در بازار کتاب پول هست، اما برای دیگران

به گزارش اخبار سبز کشاورزی؛ شاید برای بسیاری از مخاطبان این حقیقت که حجم بازار نشر ایران به بالاتر از ۹۰۰۰ میلیارد تومان بالغ می‌شود تعجب‌آور باشد.

تعجب‌آورتر آن است که این رقم از سوی برخی کارشناسان اقتصادی بازار نشر تا ۱۳ هزار میلیارد تومان نیز برآورد شده است.

به همین دلیل، وقتی این پرسش از دست‌اندرکاران چاپ و نشر کتاب در ایران پرسیده می‌شود که آیا در صنعت چاپ و نشر و کتاب پول هست؟ تقریبا همه کسانی که این صنعت را می‌شناسند و دستی در تولید و انتشار کتاب دارند پاسخ می‌دهند که نه فقط در کتاب و کتاب فروشی پول وجود دارد، بلکه پول خوبی در آن هست تا جایی که گاهی و حتی در استان‌های نه چندان تجاری کشور مانند استان چهارمحال و بختیاری برخی کتاب فروشی‌های معتبر تا ۶۰ نفر کارمند دارند و دست‌کم ۶۰ در خانواده از یک کتاب فروشی نان می‌خورند.

در همین نمایشگاهی که اکنون و در مصلای بزرگ امام خمینی در حال برگزاری است تا دیروز بالغ بر ۲۰۰ میلیارد تومان کتاب فروخته شده که حدود ۵۲ میلیارد تومان آن به صورت الکترونیکی یا به صورت کتاب الکترونیکی فروخته شده است.

با این روند هیچ بعید نیست که فروش کتاب در نمایشگاه حاضر به حدود ۳۰۰ میلیارد تومان یا حتی بیشتر بالغ شود.

در این صورت، احتمالاً قریب به ۸۰ میلیارد تومان به کتاب‌های الکترونیکی یا فروش الکترونیکی کتاب تعلق خواهد داشت با این حجم از فروش نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران به تنهایی بیش از ۳ درصد فروش سالانه کتاب در کشور را به خود اختصاص می‌دهد که رقم قابل توجهی است.

ناشرانی که در این نمایشگاه حضور دارند معمولاً از این حقیقت که در کشورمان تعداد کتاب فروشی‌ها به نسبت از تعداد ناشران کمتر است، گلایه دارند.

آنان می‌گویند در نبود کتاب فروشی‌های بزرگ و معتبر ناشران دست به دامان شرکت‌های پخش کتاب می‌برند و از ایشان کمک می‌طلبند.

جالب است که ناشران بر این نکته مهم انگشت می‌گذارند که در مقابل فروش مستقیم ناشر به مخاطب، فروش غیرمستقیم ناشر به مخاطب از طریق کتاب فروشی و پخش کتاب از طریق شرکت‌های پخش بیشترین حجم تجارت کتاب از طریق شرکت‌های پخش انجام می‌گیرد و این شرکت‌ها با تغییر سیاست‌های ترویجی و تبلیغی بر روی کتاب، جلوگیری از دیده شدن یک کتاب و بها دادن بیشتر به کتابی دیگر نوسان‌های قابل مشاهده‌ای در تجارت کتاب به وجود آورده‌اند.

ناشران به‌ویژه بر این بر این پای می‌فشارند که در کنار شرکت‌های پخش کتاب، چه شیوه‌های مافیایی در افت و خیز فروش کتاب‌ها دارند.

کتاب‌سازان و تولیدکنندگان غیرقانونی کتاب نیز در کسب درآمدهای هنگفت خاکستری نقش مهم و قابل ملاحظه‌ای دارند.

یکی از دست‌اندرکاران و ناشران نمایشگاه حاضر در این باره کتاب «هری پاتر» را مثال زد که به خاطر اشتیاق فراوان کودکان و نوجوان چند دوره مختلف ترجمه از این کتاب منتشر شد؛ در حالی که فقط ۲ یا ۳ دوره از این کتاب به طور قانونی ترجمه و منتشر شده بود سایر دوره‌ها بدون مجوز و با بازنویسی از کتاب اصلی تولید و منتشر شده بود که مسلماً فروش آن سود خوبی را نصیب ناشران غیرقانونی کرده است.

ناگفته روشن است که این دوره‌های بازنویسی شده معمولاً نمی‌تواند در کتابفروشی‌های معتبر و صاحب‌نام به فروش برسد، در این صورت تلاش می‌شود تا این کتاب‌های ساخته شده از طریق شبکه‌های دستفروشی فروخته شود.

ناشران نه فقط در این نمایشگاه که در گذشته هم نسبت به نقشه مضر تولیدکنندگان غیرقانونی، دستفروشان و فروشندگان خیابانی کتاب در ساختار تجارت کتاب در ایران هشدار داده و از آن گلایه داشتند؛ اما این گلایه‌ها چندان مورد توجه قرار نگرفته و گمان نمی‌رود که در آینده هم مورد توجه عملی و اجرایی مقامات مسئول قرار گیرد.

در کنار این نکته، دستمزد نویسندگان کتاب‌ها از موضوع‌های مطرح در نمایشگاه امسال کتاب تهران بود برآوردهای عمومی ناشران آن است که هر نویسنده حق و تالیفی بالغ‌بر ۲۵ میلیون تومان دریافت می‌کند، در این صورت هر ماه درآمدی حدود ۲ میلیون تومان نصیب نویسنده می‌شود.

البته این درآمد در میان نویسندگان به‌طور متوازن و متعادل تقسیم نمی‌شود، بلکه از آنجا که کتاب‌های ادبی و رمان‌خواهان و فروش بهتری دارند نویسندگان رمان و نویسندگان ادبی درآمد بالاتری دارند و کتاب‌های درسی دانشگاهی و کمک درسی که بازار دائمی را به خود اختصاص می‌دهد درآمد بهتری از نویسندگان ادبی و رمان را نصیب نویسندگان این حوزه می‌نماید.

به هر حال روشن است که در بازار کتاب ایران نه فقط پول هست که کم هم نیست؛ اما آنچه در این بازار وجود دارد عدم توازن و عدم صداقت برخی ناشران و بالاخص ناشران زیرزمینی است که منافع زیادی از این بازار ۱۳هزار میلیاردی میلیارد تومانی نصیب خود می‌نمایند.