اما و اگرهای صادرات زعفران

بازارهای هدف ایران محدود است

با فرارسیدن فصل برداشت زعفران در خراسان رضوی از حالا بیم و امیدها برای قیمت‌گذاری و صادرات این محصول استراتژیک در میان کشاورزان و بازرگانان بالاگرفته است.

اخبار سبز کشاورزی به نقل از بازار؛ زعفران محصول استراتژیک کشاورزی در ایران است و به حدود ۶۰ کشور جهان صادر می‌شود اما تاکنون از این ظرفیت استفاده مطلوب به عمل نیامده و بازارهای هدف ایران محدود است.

پیاز زعفران را معمولاً تابستان یا اواخر بهار در خرداد ماه می‌توان کاشت که به دلایل مختلف معمولاً فصل کاشت تا پایان شهریورماه ادامه می‌یابد.

فصل برداشت گل زعفران، مهرماه است اما به شکل دقیق‌تر در خطه تربت‌حیدریه فصل برداشت به ترتیب در سه اقلیم سرد (رخ)، معتدل (مرکزی و زاوه) و گرم (مه‌ولات) از ۱۵ مهر آغاز می‌شود و تا اواخر آبان ادامه دارد.

بیشتر بخوانید: پادشاهی تجار افغانستانی در شطرنج زعفران ایرانی

سروسامان دادن به اوضاع نامناسب آشفته‌بازار زعفران کشور به‌رغم تأمین ۹۵ درصد زعفران دنیا هدف‌گذاری جدیدی را می‌طلبد که با دست‌به‌دست دادن همه ارکان زنجیره تولید و صادرات این محصول ارزشمند، محقق خواهد شد.

بی‌رغبتی صادرکنندگان

نایب‌رئیس شورای ملی زعفران و پاسخ به این سوال که بازار زعفران را در روزهای پیش رو چگونه پیش‌بینی می‌کنید و چه قیمتی می‌توان برای آن متصور بود بیان می‌کند: قیمت حمایتی برای هر کیلو زعفران نگین در سال جاری ۴۱ میلیون و ۲۵۰ هزار تومان تعیین‌شده و برای سایر درجات زعفران نیز تاکنون قیمتی تعیین و اعلام‌نشده است.

غلامرضا میری اذعان می‌کند: برای قیمت‌گذاری و پیش‌بینی بازار زعفران و نرخ‌های جدید در بازار هنوز کمی زود است زیرا افزایش قیمت زعفران به میزان عرضه و تقاضا در بازار بستگی دارد و ۹۰ درصد زعفران تولیدی صادراتی است.

وی ابراز می‌کند: قیمت ابتدایی خرید حمایتی زعفران در سال گذشته برای هر کیلو زعفران نگین ۲۰ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان تعیین‌شد که در ادامه به دلیل کاهش تولید زعفران به ۴۷ میلیون تومان نیز رسید.

میری با اشاره به اینکه میزان صادرات زعفران در سال گذشته ۲۸۶ تن بوده و صادرات زعفران در ۵ ماه نخست سال جاری نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۵۰ درصد کاهش داشت به ما می‌گوید: امکان صادرات زعفران به‌صورت مستقیم از ایران به برخی کشورها وجود ندارد و صادرکننده باید ابتدا محصول خود را به کشور واسطه ارسال و سپس با مبدأ و عنوانی به‌جز ایران زعفران را صادر کند.

وی عنوان می کند: در این میان اگر زعفران صادرشده به دست خریدار نرسد ریالی بابت خسارت وارده به صادرکننده پرداخت نخواهد کرد و این یکی از ریسک هایی است که از رغبت صادرات می کاهد.

مشوق‌هایی که حذف شد

وی در پاسخ به این سؤال که چه مزایا و بسته‌های تشویقی برای صادرکنندگان زعفران از طرف دولت در نظر گرفته‌شده است نیز می‌گوید: در سال‌های گذشته صادرکنندگان با دریافت ۳ الی ۱۲ درصد مشوق صادراتی در نمایشگاه‌های بین‌المللی شرکت کرده و حضور پررنگی داشتند، اما این مشوق‌ها از سال ۱۳۹۸ قطع‌شده است.

وی درباره مشوق‌هایی مانند معافیت ارزی برای صادرکنندگان نیز توضیح می‌دهد: صادرکنندگان هیچ مشوقی برای صادرات نداشته و برای حمل هوایی محصولات یا تهیه ملزومات صادرات چاره‌ای جز خرید ارز به‌صورت آزاد ندارند.

میری اذعان می کند: همچنین مطابق مصوبه مجلس شورای اسلامی صادرکنندگان از پرداخت مالیات معاف هستند اما صادرکننده به گونه‌ دیگری در حال پرداخت مالیات است.

نایب‌رئیس شورای ملی زعفران و در پاسخ به این سؤال که عرضه این محصول در بورس تا چه میزان به نفع تولیدکنندگان بوده است نیز پاسخ می‌دهد: هدف از تشکیل بورس زعفران عرضه این محصول توسط کشاورزان بود که این هدف در عمل حاصل نشد.

وی بابیان اینکه سهم کشاورزان در بازار زعفران بسیار پایین است اظهار می‌کند: سهم معاملات در بورس این محصول نیز کاهشی بوده و فروشندگان بیشتر از خریداران هستند و از طرفی بایر اذعان کرد: سپرده‌گذاری زعفران در بورس توسط بانک‌ها و شرکت‌های دولتی صورت می‌گیرد.

میری بابیان اینکه قاچاق این محصول به دلیل حجم کم و البته ارزش بالا محبوبیت زیادی نزد قاچاقچیان دارد بیان می‌کند: یک قاچاقچی ملزم به پرداخت مبلغ قابل‌توجهی عوارض و نرخ تعرفه گمرکی نیست و لذا می‌تواند زعفران را تا ۲۰درصد کمتر از نرخ صادرکنندگان رسمی کشور، در افغانستان عرضه کند.

نایب‌رئیس شورای ملی زعفران تعرفه و افزایش عوارض گمرکی را یکی از هزینه‌های سربار بر صادرات این محصول دانسته و به ما می‌گوید: زعفران قاچاق شده ۲۰ الی ۲۵ درصد پایین‌تر از قیمت صادرات در بازارهای هدف صادراتی عرضه می‌شود لذا هرگونه هزینه سربار موجب کاهش صادرات می‌شود.

میری با اشاره به اینکه با توجه به شرایط فوق صادرکنندگان تمایلی به صادرات زعفران ندارند، تأکید می‌کند: قاچاقچی‌ها از این شرایط سو استفاده و زعفران را از کشور خارج می‌کنند و آن را ۲۰ درصد زیر قیمت در بازارهای هدف به فروش می‌رسانند.

زعفران و مقوله اشتغال

جمعیت بهره‌برداران بخش کشاورزی مرتبط با کشت زعفران تا پارسال در خراسان رضوی ۱۱۷ هزار نفر بوده است و با احتساب جمعیتی پنج‌نفره برای هر خانوار، شمار افراد منتفع اقتصادی از بخش تولید زعفران در این استان بالغ‌بر ۵۸۰ هزار نفر است.

تربت‌حیدریه در استان خراسان رضوی که به‌عنوان قطب تولید زعفران شناخته می‌شود پیش‌بینی‌شده امسال از مزارع این شهرستان، این محصول نزدیک به ۲۰ تن زعفران خشک برداشت شود.

مجموع ۱۲۰ هزار هکتار کشتزار زعفران کشور، ۹۱ هزار هکتار، معادل ۷۶ درصد آن در خراسان رضوی و از مجموع اراضی زیر کشت زعفران خراسان رضوی، هشت هزار و ۸۰۰ هکتار، معادل ۱۲ درصد آن به تربت‌حیدریه اختصاص دارد و بر این اساس این شهرستان از حیث سطح زیر کشت در دنیا و کشور رتبه نخست رادار است.

هم‌اکنون ۶ هزار و ۵۰۰ خانوار در تربت حیدریه از محل کشت زعفران ارتزاق می‌کنند و میانگین تولید زعفران در این شهرستان چهار کیلوگرم در هکتار است.