شهروندان سیستانوبلوچستان افزایش درآمد و بهبود شرایط معیشتی را مهم‌ترین مطالبه خود می‌دانند
سیستانوبلوچستان و دردهای بی‌شمار
از زمان انتصاب استاندار سیستانوبلوچستان و حضورش در استانداری این استان هنوز یک ماه نمی‌گذرد.
اخبار سبز کشاورزی؛ از زمان انتصاب استاندار سیستانوبلوچستان و حضورش در استانداری این استان هنوز یک ماه نمی‌گذرد. بااین‌حال «منصور بیجار» روز نخست آذر اعلام کرد سند توسعه جامع استان را باتوجه‌به دستور رئیس‌جمهوری مبنی‌بر تشکیل کارگروه ویژه توسعه برای سیستانوبلوچستان تدوین کرده است.
سندی که کارشناسان و فعالان اجتماعی و کنشگران این استان از جزئیات آن اعلام بی‌اطلاعی کرده‌اند و آن را مبهم و تدوین آن را با تعجیل اعلام می‌کنند.
به‌گفته منتقدان، تدوین‌ها و تصویب‌های ضربی توسعه این استان از مسیر طرح‌ها و پروژه‌های شتاب‌زده نمی‌گذرد بلکه مشکلات این منطقه نیازمند اصلاحات ساختاری و اداری برای حل در کنار توجه ویژه به محیط‌زیست است.
بااین‌حال، شهروندان در شهرها و روستاهای مختلف این استان میگویند توسعه و پایداری آن پیشکش دولتمردان! مشکل بیکاری را هرچه زودتر حل کنند.«دو فرزند دارم یک پسر و یک دختر. نام‌هایشان یاس و فؤاد است. دوست دارم وقتی دخترم بزرگ شد، برود درس بخواند. اما پسرم همین سواد خواندن و نوشتن داشته باشد، کافی است. شاید هم اجازه دادم دیپلمش را بگیرد، اما بیشتر از این نه؛ چون می‌خواهم برود یک حرفه و کار یاد بگیرد که بتواند از پس زندگی‌اش بر بیاید. در استان ما هیچ‌چیزی وجود ندارد که پسرم بتواند به‌اتکای آن از پس زندگی‌اش بر بیاید. فن بلد باشد، بهتر است.»
اینها را «محسن جعفری» می‌گوید. محسن اهل «ایرانشهر» اما کارمند اداره‌ای در «کنارک» است. محسن فکر می‌کند بیشترین درد سیستانوبلوچستان درد معیشت است: «من هم ایرانشهر را می‌شناسم هم کنارک را. در این مناطق همه‌چیز یعنی کار. نیاز اول و آخر مردم کار است. در ایرانشهر آنقدر بیکاری بالاست که جوان‌ها سوخت‌بری می‌کنند. حالا هم که مرزها بسته است و نمی‌توانند سوخت ببرند، راهزنی می‌کنند.»
جرم از سر بیکاری
او کلمه راهزن را در معنای دقیق کلمه‌اش به‌کار برده است: «راهزنی یعنی که در جاده‌ها در مسیر چند نفر با هم جمع می‌شوند و ماشین‌ها را می‌دزدند یا پول و طلای مردم را برمی‌دارند. واقعاً این کارها هم از سر ناچاری است. همه اینها به‌خاطر کار است. شما بگرد در ایرانشهر یک شرکت پیدا کن که تولیدی داشته باشد. در سیستانوبلوچستان سه تا شرکت بود؛ یکی نوشابه‌سازی بود و دو تای دیگر که از قدیم وجود داشته است و هنوز هم اگر کسی سر کار است، در آنجاست. مگر چقدر کشاورزی است؟! چقدر کارخانه است؟!»
محسن فکر می‌کند این منطقه راه‌حل دارد؛ راه‌حلی که دولت تابه‌حال به آن بی‌توجه بوده است: «اینجا هم داغ است و هم آفتاب دارد. باد هم دارد. می‌توانستند اینجا نیروگاه خورشیدی تأسیس کنند. می‌توانستند نیروگاه بادی راه بیندازند. اما هیچ‌کدام از این کارها انجام نشد؛ هیچ‌کدام.»
شهروندان در سیستانوبلوچستان مطالبه اصلی از دولت را رفع مشکلات معیشت و پس از آن کمبود امکانات بهداشتی و درمانی عنوان می‌کنند
امکانات درمانی
«محمد عبدی» ساکن شهرستان خاش است. او نیز مانند محسن فکر می‌کند هیچ‌چیز به‌اندازه شغل برای مردم این منطقه اهمیت ندارد. اول شغل و بعد هم امکانات بهداشتی و سلامتی: «تقریباً مشکلات همه سیستانوبلوچستان مشکلاتی شبیه به‌هم دارد. این شایسته نیست که هر جا صحبت از کم‌برخورداری و محرومیت می‌شود، نام استان ما به میان بیاید. ما منطقه محروم هستیم، چون هیچ اقدامی برای ما انجام نشده است. نیمی از سیستانوبلوچستان هیچ‌وقت آب ندارد. نیم دیگر آن هوا هم ندارد. مردم ما همه‌چیز را رها کرده‌اند. حالا فقط می‌خواهیم بتوانیم یک درآمد حداقلی داشته باشیم. اینکه درخواست زیادی نیست.»
برای محمد بعد از شغل، سلامتی اهمیت دارد. او می‌گوید: «ما امکانات درمانی کمی داریم، درحالی‌که مردم ما به‌خاطر سختی زندگی زیاد مریض می‌شوند. از همه‌جای دیگر هم فاصله داریم. دولت قدم بعدی را اگر می‌خواهد برای این استان بردارد، باید در بخش سلامت و درمان باشد.»
«عبدالرحمن» ساکن قصرقند است. او فکر می‌کند نیازهای سیستانوبلوچستان آنقدر زیاد است که دولت نمی‌تواند در چهار سال کاری برای آن انجام دهد: «ما از همه ایران عقب مانده‌ایم. سیل و همه بلایای طبیعی هم سر ما می‌آید و از یک‌طرف آب نداریم و از یک‌طرف سیل سرمان خراب می‌شود. دولت هم هیچ‌وقت این مصیبت‌ها را نه رفع می‌کند و نه جبران. ما شغل می‌خواهیم. سلامت می‌خواهیم. درآمد می‌خواهیم. مدرسه می‌خواهیم. آب می‌خواهیم. هوا می‌خواهیم. همه‌چیز می‌خواهیم. دولت می‌تواند همه این عقب‌ماندگی‌ها را جبران کند؟»
کارگروه ویژه
به‌نظر می‌رسد دولت چهاردهم به آنچه اهالی سیستانوبلوچستان میگویند فکر کرده است. هفتم آبان امسال بود که مسعود پزشکیان اعلام کرد مسائل سیستانوبلوچستان در ذیل کارگروهی تخصصی در دولت در حال پیگیری است.
او از ایجاد کارگروه ویژه توسعه این منطقه خبر داده و گفته بود: «استان سیستانوبلوچستان به‌واسطه قرار گرفتن در مسیر پروژه بزرگ و بین‌المللی کریدور شمال-جنوب و هم‌جواری با منطقه راهبردی مکران از ظرفیت‌های بالایی در توسعه کشور برخوردار است و بر همین اساس، مسائل و چالش‌های این استان با نگاهی ویژه و در ذیل کارگروهی تخصصی به‌صورت هفتگی در دولت در حال پیگیری است. یکی از ایده‌های دولت چهاردهم برای توسعه متوازن کشور توجه به اقتصاد دریامحور و توسعه سواحل مکران است.»
پس از آن و یکم آذر، استاندار سیستانوبلوچستان و در پی سفر استانی رئیس دولت به این استان در نشست شورای توسعه و برنامه‌ریزی استان اعلام کرد طرح جامع اولیه توسعه سیستانوبلوچستان با تکیه بر ظرفیت‌های استانی تدوین شده است.
منصور بیجار گفت: «راهبرد اساسی این سند براساس رهنمودهای رهبر معظم انقلاب (مدظله العالی) بعد از سفر تاریخی‌شان به استان و با تأکید بر ظرفیت و تبیین جایگاه کنونی، تعیین چشم‌انداز پیش رو و بررسی الزامات تحقق آن که مهمترینش اختیارات ویژه رئیس‌جمهوری و هیئت وزرا به مدیران استانی است، تدوین شده است.»
اما برخی از کارشناسان و فعال استان دلایل دیگری برای عدم توسعه‌یافتگی استان مطرح می‌کنند و موضوع را تا زمان تشکیل استان سیستان‌ولوچستان در تقسیمات سیاسی کشور عقب می‌برند.
ساختار اشتباه
«فرشید عابدی» روزنامه‌نگار در سیستانوبلوچستان است. عابدی می‌گوید: «ساختار سیاسی و اداری در استان سیستانوبلوچستان هیچ مبنای کارشناسی و علمی نداشته است. در تاریخ معاصر، سیستان ضمیمه قائنات بوده است و سرحد و مکران ضمیمه کرمان. بعد از عملیات قشون در سال ۱۳۰۷ شمسی سیستان و سرحد و مکران تحت‌عنوان یک واحد سیاسی و اداری در کشور اداره می‌شود. همین تقسیمات در سال ۱۳۱۶ در مجلس دوم شورای ملی به تصویب رسید. این تقسیمات هیچ‌گاه مبنای کارشناسی نداشته است.»
او ادامه می‌دهد: «از این مباحث سیاسی بگذریم، اما شما زمانی به توسعه‌یافتگی دست پیدا می‌کنید و می‌توانید آن را محقق کنید که مبنای عمل شما علمی باشد. نکته دوم موضوعات محیط‌زیستی است. می‌دانید که سد بخش‌آباد شاید طی شش ماه آینده به بهره‌برداری برسد و یک وضعیت آخرالزمانی از گردوغبار به منطقه تحمیل کند. یعنی شرایطی را به‌‌وجود می‌آورد که ما باید به حال کنونی سیستان غبطه بخوریم. گردوغبار منطقه چنان شدت پیدا می‌کند که زاهدان را هم مملو از گردوغبار می‌کند. مادامی که نیمی از استان گردوغبار شدید داشته باشد، با افزایش نرخ مهاجرت، آیا نیروی انسانی برای توسعه استان وجود خواهد داشت؟ آیا در این شرایط امکان سرمایه‌گذاری در استان همچنان وجود دارد؟ اینها موضوعاتی بود که دولت پیش از هر طرح و برنامه و تدوین سندی باید به آن فکر می‌کرد.»
تعجیل در تصویب
عابدی بر نکته دیگری هم تأکید دارد: «شما نمی‌توانید با این رویکرد دولت به توسعه برسید. رئیس‌جمهوری که در استان آمدند، در مورد تکمیل شدن طرح‌های نیمه‌تمام صحبت می‌کرد؛ یعنی رئیس‌جمهوری نگاه پروژه‌محور به استان دارد نه نگاه فرایندمحور. یعنی همان طرح‌هایی که بدون پیوست اجتماعی و فرهنگی اجرا می‌شد، بار دیگر بدون همان مطالعات انجام می‌شود و طبعاً همان آسیب‌ها را هم به‌همراه خواهد داشت.»
فعالان اجتماعی و کنشگران این منطقه میگویند تعجیل در تصویب سند توسعه بدون مطالعه و پیوست فرهنگی و اجتماعی منتج به طرح‌های اجرانشده مانند گذشته می‌شود
«امیر کمالی»، فعال اجتماعی سیستانوبلوچستان است. او می‌گوید: «دولت اعلام کرده است که سندی با عنوان توسعه سیستانوبلوچستان تدوین شده است. این سند براساس چه مطالعه‌ای انجام شده است؟ این سند دارای ابهاماتی است؛ چراکه هیچ‌کس نمی‌داند، حتی نخبگان ما نمی‌دانند که این سند حاوی چه طرح‌هایی است. مردم هم نمی‌دانند. این اتفاق مشابه همان است که قبل‌تر هم رخ داده است، یعنی این سند منجر به همان پروژه‌های ناتمامی می‌شود که در گذشته اتفاق افتاده است. همه طرح‌های معطل‌مانده در استان زاییده ایده‌های توسعه‌ای بدون در نظر گرفتن ایده‌های کارشناسی استان و مردم بومی است.»
او ادامه می‌دهد: «بهتر است پیش از هر اقدام، این طرح در جامعه نخبگانی استان بندبه‌بند بررسی شود. آیا این تکرار همان اولویت‌های پیشین است که هیچ‌کدام فرجام خوش نداشته‌اند؟ بخش دیگر و نکته کلیدی دیگری هم وجود دارد؛ به مردم اعلام کردند که از طریق پیامک و سایت، مدیران کل را ارزیابی کنید، اما هیچ خروجی از این ارزیابی مشاهده نشد. نه تغییری ایجاد شد و نه تذکری داده شد. دوم اینکه مطالبات طبقه‌بندی مردم اگر قرار است دوباره در تهران بررسی شود، نیاز به پیوست به حضور آقای رئیس‌جمهوری نبود. هیچ جلسه‌ای برای بررسی اصلی‌ترین مطالبات مردم که اعلام شد از طریق سایت یا پیامک اعلام می‌شود، برگزار نشده بود. نه تشریح شد و نه برای آنان تصمیم‌گیری شده است.»
به‌گفته کمالی، موضوع محیط‌زیست از محورهای توسعه استان جامانده است: «در طرح‌های توسعه استان به آخرین موضوعی که توجه می‌شود، محیط‌زیست است. همه میگویند حقابه و از ریزگرد در شمال و جنوب استان حرفی زده نمی‌شود؛ نام آلودگی دریا در منطقه کنارک را که به زبان هم نمی‌‌آورند. بدیهی است که نمی‌شوددر چنین شرایطی به توسعه استان امیدوار بود.»/ پیام ما
