قدمت مبارزه شیمیایی با آفات و بیماری‌های گیاهی

با افزایش جمعیت جهان، گریزی از گسترش کشاورزی جهت تأمین منابع غذایی نیست؛ از طرفی با گسترش کشاورزی، ناپایداری در اکوسیستم‌های طبیعی به‌وجود آمده و توازن محیط از بین رفته است.

اخبار سبز کشاورزی ؛ در حقیقت انسان‌ها در طبیعت دست برده‌اند تا محصولات خاص به‌دست آورند، اما طبیعت تسلیم فشارها نشده و تمایل به ایجاد توازن مجدد در محیط دارد که این عکس‌العمل‌ها به‌صورت عوارضی همچون آفات، بیماری‌ها و علف‌های هرز آشکار می‌شوند و همواره تأثیر این عوامل در محصولات کشاورزی بسیار چشمگیر بوده است.

قدمت مبارزه شیمیایی با آفات و بیماری‌های گیاهی به بیش از یکهزار سال قبل از میلاد مسیح بر می گردد. در کتب یونانی اشاره به کنه کش های گوگردی و خاصیت تدخینی (تنفسی،کشیدنی) آنها در هزارسال قبل از میلاد شده است.

چینی‌ها از ترکیبات آرسینیکی جهت مبارزه باغچه‌ای استفاده می‌کردند

چینی‌ها حدود چهارصد سال پیش از ترکیبات آرسینیکی جهت مبارزه باغچه‌ای استفاده می‌کرده‌اند. اولین حشره‌کش طبیعی نیکوتین بوده که از برگ تنباکو برای مبارزه با سر خرطومی گیلاس استفاده شده است.

در ایران از گرد گل‌های داوودی، به‌عنوان حشره‌کش استفاده شد

در ایران از گرد گل‌های داوودی، به عنوان حشره‌کش استفاده شده است، در سال 1850 میلادی از گل‌های این گیاه، ماده مؤثر پیرترین استخراج شد.

در قرن نوزدهم ترکیبات معدنی زیادی برای مبارزه با آفات معرفی شدند و همچنین از رتنون ریشه گیاه دریس استفاده حشره کشی می‌شده است.

سال 1921 برای اولین‌بار هواپیما در کار سمپاشی مزارع به کار گرفته شد

علی رغم موفقیت زیاد سموم معدنی فوق در کنترل آفات، ماندگاری زیاد این سموم و مسمومیت های شدید آنها مشکل ساز بوده است. لذا از آن به بعد تحقیقات جهت ساخت ترکیبات آفت‌کش با سمیت و دوام کمتر ادامه یافت و منجر به معرفی ترکیبات آلی نظیر روغن‌های نفتی، ترکیبات دی نیترو اورتو کروزول گردید و در سال 1921 برای اولین بار هواپیما در کار سمپاشی مزارع و باغات به کار گرفته شد که خود یک گام بزرگ در استفاده انبوه از سموم و مبارزه همگانی علیه آفات بود.

به‌طور کلی تکامل حشره‌کش‌های شیمیایی با استفاده از همین ترکیبات گیاهی نظیر (نیکوتین، روتنون و پیرترین)، آرسنیک‌ها و روغن‌ها آغاز شده است، این دسته بعدها اولین گروه سموم نام گرفتند.

DDT نقطه عطفی در سموم آلی شیمیایی

اولین حشره‌کش‌های آلی ترکیبات تیوسیانات و دی نیترو بودند که استفاده وسیعی از آنها صورت گرفت. تا سال 1939 حشره‌کش‌های معدنی کاربرد زیادی داشتند تا اینکه خواص حشره‌کش DDTنقطه عطفی در سموم آلی شیمیایی شناخته شد و دانشمندان سوئدی جایزه نوبل را در این زمینه بدست آوردند و در راه مبارزه با سوسک برگ خوار سیب زمینی بسیار مؤثر شد.

پس از آن اثرات حشره کشی ترکیبات کلره دیگری نظیر گامکسان، آلدرین و دی آلدرین نیز شناخته شد و در سطح وسیع کاربرد پیدا کردند.

این ترکیبات بسیار مؤثر بودند، اما در بافت‌های بدن موجودات زنده تجمع می‌کردند و با اثرات تجمعی خود بیشترین آسیب را به بدن وارد می‌آورند و از طرفی در چرخه‌های زیستی محیط نیز بسیار ماندگار بوده و اثرات با دوامی داشتند.

لذا تحقیقات در جهت استفاده از ترکیبات فسفره آغاز شد، ترکیبات آلی فسفره خواص خطر ناکی نداشته و با طیف اثر وسیع و سمیت بسیار کمتری روی پستانداران عمل می کردند و به سرعت تجزیه شده و به مواد غیر سمی تبدیل می شدند و بنابراین این دسته گروه دوم سموم نامیده شدند. مهم ترین آنها ترکیبات کارباماتها هستند که پر مصرف‌ترین آنها کارباریل (سوین) است.

گروه سوم عبارتند از ترکیبات جلب کننده، دورکننده، عقیم کننده و حشره‌کش‌های میکروبی شامل میکروارگانیزم‌های بیماری زا نظیر قارچ ها، باکتری ها، ویروس ها، نماتدها و … که به عنوان نسل سوم نیز مشهورند.

می توان گفت نیاز به این مواد اجتناب ناپذیر است. ولی کاربرد صحیح و دقیق این مواد باعث می شود تا حداقل اثرات سوء به محیط زیست وارد شود.

امروزه نظام مبارزه تلفیقی با آفات این هدف را دنبال می کند و به این هدف نزدیک شده است. هر کدام از سموم تولید شده دارای اثرات بیولوژیک خاص هستند که ممکن است روی آفات، بیماری ها و علف های هرز مؤثر باشند.

مهدیه رزمی- خبرنگار