جایگاه زعفران در عطرسازی

ما ایرانیان زعفران را به خوبی می‌شناسیم و از کاربردهای مختلف آن اطلاعات کافی داریم. آن‌هایی که زمانی طولانی پس از ایرانیان زعفران را شناختند به تازگی و به‌تدریج به خواص آن پی می‌برند که می‌تواند زمینه‌ساز توسعه موارد استفاده از آن باشد. می‌گویند که منشاء واقعی آن در لفافه‌‌ای از رمز و راز پنهان و اندکی غبارآلود است، اما تاریخ‌دانان اعتقاد راسخ دارند که خاستگاه اصلی آن سرزمین ایران است، چرا که آثار نوشتاری به‌جا مانده از گذشتگان دلالت بر کاربری‌های دارویی و از جمله بهتر شدن حال و روحیه و نیز تمایلات جنسی و حافظه دارد. شهرنشینان یونانی و روم باستان از زعفران به‌عنوان یک ماده معطر استفاده می‌کردند و آن را به بدن خود می‌مالیدند.

چرا زعفران گران است؟

با اطمینان و یقین می‌توان اعلام کرد که زعفران گران‌ترین ادویه در جهان است. هر پوند (450 گرم) آن تا پنج هزار دلار(250 میلیون تومان) ارزش دارد. یکی از دلایل این گران بودن، برداشت آن توسط نیروی کار انسانی است چرا که پرچم‌های باریک و نخ‌مانند آن حتما باید توسط دست برداشت شوند. هر گل زعفران دارای 3 پرچم است که باید یکی یکی از گل جدا و یا یک روش خاص خشک شوند تا عطر و رنگ خود را حفظ کنند. به‌دلیل آن که فقط بخش کوچکی از گل برداشت می‌شود، برای تهیه یک پوند(450 گرم) زعفران افزون‌بر 75 هزار گل باید چیده شود.

اگرچه در کشورهای دیگری مانند اسپانیا، یونان، مراکش، هندوستان و اخیراً افغانستان(با قاچاق پیاز زعفران از ایران)، چین و دیگر کشورها کشت می‌شود، اما ایران اولین و بزرگ‌ترین تولیدکننده زعفران است.

معمولا جدا کردن پرچم‌ها و دسته‌بندی آن‌ها(که کاری خسته‌کننده و ملال‌آور است) توسط بانوان انجام می‌گیرد، چرا که حتما این کار باید توسط دست انجام شود و هنوز دستگاهی برای این کار ساخته نشده است.

جایگاه زعفران در عطرسازی

تولیدکنندگان مدرن عطر بر این موضوع اتفاق نظر دارند که هیچ ماده دیگری نمی‌تواند جای عطر زعفران را بگیرد. دامنه بویایی گرما و حس وسوسه‌انگیز آن، تصویری عمیق و جذاب از آنچه در خاورمیانه وجود دارد را به ذهن متبادر می‌کند. وجود چنین ویژگی‌هایی در زعفران، آن را تبدیل به یک عطر با شخصیت و ویژگی‌های منحصر به‌فرد می‌کند. این خوش‌بویی ماندگار که اغلب با بوهای خوشایند دیگری چون وانیل و یا عسل همراه می‌شود، اثر باشکوهی از خود به جا می‌گذارد.

ویژگی بی‌مانند زعفران در وجود عنصر دوگانه آن است که علاوه‌بر مورد پسند بودن عطر آن برای مردان، عطرهای خاص برای زنان نیز از آن تولید می‌شود و هنگامی که با مواد عطری دیگری چون دارچین و یا سایر رایحه‌ها چون عطر گل سرخ، لاله و … آمیخته می‌شود، عطرهای منحصر به‌فردی از آن به دست می‌آید.

چند نکته جذاب دیگر از زعفران

• در روم باستان، هوای سالن‌های عمومی و حمام‌های سلطنتی اغلب با بوی زعفران معطر می‌شد.

• گفته می‌شود که ملکة نیل"کلئوپاترا" در حوضی از شیر و زعفران حمام می‌کرد تا علاوه‌بر برنزه شدن پوست، قوای جنسی او را نیز افزایش دهد.

• اسکندر مقدونی علاقه داشت، آب‌ به‌همراه زعفران بنوشد و با تقلید از کورش‌کبیر که زخم‌های خود را با ضمادی از زعفران برطرف می‌کرد به تمام سربازان خود توصیه کرده بود که همیشه زعفران همراه خود داشته باشند.

• در سال‌های 1300 یک کشتی که به سمت سوئیس در حرکت بود؛ توسط دزدان ربوده شد، این کشتی دارای 800 پوند زعفران بود که منجر به جنگی چند ماهه بین دزدان و حکومت وقت سوئیس شد تا سرانجام محموله زعفران برگشت داده شد.

• تنوع استانداردهای زعفران؛ استانداردها برمبنای عطر، رنگ و طعم زعفران درجه‌بندی می‌شوند و از کشوری به کشور دیگر تفاوت دارند. یکی از این درجه‎‌بندی‌ها بر اساس رنگ پرچم‌های درون گل است.

• خواص دارویی زعفران؛ به‌دلیل وجود آنتی‌اکسیدانت‌های فراوان زعفران می‌تواند به بهبود زخم‌ها کمک نماید، ضمن آن که از بروز برخی از بیماری‌ها جلوگیری می‌کند.

براساس شواهد، مواد موجود در زعفران می‌تواند به تقویت مغز و سیستم عصبی کمک نماید. به صورت انواع کِرِم زخم‌ها و جراحت‌های کوچک را معالجه می‌کند. مصرف نوشیدنی آن نیز به هضم غذا کمک می‌کند.

ماهنامه دام و کشت و صنعت - شماره ۲۷۷ - مرداد ۱۴۰۲