین عامل تولید غذا یعنی «تولیدکنندگان» پرداخته شد. حال در بخش دوم به معرفی سایر عوامل می‌پردازیم.

فرآوری‌کننده‌ها

فرآوری‌کننده‌ها حلقه‌هایی در زنجیره تأمین موادغذایی هستند که محصولات غذایی عرضه شده توسط تولید‌کنندگان را به فرآورده‌هایی که نیاز مصرف‌کنندگان را برآورده می‌سازد تبدیل می‌کنند. این فرایند به عنوان پروسه تولید مواد غذایی نیز شناخته می‌شود.

این مرحله در زنجیره، مواد غذایی تازه را از تولید‌کننده به‌صورت آماده برای مصرف در اختیار مصرف‌کنندگان قرار می‌دهد، یا از آن به‌عنوان ماده اولیه برای ایجاد سایر محصولات غذایی مورد نیاز مصرف‌کنندگان استفاده می‌کند. شرکت‌های فرآوری موادغذایی بسیار متنوع‌ و محصولات را در مراحل مختلف فرآوری می‌کنند: به‌عنوان مثال کشتار و فرآوری گوشت؛ حفظ میوه و سبزی‌ها به‌صورت تازه یا منجمد، یا به شکل آبمیوه، انواع دیگری از تولیدات مواد غذایی است.

فرآوری مواد غذایی فرایندی بسیار مهم است، زیرا نه تنها نیازهای غذایی مصرف‌کنندگان را تامین می‌کند و اقتصاد بخش مواد غذایی را پایدار نگه می‌دارد، بلکه به کاهش ضایعات و افزایش دسترسی مواد غذایی همراه، با افزایش ماندگاری فرآورده‌های غذایی خام که نمی‌توان فوری آنها را مصرف کرد نیز کمک می‌کند. فرآوری کننده‌های مواد غذایی نیازمند تعامل و همکاری نزدیک با زنجیره تامین پایین دست خود هستند. زنجیره‌های تامین پایین دست حلقه‌هایی هستند که موادغذایی را به مصرف‌کننده می‌رسانند. فرآوری کننده‌های مواد غذایی نیازمند درج فناوری، تغییر در کانال‌های توزیع و نوآوری به‌منظور همگام شدن با تغییرات محیطی و تغییرات متناسب با تمایلات مصرف‌کنندگان هستند. مجموعه دیگری از چالش‌هایی که هم اکنون فرآوری‌کنندگان موادغذایی با آن روبرو هستند و در آینده به طور فزاینده‌ای با آن مواجه خواهند شد، کمبود منابع آب و انرژی و نیز کمبود دسترسی به موادغذایی تازه از تولید‌کنندگان است.

خرده‌فروشان و توزیع‌کنندگان

توزیع‌کنندگان و خرده‌فروشان دو حلقه اصلی در زنجیره تأمین موادغذایی هستند. توزیع‌کنندگان شرکت‌هایی هستند که به‌عنوان پیونددهنده بین تولیدکنندگان، فرآوری‌کننده‌ها و بازار عمل می‌کنند. آنها منابع‌غذایی تازه را به فرآوری‌کننده‌ها منتقل کرده و پس از آن، مواد غذایی فرآوری شده را از راه کانال‌های مختلف توزیع می‌کنند تا به دست مصرف‌کننده نهایی برسد.

این کانال‌ها، شرکت‌های خرده‌فروشی یا سایر شرکت‌های فرآوری‌کننده (به عنوان مثال رستوران‌ها) هستند که محصول را در اختیار مصرف‌کننده قرار می‌دهند. توزیع‌کنندگان عموماً به صورت عمده خرید کرده و از زیرساخت‌هایی مثل انبارها و مراکز توزیع برای تحویل محصولات ضروری به پایین‌دست در زنجیره تأمین موادغذایی استفاده می‌کنند. شرکت‌های توزیع، حلقه‌های بسیار مهمی در زنجیره تأمین موادغذایی هستند، به‌ویژه هنگامی که زنجیره‌های تأمین، جهانی بوده و باید از مرزهای بین‌المللی عبور کنند، زیرا توزیع‌کنندگان در این‌گونه موارد باید مقررات محلی را رعایت کنند.

خرده‌فروشی فرآیندی است که در آن ویترین محصولات برای مصرف‌کننده به نمایش در می‌آید. این عمل می‌تواند از طریق فروشگاه‌های محلی، سوپرمارکت‌ها و یا فروشگاه‌های بزرگی که با هزاران واحد انبار ذخیره‌ای (SKU) سرو کار دارند، انجام گیرد. مرحله خرده‌فروشی در زنجیره، تنوع محصولات اصلی و نوآورانه‌ای را که بخش مواد غذایی ارائه کرده است را در اختیار مصرف‌کننده قرار می‌دهد.

خرده‌فروشی الکترونیکی

خرده‌فروشی یک صنعت کاملاً رقابتی است که در آن مواد غذایی و تولید‌کنندگان مواد غذایی برای فضای قفسه موجود در محیط‌های خرده‌فروشی با هم رقابت می‌کنند. مصرف‌کنندگان انتخاب گسترده‌ای در میان خرده‌فروشان، کانال‌های خرده‌فروشی و شکل‌های مختلف آنها دارند. خرده‌فروشان سعی می‌کنند خود را از رقبایشان متمایز که به همین منظور به طور فزاینده‌ای مدل‌های تجاری خلاقانه‌ای ایجاد می‌کنند و بر اساس این مدل‌ها، پیشنهاد با ارزشی را براساس قیمت، کیفیت و خدمات به مصرف‌کنندگان ارائه می‌دهند.

بر همین اساس خرده‌فروشان در حال آزمایش انواع مختلفی از کانال‌ها و فرمت‌های عملکردی از زیرساخت‌های فیزیکی(مثل مغازه‌ها) گرفته تا خرده‌فروشی الکترونیکی هستند. از آنجایی که چشم‌انداز بازارهای جهانی در حال توسعه، بستگی مستقیم به خرده‌فروشان بزرگ بین‌المللی دارد، بنابراین زنجیره‌های عرضه موادغذایی در کشورهای در حال توسعه دستخوش تحولاتی می‌شوند. همچنین، به‌خاطر اینکه محیط خرده‌فروشی در کشورهای در حال توسعه از یک بخش سازماندهی‌نشده(فروشگاه‌های کوچک) به یک بخش سازمان یافته‌تر(سوپرمارکت‌ها) منتقل می‌شود، در نتیجه زنجیره‌های تأمین مواد غذایی و کانال‌های توزیع نیاز به نوآوری و تغییر در فرآیندهای خود به‌منظور پاسخگویی نیازمندی‌های خرده‌فروشان دارند.

فردین علی‌مردانی