رتبه‌ای نامطلوب و روندی ناخوشایند
اقتصاد ایران به نسبت سال گذشته دولتی‌تر و به‌عبارت بهتر حکومتی‌تر شده است؛ هر سال بنیاد هریتیج شاخص‌های آزادی اقتصادی در کشورهای گوناگون را بررسی و بر اساس آن میزان آزادی اقتصادی در هر کشور را اعلام می‌کند.
اخبار سبز کشاورزی؛ بر اساس این شاخص‌ها می‌توان فهمید که یک کشور طی یک سال گذشته به نسبت سال قبل و هم اکنون به نسبت آزادترین اقتصاد جهان، در چه موقعیتی قرار دارد و چقدر اوضاع آن بهبود یافته یا بدتر شده است.
البته در جمهوری اسلامی ایران نتایج این بنیادها و مجموعه‌های غیردولتی، با نگاهی آمیخته با سوء‌ظن و بدبینی مورد بررسی قرار می‌گیرد.
مقامات جمهوری اسلامی ایران همواره بر این باورند که این گونه مجموعه‌ها و بنیادهای غیردولتی و مستقل، دست‌های پنهان عوامل استکبار جهانی هستند و به‌طور غیرمستقیم منویات و اهداف سران استکبار را دنبال می‌کنند و راهبردهای ایشان را عملی می‌سازند.
از این بابت است که نتیجه این بنیادهای غیرانتفاعی و مستقل که در واقع دیده بان اقتصادی _ اجتماعی محسوب می‌شوند و با همین عنوان مورد استفاده قرار می‌گیرند، عمدتا از سوی رهبران و تصمیم‌گیران ایرانی انکار می‌شود.
جالب است که اگر همین نهادهای غیرانتفاعی حقایق مثبت و قابل استقبالی درباره ایران بیان کنند، حتما از سوی ایران مورد توجه قرار می‌گیرد و نه فقط رسانه‌های حکومتی که چهره‌ها و مقامات حکومتی نیز آن را بازتاب می‌دهند به آن استناد و آن را تبلیغ می‌کنند.
نکته جالب توجه در این باره آن است که رفتارها، تصمیم‌ها و راهبردهایی که در ایران به اجرا درآمده یا در می‌آید، عمدتا منفی است و تاثیرهایی منفی دارد و از این روست که سوء‌ظن و بدبینی‌ها در میان مقامات جمهوری اسلامی ایران نسبت به این بنیادها و محصولات ایشان تشدید شده و نتیجه بررسی‌های ایشان هر روز بیش از گذشته توطئه‌آمیز و خطرناک ارزیابی می‌شود.
در آخرین گزارش انتشار یافته بنیاد هریتیج که سالانه شاخص‌ها و امتیاز کشورها در زمینه آزادی اقتصادی را منتشر می‌کند، رتبه ایران تنزل یافته است.
امتیاز ایران از 2/ 42 در سال گذشته به 2/ 41 کاهش یافته و به همین نسبت رتبه کشورمان نیز تنزل یافته و به 169 رسیده است.
در میان 184 کشوری که این بنیاد میزان آزادی اقتصادی را در آنها بررسی کرده است، کشورهایی مانند عراق، اوکراین، سوریه و سومالی و... هستند که به دلیل وجود بحران‌های داخلی، جنگی و یا درگیری‌های مزمن منطقه‌ای، امکان بررسی و ارائه نتایج در موردشان وجود ندارد و به همین دلیل نه امتیاز این کشورها در خصوص آزادی اقتصادی و نه رتبه ایشان اعلام نشده است.
همچنین از نظر این بنیاد میزان آزادی‌های اقتصادی در جهان به‌طور کلی کاهش یافته و متوسط امتیاز جهان در زمینه آزادی اقتصادی از 3/ 53 در سال 2023 به 6/ 58 در سال 2024 امسال، کاهش یافته است.
همچنین متوسط امتیاز منطقه خاورمیانه در سال 2023 از 58 به 4/ 57 در سال 2024 رسیده است که تقریبا یک درصد کاهش را نشان می‌دهد.
نکته ناخوشاید برای کشورمان آن است که از سال 2019 و در پنج سال گذشته شاخص آزادی اقتصادی و امتیازهایی که این شاخص را تولید می‌کند ، به طور مرتب کاهش یافته است و امتیاز کشورمان از 1/ 51 در سال 209 به 2/ 41 در سال 2024 تنزل پیدا کرده است.
علاوه‌بر این در مورد شاخص‌هایی که امتیاز کل ایران را پدید آورده، ذکر این نکته ضروری است که محورهایی مانند سلامت، پرداخت‌ها و حمایت‌های دولتی اخذ مالیات، توانسته رتبه خوبی در ایران داشته باشد؛ اما کشورمان در حوزه‌هایی مانند عدالت گستری، آزادی سرمایه‌گذاری، آزادی مالی، آزادی تجارت و... کاهش امتیاز داشته و کماکان در منطقه قرمز و جزو اقتصادهای سرکوب شده، از امتیاز 50 تا 60 اقتصاد عمدتا غیرآزاد، 60 تا 70 آزاد متوسط، 70 تا 80 عمدتا آزاد و از 80 تا 100 آزاد نامیده می‌شود.
براساس همین امتیازها، رنگ‌های قرمز، نارنجی، زرد، سبز کم رنگ تعبیه شده است که امتیازهای ایران در حوزه‌های حمایت‌های دولتی، اخذ مالیات و حمایت‌های بهداشتی_ پزشکی عمدتا سبز بوده و در حوزه‌ها اقتصادی و آزادی‌های آن عمدتا قرمز و در امیتازهای زیر 50 قرار دارد.
البته آنچه در این گزارش‌ها می‌آید آنقدر اعتماد برانگیز است که فعالان و کارگزاران بخش خصوصی به‌راحتی به آن استناد می‌کنند و بر اساس آن تصمیم می‌گیرند. مثلا در حالی که اقتصادهای قدرتمندی مانند ایالات متحده، آلمان و چین در دنیا وجود دارد، آزادترین اقتصاد دنیا در این گزارش تحلیلی سنگاپور و پس از آن سوئیس، ایرلند و تایوان معرفی شده است.
همچنین کشورهایی قدرتمندی مانند ایالات متحده (25- 1/ 70)، بریتانیا (30- 6/ 68)، آلمان (18- 1/ 72) و فرانسه (62- 5/ 62) در میانه جدول آزادی اقتصادی قرار گرفته‌اند.
همچنین همسایگان ایران همگی در وضعیت بهتری نسبت به کشورمان قرار دارند؛ ترکیه (102- 2/ 56) ، ترکمنسان (162- 3/ 46)، عربستان سعودی (69- 9/ 61)، روسیه (131- 52)، عمان (56- 9/ 62)، کویت (90- 5/ 59)، قطر (28- 8/ 68)، پاکستان (147- 5/ 46) و عراق هم جزو کشورهایی است که به دلیل بحران‌های داخلی امکان ارزیابی و برآورد امتیاز و رتبه آن مقدور نبوده است.
همچنین کره‌شمالی با امتیاز 9/ 2 در آخرین رتبه 176 قرار گرفته که به نظر معقولانه می‌رسد.
به هر حال، رتبه 169 و امتیاز 2/ 41 برای آزادی اقتصادی ایران، واقعیتی قابل افتخار برای کشورمان نیست، به‌ویژه آنکه در سال‌های اخیر هم امتیاز و هم رتبه آزادی‌های اقتصادی در ایران روندی رو به تنزل دارد که بر ناخوشایند بودن واقعیت پیش رو می‌افزاید.
